Mavzu: Aksiyadorlik jamiyatlarida korporativ boshqaruvni samarali tashkil etish Mundarija

Menejment boshqaruv modellarining qiyosiy xususiyatlari

№	Modellarning xususiyatlari	Ingliz-Amerika modeli	Yapon modeli
1	Ijtimoiy qadriyatlar tizimi	Shaxsiyatparastlik, tanlov erkinligi	Hamkorlik va ishonch
2	Mehnat jamoasining roli	Passiv	Faol ishtirokchilik
3	Moliyalashtirishning asosiy usuli	Fond bozori	Banklar
4	Axborot nomutanosibligi	Menejment	Bosh bank
5	Investitsiyalash muddatlari	Qisqa muddatli	Uzoq muddatli
6	Kapitalning qiymati	Yuqori	Past
7	Kapital bozori	Yuqori likvidli	Nisbatan likvidli
8	Asosiy iqtisodiy birlik (yirik biznesda)	Kompaniya	Moliya-sanoat guruhi
9	Menejmentga haq to’lash	Yuqori	Past
10	Aksiyadorlik kapitalining tuzilmasi	Sochilgan	Jamlangan

O’zbekistonda korporativ boshqaruv tamoyillarini joriy etish jarayoniga ta‟sir etuvchi omillar ichida millat mentaliteti muhim ahamaiyatga egadir.

Millat mentalitetini tashkil etuvchi elementlar (bilim salohiyati,ilmiy tafakkuri maqsad salohiyati, ijtimoiy muhit, qadriyat, an‟analar, madaniyat, siyosiy muhit, iqtisodiy psixologiya, huquqiy ong va h.k.) iqtisodiy tizim va uni boshqarishga bevosita bog’liq omillar majmui hisoblanadi. Millatning mentaliteti, millatning shakillanish tarixi , uning qadriyatlari va bilim salohiyati kabilar asosida vujudga keladi.
Boshqaruv organlari tuzilmalari va ular faoliyatini tashkil qilishning turli modellarini baholashda, har bir model o’zining kuchli va zaif tomonlariga ega ekanligini tushunish muhimdir. Ushbu tizimlarning har biri ham samarali bo’lishi mumkin, agar ular mos ravishdagi boshqaruvi bilan o’zlari joylashgan ayni bir ijtimoiy tizimning huquqiy, madaniy va ijtimoiy-iqtisodiy mohiyatiga monand bo’ladi .
Shunday tizimni tanlash kerakki, mazkur tizim aynan O’zbekiston uchun o’ziga xos echimni ifodalashi va boshqa davlatlarda ishlatilayotgan modellarning shunchaki nusxasi bo’lmasligi kerak. Boshqaruvga nozik yondashuvni qo’llab- quvvatlash kerak bo’lib, mos ravishdagi boshqaruv modeli nafaqat har bir kompaniyada turlicha bo’ladi, balki ayni bir kompaniyaning turli yashash davrlarida ham o’zgartirib boradi.
Yangi korporativ boshqaruv tizimni qo’lagan xolda texnologiyalar rivoji va iqtisodiyotning globallashuvini kompaniyalarning qayta tashkil qilinish sur‟atlari o’sishiga va korporativ tuzilmalarning tubdan o’zgarishlariga ta‟sirini inobatga olganda yanada to’g’riroq bo’ladi.
Kompaniyalar o’z holatiga eng mos keladigan, biroq investorlar tomonidan samarali qaror qabul qilinishiga olib boradigan va axborotlarning muvofiq oshkora qilinishini ta‟minlaydigan samarali tamoyillar asosida qurilgan korporativ amaliyotni qabul qilish mas‟uliyatini o’z zimmalariga olishlari kerak.
Xulosa
Boshqaruv muammolari murakkablashuvidagi sifat bosqichi ko’p sonli aksiyadorlarga va murakab tarkibga ega bo’lgan yirik kompaniyalar (aksiyadorlik jamiyatlari, xoldinglar, moliya-sanoat guruhlari)ning shakllanishi natijasida yuz berdi.

Birinchidan, Jamiyatni ta‟sis etish, uning ustavini tasdiqlash to’g’risidagi va muassis tomonidan jamiyatning aksiyalari haqini to’lash uchun kiritilayotgan qimmatli qog’ozlarning, o’zga mulkiy huquqlarning yoki pulda ifodalanadigan bahoga ega bo’lgan boshqa huquqlarning pulda ifodalangan bahosini tasdiqlash haqidagi qarorlar muassislar tomonidan bir ovozdan qabul qilinadi.

Kompaniya mulkdorlari sifatida mulkni joriy boshqarishda bevosita shaxsiy ishtirok etishdan voz kechgan ipvestitsiya va pensiya fondlari, sug’urta kompaniyalari singari yirik sarmoyadorlar paydo bo’ldi. Shuning uchun professional yollanma boshqaruvchilar kompaniyalarni boshqarishda muhim rol o’ynay boshladi.
Ikkinchidan, korporativ boshqaruvning asosiy mazmuni aksiyadorlik jamiyatining faoliyatga jalb etilgan turli shaxslar mafaatlari muvozanatini o’rnatishdan iborat. Korporativ boshqaruvning murakkab va ziddiyatli tabiatini e‟tiborga olib, mamlakatimizda aksiyadorlik jamiyati aksiyadorlari uchun korporativ hamjamiyatining har xil qatnashchilari bilan uning faoliyatini boshqaruvchi turli organlari o’rtasidagi kelishuvlar va ziddiyatlarni hal etish mexanizmini shakllantirish muammosi alohida ahamiyat kasb etadi. Zamonaviy korporatsiyalarda aksiyadorlar aksiyalarni xarid qilib, mablag’larini korporatsiya ixtiyoriga topshiradigan va ushbu sarmoyadan foydalanish samaradorligi bilan bog’liq xatarni o’z zimmasiga oladigan vaziyat yuzaga keldi. Ayni paytda, aksiyadorlar kompaniya faoliyatini joriy boshqarish vazifalarini hal etishda qatnashmaydilar va tashqi tashkilotlar bilan o’zaro munosabatlarda uni namoyon qilmaydilar. Korporatsiyani joriy boshqarish bo’yicha qarorlarni qabul qilish huquqi aksiyadorlar tomonidan yollanma menejerlarga topshiriladi. Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati