Microsoft Word bmt-1 az cavablariBenovse doc
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bolqarıstanın
- 47. Birinci dünya müharib əsind ə Şərq v ə Q ərb c əbh əsind ə h ərbi
85
Avstriyanın bu addımına cavab olaraq Rusiya 31 iyulda ümumi səfərbərlik elan etdi. Daha əvvəldən Rusiyanın bu səfərbərliyini döyüş elanı qəbul edəcəyini düşü- nən Almaniya 1 avqustda Rusiyaya, 3 avqustda da Fransaya müharibə elan etdi. Ş liffen planına uyğun olaraq alman orduları Belçikanın bitərəfliyini pozaraq onun ə razisindən keçib Fransaya girdilər. Avqustun 4-də ngiltərənin xarici işlər naziri E. Qrey Almaniyaya ultimatum verərək Belçikanın bitərəfliyinə hörmət göstəril- məsini tələb etdi. Cavabı almayan ngiltərə avqustun 4-dən 5-nə keçən gecə Almaniyaya qarşı müharibəyə girdi. Almaniya : Almaniya ilk növbədə çalışırdı ki, ngiltərəni zəiflətsin. ngiltərə müs- təmləkə sistemində Almaniyanın əsas rəqibi idi. Almaniya yeni müstəmləkələr ə ldə etmək və dənizlərə hakim olmaq məsələlərində ngiltərə ilə rəqabətə girmişdir. Həm-çinin Almaniya Fransanı parçalamaq niyyətində idi. Bununla Almaniya Fransanın əsas metallurgiya bazalarını ələ keçirmək istəyirdi. Rusiya ilə bağlı Almaniyanın planı isə başqa idi. Almaniya Rusiyanı zəiflətmək və Ukrayna ilə Pribaltikanı işğal etmək istəyirdi. Rusiyanın Baltik dənizi ilə əlaqəsini kəsmək də alman planına daxil idi.
Almaniyanın siyasi və iqtisadi baxımdan güclənməsindən narahat olmuşdu. ngiltərə Avropada, dənizlərdə və müstəmləkələrdə rəqibi olan Alma- niyanı sıradan çıxarmaq məqsədi güdürdü. Almaniya ngiltərə üçün bütün Avropadakı rəqiblərinin hamısından bir yerdə ən güclüsü idi. ngiltərə Meso- potamiyanı və zəngin neft yataqları olan Ərəbistan yarımadasını da işğal etmək istəyirdi.
da özlüyündə Almaniyanın güclənməsinə narahat olmuşdu. Qonşuluğunda güclü dövlətin olmasını istəməyən Fransa hər vəchlə Almaniyanı zəiflətmək istəyirdi. Üstəlik Fransanın müharibəyə qoşulmaqda məqsədi Elzas və Lotarin- giyanı geri qaytarmaq, Saar kömür hövzəsini işğal etmək idi. Fransa Suriyanı, Fələstini və digər ərəb ərazilərini işğal etmək istəyirdi. Rusiya bu müharibəyə başlamamışdan qabaq qarşısına 3 əsas məqsəd qoymuşdu. I. Balkanlarda slavyanları birləşdirmək, Slavyan imperiyası yaratmaq və bu imperi- yanı Osmanlıya qarşı təhrik etmək. 86
II. Rusiyanın “xəstə adam” adlandırdığı Osmanlının süqutundan sonra boğazlar da daxil olmaqla Anadolunu işğal etmək. III. Bu müharibədə qalib gələrək inqilabçıları xalqın gözündən salmaq.
yeni müstəmləkələr ələ keçirərək, köhnə Roma mperatorluğu kimi Aralıq dənizinə hakim olmaq məqsədi güdürdü.
onun üçün ən böyük təhlükə olan Rusiya və onun dəs- təklədiyi Serbiyaya qarşı Balkanlarda mübarizə edirdi. Bundan başqa Avstriya- Macarıstan Serbiya və Çernoqoriyanı işğal etmək, Balkanlarda öz mövqelərini qoruyub saxlamaq və möhkəmləndirmək, Rusiyadan Podolya və Volnını qopar- maqla öz məqsədinə çatmaq istəyirdi. Bu müharibədə Yaponiyanın və 1917-ci ilin aprelindən müharibəyə qoşulan ABŞ-ın özünəməxsus məqsəd və niyyətləri var idi ki, onlar da onu həyata keçirməyə çalışırdılar. 46 . Rumıniya və Bolqarıstanın birinci dünya müharibəsinə cəlb olunması uğrunda hərbi qruplaşmaların mübarizəsi.
