Magistratura məRKƏZİ
Yüklə 0,67 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- FƏSİL III. AZƏRBAYCANDA QİYMƏTLƏRİN TƏNZİMLƏNMƏSİNİN REGİONAL İNKİŞAFININ TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ PRİNSİPLƏRİ
- Cədvəl 3.1 2004-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasının makroiqtisadi göstəriciləri
- Əsas kapitala investisiya, mln.manat Əhalinin nominal pul gəlirləri, mln.manat Nominal orta aylıq əmək haqqı, manat
- Regionlar üzrə kredit qoyuluşu
- Mənbə: Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı
|
Onu da qeyd edək ki, 2007-2015-ci illərdə Azərbaycanda iqtisadi artımın sürətlənməsi, iqtisadi agentlərin maliyyə potensialının güclənməsi, investisiya fəallığının artması kredit qoyuluşları üzrə tələb və təklifin artmasına səbəb olmuşdur. Bununla əlaqədar olaraq həmin illərdə banklar tərəfindən iqtisadiyyata kredit qoyululşlarının yüksək artım dinamikası müşahidə olunmuşdur Aparılmış məqsədyönlü siyasət və görülmüş işlər nəticəsində, Azərbaycan həm siyasi, həm iqtisadi sahədə islahatların aparılması ilə güclü dövlətə çevrilmişdir. Təsadüfi deyildir ki, inkişaf xüsusiyyətləri ilə seçilən son 10 ildə ölkəmizdə ümumi daxili məhsul istehsalı real ifadədə 3,2 dəfə, o cümlədən sənaye məhsulunun ümumi həcmi 2.7 dəfə, kənd təsərrüfatı 1.5 dəfə, tikinti sektoru 3.9 dəfə, nəqliyyat sektoru 2.6 dəfə, rabitə və informasiya sektoru 7.8 dəfə, ticarət 3.2 dəfə artmışdır. 2004-2015-ci illər ərzində adambaşına ÜDM istehsalı üzrə 2.7 dəfə artım qeydə alınmışdır. Ölkənin sosial-iqtisadi inkişafının sürətləndirilməsi məqsədilə, ötən ildə də investisiya siyasətinin əsas prioritet istiqamətlərini infrastruktur sahələrinin inkişafı, investisiya resurslarının qeyri-neft sektorunun və regionların inkişafına yönəldilməsinin stimullaşdırılması, regionlar arasında investisiyaların bölgüsünün optimallaşdırılması, ölkədə investisiya fəaliyyətinin sosial istiqamətinin gücləndirilməsi 2004-cü ildən etibarən ölkədə inşaat işlərinin aparılması üçün əsas kapitala 80.1 mlrd. manat həcmində investisiya yönəldilmişdir. 2015-ci ildə prudensial tənzimləmə bank sektorunun dayanıqlığının qorunmasına yüksəldilmiş, bankların fəaliyyətinə təsir göstərən daxili və xarici amillərin monitorinqinə əsasən müvafiq priventiv tədbirlər görülmüşdür. Bank sektorunun həyata keçirdiyi tədbirlər risklərin odekvat səviyyələrdə idarə edilməsinə imkan vermiş və bankların məzənnəsinin korreksiyasına adaptasiyası məqsədi ilə tənzimləmə vasitələrinin açıq valyuta mövqeyindən normativlik çevik sistemi vasitəsilə tənzimlənmişdir. Mərkəzi Bank əməliyyatlarında bank aktivləri üzrə ehtiyat tələbləri yumşaldılmışdır ki, bu da bank sektorunda maliyyə dayanıqlığının qorunmasına yönəldilmiş əlavə tədbirlərin həyata keçirilməsidir. Nəticə etibarilə bank sistemində əlavə kapital və kreditləşmə imkanları yaradılmışdır. Qiymətlərin sabitliyinin təmin edilməsində orta illik inflyasiya faizi 4 faiz təşkil etmişdir. Ərzaq qiymətlərin artımı isə 6,1 faiz olmuşdur. Bu baxımdan nominal effektivlik məzənnəsi, inflyasiya gözləmələri və ticarət tərəfdaşlarında yüksək inflyasiya qiymətlərinə ardıcıl, pul təklifi və dünya qiymətlərinin dəyişməsinə təsir göstərmişdir. Belə ki, bundan başqa bir sıra sosial əhəmiyyətli məhsulların qiymətlərinin tənzimlənməsində inflyasiya səviyyəsinin azaldılması amilləri müşahidə olunmuşdur. Azərbaycan iqtisadiyyatının dinamik inkişafı ölkənin bank-kredit sisteminin inkişafına da öz töhfəsini vermişdir. 2015-ci ildə bank-kredit təşkilatları tərəfindən verilmiş kreditləri həcmi 2003-cü il ilə müqayisədə 21 dəfə artmışdır. Eyni zamanda ayrılmış kreditlərin həcmində uzunmüddətli kreditlərin xüsusi cəkisi 70.1 faiz təşkil etmişdir. İqtisadi islahatlar şəraitində yüksək makroiqtisadi dinamika və bank sisteminin inkişafı maliyyə sabitliyinin diqqət mərkəzində saxlanmasına gətirib çıxarmışdır. Baza inflyasiyanın təkrəqəmli səviyyəsinə nail olmasına yönəlmiş pul və məzənnə siyasəti ölkədə maliyyə sabitliyinin qorunmasını təmin etmişdir. Bundan başqa, bankların kapitallaşması və aktivlərin keyfiyyətinin tənzimlənməsi bankların maliyyə dayanıqlığının artırılmasına şərait yaratmışdır. Banklarda səmərəli korporativ idarəetmə standartlarının tətbiqi isə sistem üzrə risklərin daha effektiv idarə olunmasına imkan vermişdir. (2)
