ümumi
xronometraj
ı məhz həmin vaxt üzrə tənzimləməlidir. Məlumat üçün deyək
ki, x
əbərlərdə hazırlanan süjetlərin həcmi 1 dəqiqə 30 saniyə (30 saniyə, süjetin
içind
ə gedəcək müsahibə üçün nəzərdə tutulur), xüsusi reportajların xronometrajı
is
ə 5-7 dəqiqə arasında olur.
5. Xromakey – ingilis dilind
ə hərfi mənası
chroma key – “rəng açarı” deməkdir.
Xromakeyin texnologiyas
ı iki və ya daha çox kadrı bir kompozisiyada
c
əmləməkdir. Xromakeyin çəkilişi zamanı aparıcı və ya jurnalist bir rəngdən ibarət
fon v
ə ya örtük qarşısında dayanaraq çıxış edir.
Adətən bu, göy, yaxud yaşıl rəngdə
olur. Bu cür ç
əkilişlərdən sonra siz montaj prosesində aparıcı və ya jurnalistin
arxas
ına istənilən təsviri, yaxud şəkli yerləşdirə bilərsiniz. Müasir dövrdə
əksər
verilişlərdə, xüsusən də hava haqqında məlumatları çatdıran xəbərlər buraxılışında
apar
ıcının arxasında, hətta önündə gördüyünüz rənglərdən ibarət mozaika və ya
maraql
ı təsvirlər
qeyri-adi bir şey deyil, xromakey və kompyuter qrafikasının birgə
m
əhsuludur. Xromakeyin mənfi və müsbət cəhətləri var.
Xromakeyin müsb
ət cəhətləri:
- Kadra xüsusi göz
əllik qatmaqla görüntünün cansıxıcı və ya quru
olmas
ının qarşısını alır.
- Televiziyaya
əlavə xərc və ciddi əziyyət vermədən daha peşəkar iş
ortaya qoymağa, rejissora isə qısa zaman ərzində və daha asan yolla
öz ideyalar
ını reallaşdırmağa imkan verir.
-
Verilişin ümumi gedişinə hərəkət və temp qatır.
Xromakeyin m
ənfi cəhətləri:
-
Əgər aparıcının paltarının rəngi xromakey üçün nəzərdə tutulmuş arxa
fonun r
əngi ilə eyni və ya oxşardırsa, kamera qarşısında dayanan
şəxsin visual görüntüsü parıldayacaq ki, bu da təsvirin yararsız olması
anlam
ına gəlir.
- N
əzərə alın ki, hər teleoperator və ya işıqçı xromakeydə işləyə bilmir.
Uğurlu xromakey çıxarmaq üçün işıq effektlərindən
düzgün istifadə
etm
ək və çəkiliş meydançasını bir tərəfli yox, balanslı şəkildə
işıqlandırmaq lazımdır. Kameranın nə dərəcədə düzgün quraşdırılması
da xromakeyin uğurlu alınmasına bilavasitə təsir edir.
Əslində, birbaşa mənbəyə müraciət etsək
gör
ərik ki,
xromakey sözü
“xromaki” kimi t
ələffüz olunmalıdır. Lakin rus dilində bu söz xromakey kimi
q
əbul olunduğundan MDB ölkələrinin televiziya dilində də məhz bu cür səslənir.
Müasir televiziya sistemind
ə xromakeydən yetərincə geniş istifadə olunur.
H
ətta kinolarda çətin vizual effektlərin çəkilişi zamanı xromakeydən istifadə
etm
əmək sadəcə olaraq mümkünsüzdür. Odur ki, xromakeyin imkanlarından
dem
ək olar ki, yalnız peşəkar deyil, həvəskar studiyalar da yararlanır.
6. Sinxron – müsahib
ə deməkdir. Televiziyada adətən kimdənsə müsahibə almaq
laz
ım olduqda “müsahibə götür” söyləmək əvəzinə “sinxron al” və ya “sinxron
götü
r” deyilir. Başqa sözlə, sinxron kadrda danışan insan anlamını verir. Bu
termin
x
əbərlərin hələ kinolentə çəkildiyi zamanlarda yaranıb. Həmin illər müsahibə
alark
ən görüntü və səs ayrı-ayrı kinolentlərə yazılır, sonradan səs təsvirin üzərinə
vurulurdu. Bu zaman is
ə rejissor videogörüntü ilə səs arasında sinxronluğu
qorumağa, səhvə yol verməməyə çalışırdı. Qeyd olunan prosesi “iki lentə çəkiliş”
v
ə ya “sinxron” adlandırırdılar. Müasir dövrdə müsahibə prosesi əvvəllər olduğu
kimi mür
əkkəb
mərhələləri əhatə etməsə də, “sinxron” sözü bu gün televiziya
əlifbasında yaşayır.
Sinxron süjetin daha emosional al
ınması, faktın birbaşa mənbənin dili ilə
geniş şəkildə izah edilməsi və baş verənlərlə bağlı ictimai fikri ortaya qoymaq
bax
ımından mühüm önəm kəsb edir. Süjetdə verilən
hər sinxronun uzunluğu
minimum 12-15, maksimum 25-30 saniy
ə olmalıdır.
Sinxronun aşağıdakı növləri var:
- Hadis
ə şahidlərinin sinxronu;
- Emosional sinxron;
H
ər iki növ özlüyündə bir sıra keyfiyyət və tələbləri birləşdirir. Hadisə
şahidlərindən alınan sinxron adətən sensasiya xarakterli olur və tamaşaçı üçün
xüsusi maraq k
əsb edir. Bu tip sinxronun maraqlı alınması üçün bir çox vacib
m
əqamlara əməl etmək zəruridir:
- Hadis
ə şahidinin verdiyi məlumat tamamilə yeni və operativ
olmal
ıdır.
- Hadis
ə dolayısı ilə deyil, birbaşa həmin şəxslə bağlı olmalıdır. Başqa
sözl
ə, müsahib hadisə ilə bağlı informasiya vermək
səlahiyyətinə
malik bir nömr
əli şəxs olmalıdır.
- Eksklüziv müsahib
ə prinsipinə əməl edilməlidir.
- Sinxronda deyil
ən fikirlər daha çox insanı maraqlandırmalı, ictimai
əhəmiyyət kəsb etməlidir.
Emosional
sinxron ad
ından da göründüyü kimi tamaşaçıya daha çox təsir
etm
əli və daha dərin hislər buraxmalıdır. Odur ki, bu tip sinxron üçün vacib olan
keyfiyy
ətlər aşağıdakılardır:
-
Jurnalist tamaşaçının daha çox inandığı şəxslərə (yaşlılara
v
ə
uşaqlara) müraciət etməlidir.
- Müsahibin inand
ırıcı və emosional danışıq qabiliyyəti nəzərə
al
ınmalıdır.
- Sinxron zaman
ı müsahibin arxa fonu uğurlu seçilməli, şəraitin özü
emosiyalar yaratmaq qabiliyy
ətinə malik olmalıdır.
Sinxron formas
ına görə özlüyündə bir neçə yerə bölünür:
- Müsahib
ə dialoq;
- M
ətbuat konfransı;
- Brifinq;
- Qrup hal
ında sinxron;
Sinxron alark
ən hansı prinsiplərə əməl etmək vacibdir?
- Reportyor h
ər zaman ona lazım olan cavabları almağa çalışmalıdır.