L ü Ğ Ə t V ə e n s I k L o p e d I y a L a r

DAVAKAR -  DİNC
dava-dalaşdır  (S.Rohimov);  Çadıra  bir 
müddot  tam sakitlik çökdü (S.Qədirzado).
DAVAKAR  -   DİNC  Nenom  çox  dava­
kardır  (M.İbrahimov);  Yox  qardaş,  ...  uşaq 
çox dinc uşaqdır (S.Rohimov).
DAVAKARLIQ -   DİNCLİK  Davakar- 
lığın səbəbi  var, bilmirsən? (M.İbrahimov); 
Bəli. Şamama dincliyi, rahat oturmağı  başqa 
cür başa düşən adamdı  (Ə.Əbülhoson).
DAVALI  -   SAKİT  Məcməyidə  gavalı; 
Yedim, oldum  havalı; Qonşuda  bir qız sev­
dim;  O  da  çıxdı  davalı  (Bayatı);  Allahyar 
özünü  sakit  göstərməyə  çalışsa  da,  səhərə 
qədər yata  bilmədi  (İ.Şıxlı).
DAVAMLI  -   DÖZÜMSÜZ  Gedin  bu 
saat  axtarın;  bır  nəfər  kök,  davamlı  həkim 
tapın golınn (Ə. Haq verdiyev); Çox döziim- 
siiz, hövsələsiz adamdır.
DAVAMSIZ  -   DÖZÜMLÜ  Soyuğa 
davamsız  idi,  o dəqiqə xəstələnirdi.  Doğru­
dan.  ana  qədər  dözümlii.  cəfakeş  məxluq 
yoxdur (Ə.Vəliyev).
DAVAMSIZLIQ  -   DÖZÜMLÜLÜK
Davaınsızlığt  ağrısının  artmasına  səbəb 
oldu.  Zəhmət  dözümlülük,  səbirlilik  tələb 
edir.
DAVASIZ -  SAVAŞLI  Mən belə güman 
edirəm  ki,  Xorasam  davasız  alaq  (Ə.Haq­
verdiyev);  Onların  günü  savaşlı  keçir 
(“Azərbaycan").
DAYANMAQ  -   GETM ƏK  İri  daşa 
toxunub  dayandı  (I.Şıxlı);  Otaqda  xeyli 
gozindi,  sonra  məktəbə getməyi qərara  aldı 
(İ. Fərzəliyev).
DAYAZ  -   DƏRİN  Oynağımdır  hər 
zaman;  Yaşıl  kol-kos.  dayaz  çay  (A.Şaiq); 
Bu  saat  dənizdə  on  dərin  quyu  harada 
qazılır? (M.Hüseyn).
DAYAZLAŞMAQ -  DƏRİNLƏŞMƏK 
Quyunun  yanları  uçub  töküldüyü  üçün 
dayazlaşmışdı,  indi  onun  içini  təmizləyib 
dərinləşdirmək  lazımdır.
DAYAZLIQ -D Ə R İN LİK   Xəzər dənizi 
dayazlıqlarının  qurudulması  neft  sənaye­
sinin inkişafı üçün böyük əhəmiyyətə malik-
___________ DEVİRMƏK -  QURMAQ
dir. Onlar bağda dərinliyi üç-dörd  metr olan 
zirzəmi  qarıyırlar (C.Əmirov).
DAZ -  TÜKLÜ  Pristav hotta daz başının 
tərini  sildi  (İ.Şıxlı);  Səni  gözlər  Şəngül, 
Şiingül;  Yuxa  tüklü  gözol  Mongül... 
(M.Müşfiq).
DAZBAŞ  -   TÜKLÜ  Dazbaş  Murtuzov 
eyvana çıxdı (S.Rohimov); Üz-gözü həmişə 
tüklü  və gözlori  şorbalı  olan  bu kişi  bazarın 
ortasındakı dükanda satıcıdır (M.İbrahimov).
DAZLAŞMAQ -  TÜKLƏNMƏK Meh­
dinin  cavanlıqdan  başının  tükü  tökülmüş, 
dazlaşmışdı.  Körpənin  başı  tüklənmişdi.