XX əsrin son onilliyi ərzində Azərbaycanda regional siyasətin hərəkəti zəif olmuşdur. Regionların inkişafının ardıcıl, balanslaşdırılmış vahid strategiyasının olmamasına, regionlar arası disproporsiyaların artması regionların inkişafına mənfi təsir göstəmişdir. Hazırkı dövrdə dünyanın bir çox ölkələrində regionlarının iqtisadi inkişafının əsas məqsədi əhalinin həyat keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasıdır. Yuxarıdakıları nəzərə alaraq 11 fevral 2004, 12 fevral 2013 və 27 fevral 2014-cü il tarixlərində Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin fərmanları ilə Azərbaycan Respublikasının regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramlarının təsdiq edilməsi bu sahədə regionlarda vəziyyətin sürətlə dəyişməsinə səbəb olmuşdur. Bu proqramlar son illərdə respublikamızda regional siyasət sahəsində həyata keçirilən ən əhəmiyyətli tədbirlər ölkə prezidentinin “Azərbaycan Respublikasında sosial-iqtisadi inkişafın sürətləndirilməsi tədbirləri haqqında” 24 noyabr 2003-cü il tarixli fərmanında qarşıya qoyulmuş strateji vəzifənin – Azərbaycanın hərtərəfli inkişafı və iqtisadi cəhətdən qüdrətli dövlətə çevrilməsi ən mühüm mərhələdir.Dövlət Proqramlarının əsas məqsədi - Azərbaycan Respublikasının regionlarında mövcud potensialdan səmərəli istifadə etməklə iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələrinin inkişafın təmin etmək, istehsal müəssisəslərinin fəaliyyətini genişləndirmək, ixrac yönümlü məhsul istehsalının stimullaşdırılmaq, sahibkarlığın inkişafı yolu ilə əhalinin həyat səviyyəsinin daha da yaxşılaşdırılması, məşğulluğun səviyyəsini artmaq və qiymətlərin tənzimlənməsində müəyyən istiqamətlərə nail olmaq kimi ölkə iqtisadiyyatının dinamik inkişafını həyata keçirməklə tənzimlənir. Dövlət Proqramlarının həyata keçirilməsindən ötən 12 il ərzində Respublikamızın hər bir sahəsində makroiqtisadi göstəriciləri artmaqla regionlar, hətta MDB ölakələri arasında güc dövlətinə çevrilmişdir. (5) Cədvəl 3.1 2004-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasının makroiqtisadi göstəriciləri
mənbə: http://www.cbar.az/ 2003-cu illə müqayisədə 2015-ci ildə ölkənin makroiqtisadi göstəricilərində əsaslı artımlar müşahidə olunmuşdur. Bu o deməkdir ki, artıq ölkəmizin iqtisadi potensialı artmış və xarici ölkələrdən asılılıq azalmışdır. 2004-2015-ci illəri əhatə edən dövr ərzində regional inkişaf proqramları regionlararsı disproporsianal inkişafı demək olarki, tamamən aradan qaldırmışdır. Bu müddət ərzində regional sosial-iqtisadi inkişafın təmin edilməsi, sürətlə həyata keçirilməsi və proqramların icrası zamanı yaranan yeni tələblərin qarşılanması üçün ölkə prezidenti tərəfindən 300-dən artıq sərəncam imzalanmışdır. (24) Regionlar üzrə kredit qoyuluşunun tətbiqində əhaliəyə göstərilən xidmət sferasında qiymət və tariflər indeksinin hesablanması üçün uzun və qısa müddətli kreditlərin verilməsi hər bir regionda zünü göstərməkdədir. Bunun üçün iqtisadi rayonların sərbəst dönərli valyutadan hərəkətini tətbiq etmək məqsədi ilə aşağıda verilən cədvələ müvafiq onun dəyişmə istiqamətləri yerinə yetirilir. Cədvəl 3.2. Regionlar üzrə kredit qoyuluşu
Mənbə: Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı Cədvəldən göründüyü kimi, iqtisadi rayonlarda bir-birindən fərqli olaraq kreditlərin verilməsi həyata keçirilir. Əsasən Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonunda, Lənkəran iqtisadi ayonunda və Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonunda kreditlərin verilməsi yuxarı göstəriciləri əhatə edir ki, bu da Bakı şəhərindən fərql olaraq onların orta faiz dərəcəsi yuxarı qeyd olunur. Qısa müddətli və uzun müddətli kreditlərə gəldikdə isə onlara ayrılan məbləğ fərqli olaraq aşağı, yuxarı göstəricilərlə tənzimlənir və qısa müddətli kreditlər uzun müddətli kreditlərdən fərqli olaraq daha çox faiz dərəcəsinə malikdirlər. Bu göstəricilər 2016-cı il yanvar ayına olan rəqəmləri əhatə edir. Regionlar üzrə cəlb olunmuş əmanətlər Bakı şəhəri və onun iqtisadi rayonları üzrə qiymət indeksinin həm məhsullar, həm də iqtisadi fəaliyyət növünə görə hesablamaları müəyyənləşdirilir və aşağıdakı cədvəldə öz əksini tapır. Yüklə 0,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||