Müharibənin əvvəlindən Avropa dövlətləri bitərəf olan taliya, Rumıniya, Bolqarıstan və Yunanıstanı öz tərəflərinə çəkmək uğrunda gərgin mübarizəyə başladılar. Hər iki koalisiya üçün bu dörd dövlət böyük hərbi-strateji əhə-miyyət daşıyırdı. taliyanın böyük quru, dəniz qüvvələri və insan ehtiyatları var idi. Digər üç dövlət isə həm coğrafi vəziyyətinə, həm də güclü ordusuna görə hər iki blok dövlətlərinə lazım idi. Bolqarıstanın müharibəyə cəlb edilməsi hər iki koalisiya dövlətlərinin diplomatik-siyasi mübarizəsində xüsusi yer tuturdu. Lakin Bolqarıstan uğrunda mübarizə bərabər şəraitdə aparılmırdı. Çar Ferdinand başda olmaqla bolqar hökuməti müharibənin əvvəlindən Rusi-ya və Serbiyaya qarşı müharibə aparmaq haqqında Almaniya və Avstriya-Macarıstanla razılaşdı. Bolqar hökuməti ərasindən həm Almaniya blokunun, həm də Antanta dövlətlərinin silah və sursatını buraxırdı. Almaniya və onun müttəfiqlərinə kömək edən bolqar hökuməti eyni zamanda Antanta dövlətləri ilə də danışıqlar aparırdı. Bolqarıstanla danışıqlar Antanta diplomatiyası üçün ağır şəraitdə keçirdi. Antanta ölkələri Bolqarıstanın ehtiyaclarını müttəfiqləri olan Serbiyanın və potensial müttəfiqləri
87
olan Rumıniya və Yunanıstanın əra-ziləri hesabına ödəyə bilərdilər. Bu isə Antanta ölkələrinə çox ağır başa gələrdi. Antantadan fərqli olaraq Almaniya bloku dövlətləri Bolqarıstanın tələblərini düşmənləri olan Serbiyanın hesabına yerinə yetirə bilərdilər. Ona görə də Al-maniya və Avstriya-Macarıstan diplomatiyası bolqar hökumətinə çoxlu vədlər verdilər. Rus diplomatiyası Bolqarıstanla apardığı danışıqlarda müharibə nəti-cəsində Serbiyanın Avstriya-Macarıstan hesabına geniş ə razilər alacağını, buna görə də Makedoniyanı Bolqarıstana güzəştə gedəcəyini bildirdi. Lakin Serbiya Makedoniyanı Bolqarıstana güzəştə getməkdən qəti şəkildə imtina etdi. Beləliklə, Bolqarıstanın Antanta dövlətləri ilə danışıqları 1915-ci ilin yayına yaxın kəsildi. Sentyabrın 6-da isə Avstriya-Macarıstan, Bolqarıstan və Almaniya müttəfiqlik haqqında müqavilə bağladılar. Beləliklə, Osmanlı dövlə-tinin də iştirak etdiyi Dördlər ittifaqı yarandı, oktyabrın 14-də bolqar ordusu hərbi ə məliyatlara başladı. Rumıniyanın müharibəyə qoşulması uğrunda səylər hər iki koalisiya dövlətlərinin diplomatik-siyasi mübarizəsində mühüm yer tuturdu. 1914-cü il oktyabrın 1-də Rumıniya ilə Rusiya gizli saziş imzaladılar. Sazişə görə Rusiya Rumıniyanın ərazi toxunulmazlığına təminat verdi və Avstriya-Macarıstanın rumınlar yaşayan ərazisini özünə birləşdirmək hüqüuqunu qəbul etdi. ngils və fransız diplomatiyaı Rumıniyanın müharibəyə cəlb edilməsini qətiyyətlə tələb edirdi. 1916-cı il avqustun 17-də Rumıniya Antanta dövlətləri ilə müqavilə imzaladı. Müqaviləyə görə Rumıniyanın Transilvaniyanı, Bukovinanı və Ba-natı özünə birləşdirmək hüququ qəbul edildi. Nəticədə Rumıniya avqustun 27-də Avstriya-Macarıstana qarşı müharibəyə girdi.
ə
Alman hərbi hissələri Belçikanı işğal edib Fransa ərazisinə daxil oldular. Bir aydan sonra onlar Paris ətrafına çatdılar. Fransızların cavab hücumları uğursuzluğa düçar oldu. 1914-cü il avqustun 17-də rus qoşunlarının Şərqi Prussiyaya hücumları Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|