DEMƏK  -   SUSMAQ  Sadıq  kişi  öz 
hünərindən  söhbət  düşmüş  kimi,  arılardan 
həvəslə deməyə başladı  (Mir Cəlal);  Kiridi, 
bir anlığa o susdu, o dinmirdi; Onun ata ürəyi, 
bəs niyə diksinmədi? (B.Vahabzadə).
DEMOKRATİK  -   MÜHAFİZƏKAR 
Azərbaycan  realist  və  demokratik  ədəbiy­
yatının  görkəmli  nümayəndələrindən  biri 
də  Əbdürrəhim  bəy  Haqverdiyevdir; 
[Nizami;]  Al,  oxu,  qoy  mühafizəkarlar, 
qorxaqlar əmin  olsunlar ki.  Nizaminin  yaz­
dığı məktublardan heç bir kos zəror çəkməz 
(M.S.Ordubadi).
DEMOKRATİK  -   MÜRTƏCE  İnqi­
labdan  əvvəl  demokratik  fikirli  ziyalıları 
mürtəce qüvvələr təqib edirdilər.
DESPOT -   RƏHMLİ  Taxt və tac, yaxşı 
məqsədlə  işə  başlayan  Nadiri  də  despota 
çevirir (M.Arif);  Mən  də  ürəyi  rəlımli ada­
mam (S.Qədirzado).
DESPOTLUQ-  RƏHM İ.İLİK Despot- 
lağa qarşı  humanizm, azadlıq bayrağı altında 
mübarizə aparmaq  lazımdır. Onun rəhmlili- 
yinə çox  adam qiymət  vermir.
DEŞMƏK  -   BAĞLAMAQ  Bondo 
çatınca  su  bəndi  deşih  məğrur  bır  tərzdə 
gücü  gəldikcə  fışqırırdı  (Ə.Vəliyev);  Tez 
bəndi hağlaym, hər yeri su basacaq ("Azər­
baycan").
DEVİRMƏK  -   QURMAQ  İndi  artıq 
yıxıldı, batdı qanlı saraylar; Devirdilər taxtıııı, 
qan  içən  padşahın  (Ə.Cavad);  Bu  dünyanı

---

DƏRƏ -   DİK
baxmadı  (C.Əmirov);  Sərdar özünü  nəşəsiz 
adamlar kimi apanrdı.
DƏRƏ -   DİK  Dərədə gen.  dikdə dardır, 
dağ yollan  (T.Şahdağlı).
DƏRƏ  -   DÖŞ  Yay  da  yaman  gəldi  bu 
tərəflərə;  Dərələr  qaynadı,  döşlər  qaynadı 
(H.Hüseynzadə).
DƏRƏ -  DÜZ Qarşıya birdən-birə; Çıxdı 
uçurum dərə (A.Şaiq);  Neçə  dağ,  neçə düz, 
neçə kənd, şəhər ötdük; Biz havaya qalxan­
dan bəri  (B.Vahabzadə).
DƏRƏ -  TƏPƏ  O  gah  dərəyə enir,  gah 
təpəyə qalxırdı (G.Hüscynoğlu).
DƏRƏ -  ZİRVƏ Necə də bozanb dərə­
lər,  düzlər;  Qarlı  zirvələri  fikir  aparmış 
(M.Hüscynzadə).
DƏRƏDƏKİ  -   ZİRVƏDƏKİ  Yaş
ötdükcə  tələsirəm;  Gəzmək  üçün,  görmək 
üçün;  Zirvədəki  qar  qalağı;  Dərədəki  çiçək 
üçün (H.Hüseynzadə).
DƏRƏLİ  -   TƏPƏLİ  Yolumuz  dərəli, 
təpəlidir.
DƏRƏLİK -  TƏPƏLİK  Uçurum, dərə­
lik  sıldırım  qayalıq  yerlərdən  keçirdim 
(A.Şaiq;;  Dünən Saracı axtarırdın, deyəsən, 
təpəlikdə? (M.Süleymanlı).
DƏRHAL  -   GEC  Dərhal  pəncərədən 
çəkildi (A.Şaiq); Man ayının on beşində bərk 
yağış  yağdığı  üçün  səpin  beş  gün  də  gec 
başlandı  (Ə. Vəliyev).
