L ü Ğ Ə t V ə e n s I k L o p e d I y a L a r

ÇAĞ -  XƏSTƏ_______________________  
ÇƏRƏNÇİLİK -  QARADİNMƏZLİK
Çç
Ç \ C   -   XƏSTƏ  O  zaman  iso  Rüstomin 
çağ  vaxıı  idi  (M.İbrahimov);  Anam  xasin­
dir,  müsyö,  vəziyyəti çox  ağırdır (S.Qodir- 
zado).
ÇAĞA  -   BÖYÜK  Xalisə çağanın  əski­
sini yuyanda birim orada unudubdur, gel onu 
gətir,  gəl  (S.S.Axundov); 
Q ə m ə ri 
güldür­
düyün yetər,  bir az da səndən böyük qarda­
şını dinlə (S.S.Axundov).
Ç'AÖIRIŞ  -   ƏMR  Mayanın  gözlərində 
incə  və  mehriban  duyğular,  təlaş  dolu  xoş 
bır  intizar  və  çağırış  vardı  (M.İbrahimov); 
Müfid  hər  nə  edirsə  etsin,  Dilşad  yenə  də 
onun  ağzına  baxır  və  əmrinin  intizarını 
çəkirdi  (M.S.Ordubadi).
ÇAXNAŞMA  -   SAKİTLİK  Çaxnaşma 
düşdü  (M.Süleymanlı),  Ətrafda  sakitlikdir 
(S.Qodirzado).
ÇAXNAŞMAQ  -   SAKİTLƏŞM ƏK
İzdiham  çaxnaşdı  (S.Vəliyev);  Nəhayət, 
sakitləşdi (M  İbrahimov).
ÇAL  -   QARA  Seyrək,  çal  saçlarını  da 
azacıq  isladıb,  arxaya  darayırdı  (S.Qədir- 
zadə);  Marıana  yəqin  ki  bunu  duyub,  qara, 
sıx  kirpiklərini  aşağı endirdi  (S.Qədır/adə).
ÇALA  -  I)ÜZ  Çox  çətinliklə  Məmişi 
çaladan  çıxartdılar  (M  Talıbov);  Düzdə 
oturdular (M.Hüseyn).
ÇALIŞQAN  -   TƏNBƏL  Çox  gözəl! 
Yaşasın  çalışqan  kənd  qadınları  (Ə.llaq- 
vcrdıycv);  Tənbəl  adam  fikirli  olar  (Ata. 
sözü).
ÇALIŞMAQ  -   VKYLLƏNMƏK  Biz
çalışmalıyıq ki. ayrı-ayrı  adamların ovozmo 
ümıımi camaat varlansın, kolxoz dövlotlənsin 
(Ə.Voliycv);  Son  harda  küllənir,  veyllənir­
sən? (S  Vurğun)
ÇAŞBAŞ  -   TOXTAQ  Çaşbaş  qaldı 
("Azərbaycan"); (iülşəmn  manqası  ıkı  günə 
qurtarmağı  qət  etdiyi  halda  bu  arvad  çox 
toxtaq danışırdı  (Ə  Vəliyev).
ÇAŞMAQ  -   TOXTAMAQ  Rantik  bir 
anlığa  çaşdı  (C.Əmirov);  Cahangir  hərbi 
toxtadıb  ortalığa  təslim  məsələsini  atmışdı 
(S.S.Axundov).
ÇEVİK  -   ÖLÜVAY  Hərəkətləri  çevik, 
yerişi  quş  kimi  yüngül  idi  (İ.Şıxlı);  Mənim 
ölüvay adamdan xoşum  gəlmir (İ.ŞıxIı).
ÇEV İK LİK   -   ÖLÜVAYLIQ  Onun 
yerişində,  hərəkətlərində  əvvəlki  zirəklik. 
çeviklik yox idi (C.Məmmədov); Onun ölü- 
vaylığıdır  ki,  biz  əzab  çəkirik  ("Azər­
baycan").
ÇƏKİLMƏK  -   QABARMAQ  Dəniz 
gah qabarır, gah da çəkilir.
ÇƏKİŞM ƏK  -   BARIŞMAQ  Sözləri 
düz  gəlmədi,  çəkişdilər.  Barışdı  nə  qədər 
ayrı düşənlər (C.Novnız).
ÇƏKİŞMƏK  -   BƏRKİŞMƏK  Çəkiş­
məsən, bərkişməzsən  (Ata. sözü).
ÇƏKMƏK  BURAXMAQ Uğur cilovu 
çəkdi (M.Süleymanzadə);  Atın başını buraxdı.
ÇƏ LİM SİZ  -   KÖK  Bakıdan  gələn. 
çəlimsiz müstəntiqin biri bizi bəzi adamların 
yanında gözükölgəli etsin (T.Kazımov);  Kök 
adam özünü bir nz qabağa verdi (Mir Cəlal).
ÇƏNLİ  -   AYDIN  Qoynu  gah  aydın 
havalı, gah çənli, dumanlı  (R.Rza).
ÇƏPƏKİ  -   DÜZ  Yarmommod  çəpəki 
qovluğa  baxdı  (M.İbrahimov);  Səməd  çev­
rilib düz oturdu (M.İbrahimov).
ÇƏPİNƏ  -   DÜZÜNƏ  ...Ona  bır  çəpinə 
baxdım  (Mir  C’olal);  Tərsinə  yox.  diiziinə 
otur, qoy camaat səni  görsün.
ÇƏRƏNÇİ  -   QARADİNMƏZ  Eh.  nə 
çərənçi  kişidir  (A.Şaiq),  Partizanlar  xasiy­
yətcə  müxtəlif  adamlardır;  gülərüz,  qara- 
dınməz, çoxdanışan (S. Vəliyev).
ÇƏRƏNÇİLİK  -  QARADİNMƏZLİK 
Çərənçilik  nəyə  gərək  (M.İbrahimov); 
Onun qaradinməzliyi  həmişə hamını  əsəbi­
ləşdirirdi  (C.Məmmədov).
30

