Маданият назарияси

 Qadriyatlar  (aksiologiya)da 
    madaniyat  insoniyat  tomonidan  yaratilgan 
moddiy  va  ma’naviy  qimmatlarning  yig‘indisidan  iborat  deb  talqin  etiladi.   
Baholash  qadriyat  nuqtai  nazaridan  voqelikni  tahlil  qilish  faoliyatining  tabiiy  va 
zarur  bo‘lgan  shartidir.  Madaniyat  nimada  namoyon  bo‘lishidan  qat’iy  nazar 
muayyan qadriyat o‘lchoviga ega bo‘ladi.     
      
Informatsion  ta’rif.
  Madaniyat  «barcha  irsiy  bo‘lmagan  informatsiyalar 
yig‘indisi»,  uni  tashkil  etish  va  saqlash  uslublari  sifatida  ta’riflanadi.  U 
informatsiyani  doimiy  ravishda  eng  foydali  va  qulay  uslublarni  ishlab  chiqqan 
holda  qabul  qiladi  va  saqlaydi,  yangi  informatsiyalarni  bir  tizimidan  boshqasiga 
o‘tkazadi. 
Misol uchun «Barcha irsiy bo‘lmagan informatsiyalar yig‘indisi» deganda biz 
xotirani  tushunishimiz  mumkin.  CHunki  xotira  mexanik  mazmunga  ega  emas, 
balki  ijodiy  jarayon  hisoblanadi.  Xotiraning  eng  muhim  ma’naviy  ahamiyati 
shundaki,  u  vaqt  to‘sig‘ini  engib,  bilim  va  tafakkur    doirasini  kengaytiradi. 
Umumiy  xususiyatlariga  ko‘ra,      madaniyatni  xotira  bilan  qiyoslash  mumkin.  
Bunda  alohida  olingan  shaxsning  xotirasi  emas,    balki  jamiyat  xotirasi  nazarda 
tutiladi. 

---

 
 
 
11 
YU.M.Lotmanning  fikricha,  bir  qator  qoidalar,  cheklashlar  sifatida  namoyon 
bo‘luvchi tashkiliy vaziyat madaniyatni belgilovchi xususiyat hisoblanadi. K.Levi-
Strosning  fikriga  ko‘ra,  «qaerda  qoida  bo‘lsa,  shu  erda  madaniyat  boshlanadi. 
Inson  tabiatidagi  barcha  umumiylik  tabiatga  tegishli  bo‘ladi  va  stixiyali 
avtomatizm bilan xarakterlanadi, majburlash normalari bilan belgilanuvchi sifatlar 
madaniyat 
sohasiga 
tegishli 
bo‘lib  o‘zida  nisbiylik  va  xususiylikni 
mujassamlashtiradi» 
6
. 
SHunday  qilib,  madaniyatshunoslik  kursini  gumanitar  fanlar  qatorida  oliy 
o‘quv  yurtlarida  o‘rganilishi  hozirgi  davr  talablaridan  kelib  chiqqan  bo‘lib, 
jamiyatdagi  mavjud  muammolarni  faqat  iqtisodiy,  siyosiy  tadbirlar,  huquq-
tartibotni  mustahkamlash  bilangina  to‘la  hal  qilib  bo‘lmaydi.  Buning  uchun 
jamiyatning ma’naviy va madaniy hayotini ham qayta qurish talab etiladi.   
Madaniyatshunoslik  talabalarga  jahon  madaniyati  va  uning  tarkibiy  qismi 
bo‘lgan  O‘zbekiston  madaniy  hayotining  rivojlanish  tarixi,  xususiyatlari,  o‘zaro 
aloqadorligi muammolari va istiqbollari to‘g‘risida bilim, ko‘nikma va malakalarni 
berish  bilan    ularni  milliy  madaniyatga  va  o‘zga  millatlar  madaniyatlariga, 
qadriyatlariga  hurmat  ruhida  tarbiyalashda,  madaniy  va  ma’naviy  yodgorliklarga 
ijodiy munosabatda bo‘lishlarida ko‘maklashadi.