DƏRİN  -   DAYAZ  Bulandırıb  saf suyu; 
Qazıdın  dərin  quyu  (A.Şaiq);  Nurəddin 
dayaz yer axtararkən gəlib bir yerə çatdı  ki, 
orada bir uzun ağac sınıb körpü çayın üstünə 
düşmüşdü  (S.S.Axundov).
DƏRİN  -   DAYAZ  Simasında  dərin  bir 
fikir  ya  yüngül  və  şirin  xəyalat  oxunurdu 
(Çəmənzəminli);  Onların  hər  ikisi  anlaşa 
bilməyən,  dayaz  bir  həqiqəti  öyrənmək 
qabiliyyətinə  malik  olmayan  adamlar  idi 
(M.S.Ordubadi).
DƏRİNLİK  -  DAYAZLIQ Dərinlik çox 
gözəldir:  sadə  olarsa;  Nə  çıxır  o  şeirdən, 
başımı  yorsa?  (M.Müşfiq);  Hər  bır  müəllif
DƏYMƏDÜŞƏR -  TƏMKİNLİ
öz əsərində yaratdığı obrazı hərtərəfli, hətta 
dayazhUğuu  əks etdirməlidir.
DƏRMƏK -  YIĞMAQ  Bir nimçə üzüm 
dərmişdi  (S.Qədirzado);  Vaxtında  səpək, 
vaxtında  yığaq,  vaxtında  təhvil  verək 
(Ə.Vəliyev).
DƏRRAKƏLİ  -   BALQABAQ  Geniş 
ürəkli,  dərrakəli,  xeyirxah  şəxs  belə  əhə­
miyyətdən və minnətdarlıqdan istisna olunur 
(M.Talıbov);  Xəlil  nədir  ki,  o  məni  işdən 
çıxardır,  bunlar  da  balqabaq  kimi  durub 
baxırlar (M.Hüseyn).
DƏRRAKƏLİ -  DÜŞÜNCƏSİZ O oğlan 
yaşda səndən kiçikdir, amma qat-qat dərra- 
kəlidir (S.Rəhimov);  O  dilsiz  və  düşüncəsiz 
bir zavallıdı  (H.Cavid).
DƏRRAKƏSİZ  -   DÜŞÜNCƏLİ  Ado, 
nə dorrakəsizsən,  barının  nə  qədər uzunluğu 
var?  (C.Cabbarlı);  Əhmədin...  gözləri  dal­
ğın  və düşüncəli  idi (1.Şıxlı).
DƏYİRMİ  -   YASTI  Üzün  ağ,  dəyirmi, 
gözün  məstanə;  Baxışın  bağrımı  döndərdi 
qanə  (M.P.Vaqif);  Maya  gücünü  toplayıb 
çırpındı  vo sağ  qolunu  onun  əlindən  qurta­
rıb yastı  üzünü şillələdi  (M.İbrahimov).
DƏYİŞİK  -   DÜZ  Dəyişik  salma,  hər 
birin öz yerinə qoy (Ə.Haqvcrdiycv); Ayaq­
qabını düz geyin.
DƏYİŞİKLİK  -   SABİTLİK  Dəyişiklik 
nə  vaxt  olacaqdır?  (S.Vəliyev);  Frazcolo- 
gizmləri  müəyyənləşdirən meyarlardan  biri 
də məna sabitliyidir (H.Həsənov).
DƏYİŞKƏN -  SABİT Melodiyanı  təşkil 
edən bu zil vo bəm səslərin... bəziləri dəyiş­
kən vo dayanıqsız olur (Ə.Bədolboyli); Cəb­
hədə  vəziyyət sabit idi (S.Qodirzadə).
DƏYİŞMƏK  -   SABİTLƏŞMƏK  Elə 
ki.  Dürdanə  gənc  ana  oldu;  Dəyişib  başqu 
bir  Dürdanə  oldu  (M.Rahim);  Sabit  birləş­
mələrdə tərəflər (sözlər) öz əvvəlki  forma­
sım  saxlayaraq,  həmin  fomıada  sabitləşir 
(H.Hosənov).
DƏYMƏDÜŞƏR  -   TƏM KİNLİ  Yox, 
ay  dəymədüşər  qız.  şairdən  inciməzlər

---