---

ÇÖKƏK  -   DÜZ
ÇÖKƏK  -   DÜZ  ö z   yurdlarına,  gözəl 
Borçalı  çökəyinə  qayıdırlar  (F.Korimzado); 
Dağında.  Jiizündə  bitmoyoydı  qaratikan 
kolu (R.Rza).
ÇÖKMƏK -  QALXMAQ Kürün üstüno 
qaranlıq  çökmüşdü  (İ.Şıxlı);  Bulud  göyo 
qalxmışdı (İ.Şıxlı).
ÇÖKÜK -   QABARIQ  Çökük ovurduna 
bax.  gör üzün  no  vəziyyətə  düşür.  Supərisı 
qızılı  saçları  ilə  qabarıq  sinəsini  örtdü 
("Azərbaycan").
ÇÖL  -   İÇ  Çölüm  özgəni  yandırır,  içim 
özümü (Anar).
ÇÖL  -   İÇƏRİ  Çölün  aləmi  yandırır, 
içərin özünü (Ə.Vəliyev).
ÇÖRƏKLİ  -   QƏDDAR  Gözəllikləri 
səbəbinə  onları  çörəkli  adamlar  almışlar 
(M.S.Ordubadi);  Qəddar,  qaniçən  adamdır 
(M.S Ordubadı).
ÇÜRÜMƏK -  SAFLAŞMAQ
ÇUXUR  -   DÜZ  Mən  özümü  çuxur  bir 
yerə  verib  dayandım  (M.Talıbov);  Dərə 
əlvan,  çəmən  əlvan,  düz  əlvan...  Bu  rəng­
lərin düzümünə aldanma (R.Rza).
ÇÜRÜK -  SAF Xəstənin yastığı yanında 
bir  tərəfi  çürük  nar  gördüm  (Mir  Cəlal); 
Boşqablara  böyük,  s a f  şirin  narlar,  san 
armud,  üzüm qalanmışdı  (Mir Cəlal).
ÇÜRÜK  -   SAĞLAM  Çürük  ağac  kimi 
yerə  yıxıldı  (S.Vəliyev);  Son  bu  sağlam 
ağacı  kökündən,  bu coşqun dənizi  dibindən 
qurutmaq  istəyirdin (A.Şaiq).
ÇÜRÜK -  TƏZƏ Çürük nərdivanla dama 
çıxmazlar (Ata. sözü); Hələ yaralarım sağal­
mamış evə təzə bir mala gətirdilər (R.Rza).
ÇÜRÜMƏK  -   SAFLAŞMAQ  Deməli, 
biz çürümüşük,  ho?  (M.İbrahimov);  Bu  nəcib 
hisslər daim təkmilləşmədə, gözəlləşmədə, 
saflaşmadadır (Mir Cəlal).
32

---

DAİMİ  -  MÜVƏQQƏTİ
DAİMİ  -   MÜVƏQQƏTİ  Yalan  müvəq­
qətidir, doğruluq sa daimidir (S.Rüstom).
DAL  -   ƏVVƏL  Kəndə  çatdığı  üçün 
İkram söhbətin dalını eşidə bilmədi (Ə.Əbül- 
hoson); Söhbətin əvvəlini xatırlaya  bilmədi.
DAL  -   İRƏLİ  İləsən  kişi  Qulunun 
qolundan tutub dala qayıtdı  (M.İbrahimov); 
Əbil  ürəkləndi,  bir-iki  kösöv  götürüb  irəli 
yeridi (Ə.Vəliyev).
DAL -  QABAQ Qılıncının dalı da  kəsir. 
qabağı  da (Ala.  sözü).
DALAŞQAN  -   DİNC  Mahmud  uşaqlıq 
dövründə olduğu kimi, daha nadinc deyil  və 
dalaşqan  deyildir  (A.Makulu);  Şəki  xanı 
I lacı Əbdülqadir də dinc durmurdu (Çəmən­
zəminli).
DALAŞQANLIQ  -   DİNCLİK  Əhməd 
daluşqanlıqda  ad  çıxarmışdır.  Məcid  dinc­
lik  vermirdi  (M.S.Ordubadi).
DAL-DALI  -   İRƏLİ  Dildar  dal-dalı 
çəkilib  qapım  örtdü  (Ə.Vəliyev);  Sal  daşı­
nın  dibindən  irəliyə  bir  qoşalülə  çıxmışdır 
(M.İbrahimov).
DALĞALI  -   SAKİT  Qarşımda  dalğalı 
dərin  bir  ümman;  Ümmanı  sarsıdır  bir  acı 
tufan...  (M.Müşfiq);  Dərindir,  qorxuludur 
sakit axan  lal  sular (B.Vahabzadə).
DALĞIN  -  ŞAD  Mənim  qohromanımsa 
görünür  xeyli  dalğın  (S.Rüstəm);  Əzizlə 
Ciülsabah  da  bu  səhər  çox  şad  görünürdü 
(O. Vəliyev).
DALĞINLIQ -  .ŞADLIQ Kölgə düşmüş 
əsmər  üzə  n  dalğınlıq  çox  yaraşır  (M.Dil­
bazi);  Muradın  evində  böyük  şadlıqdır 
(O. Vəliyev).
DALINCA  -   QABAĞINLA  Ülkərin 
dalınca  Aygiiıı  də  qalxdı;  Omirxan  bu  dələ 
Olyara  baxdı  (S.Vurğun);  İ  lə  sənin  qaba­
ğım a çıxdı  bayıra
DAMAQLI 
QARAQABAQ  Tanış 
faytonçumuz  var.  ancaq  bu  gün  xəstədir 
Bır danıaqlı  oğlaııdır (Mır Cəlal);  O,  qara 
qabaq adaııı  kirnı  tanınmışdır.
IJAMBAT 
TƏVAZÖKAR  Əli  ki>inın 
ıkı oğlu vardır, bırı dambat, u bırı təvazökardır.
DAR -  GENİŞ
DAMBATLIQ  -   TƏVAZÖKARLIQ
Danıhatlığından  parlayır.  Onlann  bəziləri 
sadəlik  və  təvazökarlıq  kimi  sifətləri  itir­
mişlər (Ə. Vəliyev).
DAMĞALI  -   TƏ M İZ  Sən  onda  səhv 
eləmisən ki. belə bir damğalı nəsildən özünə 
dost  seçmisən  (I.Hüseynov);  O. qızın  təmiz 
məhəbbətinə özünü  layiq bilmirdi (S.Qədir- 
zadə).
DAMLAMAQ  -   BURAXMAQ  Biz
onun  adamlarından  birini  tutub  damlanuşıq 
(M.Hüseyn);  Qatar  Culfa  bumundan  fitini 
buraxdı (M.S.Ordubadi).
DANIŞQAN -  QARADİNMƏZ Qərənfil 
Cavadova  çox  danışqandır  (Ə.Voliycv); 
Usta  qaradinməz  kişiydi,  haraya  isə  tələsirdi 
(Ə.Sadıq).
DANIŞQANLIQ -  QARADİNMƏZLİK
Danışquıılığıma  görə  qınasan  da,  sənə  bır 
neçə  şey  də  deməyə  məcburam  (Ə.Əbül- 
həsən);  Onun  qaradinməzliyi  nəşəmizi 
pozdu.
DANIŞMAQ  -   DİNLƏM ƏK  Danış 
bır-bir,  dinləyim:  Kaman  kimi  inləyim 
(S.Rüstom).
DANIŞMAQ  -   SUSMAQ  Kişi  var  nə 
dinər, nə də danışar. Qoyar el yolundu  ürə­
yini  o  (O.Cəmil);  Cahandar  ağa  susurdu 
(I.Şıxlı).
DANLAQ -  TƏ RİF  Bir də danlağından 
qaralmaz qanım (S.Rüstom);  Məndə qüdrət 
yoxdur  qələm  çalmağa;  Tərif  eyləməyə 
ancaq  birini (Ə.Cuvad).
DANLAMAQ  -   TƏRİFLƏ M Ə K   Nə 
istəyirsən,  nə?  Bilirəm,  yenə  dcyocoksoıı 
kı, səhv edirsən,  yenə  məni  danlayacaqsan 
(C.Cabbarlı);  Bayaqdan  bən  səni  tərifləyir 
(C.Əmirov).
DANMAQ  -   TƏSDİQLƏMƏK  Kənd­
lilər bır ağızdan o son tüfəngi damlı (S.Rüs­
təm); Qədir  nıykom katibinin sözünü təsdiq 
ləmək məqsədilə bərkdən dedi (Ə.Voliycv).
DAR 
GENİŞ  Keçdilər  dar  və  geniş 
yollardan (II Cavid).
14

---