Microsoft Word Dede-Qorqud-2015-2
Yüklə 2,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dədə Qorqud ● 2015/I I
- İşin tətbiqi əhəmiyyəti.
- Ключевыеслова
Dədə Qorqud ● 2015/I I 156 vuşmasını çətinləşdirir. Sevgililər böyük mübarizə və sınaq yolu keçməli olur, hətta Şah Abbasın hüzuruna qədər gedib çıxırlar. Nəhayət, şahın icazəsi və xe- yir-duası ilə Tufarqanda böyük toy məclisi qurulur. Beləliklə, dastan Abbasla Gülgəzin qovuşması ilə başa çatır. Bununla yanaşı, hər bir versiya və variantın özünəməxsus xüsusiyyətləri var. Hər birində fərqli motiv və epizodlar, şeir par- çaları yer almışdır. İşin elmi nəticəsi. Gəldiyimiz qənaət belədir ki, dastanın bu günədək top- lanmış və nəşr edilmiş mətnləri üç versiyanın müxtəlif variantlarıdır. Həmin va- riantların ümumi sayı on ikidir. İşin elmi yeniliyi. Məqalənin elmi yeniliyi ondan ibarətdir ki, “Abbas-Gül- gəz” dastanının versiya və variantları ilk dəfə olaraq xüsusi şəkildə araşdırılır. İşin tətbiqi əhəmiyyəti. “Abbas-Gülgəz” dastanının versiya və variantları haqqında məlumatın verilməsi dastanın ümumilikdə öyrənilməsinə münbit şərait yaradacaq. ƏDƏBİYYAT 1. Abdullayev B. Arazam, Kürə bəndəm, Bakı, “Yazıçı”, 1986 2. Aşık Şevki Halıcıdan derlenen Halk Hikayeleri. Ankara, 2009 3. Azərbaycan dastanları. 5 cilddə, II cild, Bakı, Azərbaycan Elmlər Akademiyası nəşriyyatı, 1966, səh.113-174 4. Azərbaycan ədəbiyyatı. Azərbaycan dastanları. Bakı, Çaşıoğlu, 2004 5. Azərbaycan folkloru külliyatı. 29-cu cild. “Dastanlar” (19-cu kitab), Bakı, “Elm və təhsil” nəşriyyatı, 2011 6. Azərbaycan folkloru külliyatı. 30-cu cild, “Dastanlar” (20-ci kitab), Bakı, “Elm və təhsil” nəşriyyatı, 2012 7. Azərbaycan folkloru külliyatı. Azərbaycan dastanları. 5 cilddə 8. Azərbaycan xalq dastanları. I cild, Bakı, 1961 9. Azərbaycan məhəbbət dastanları. Bakı, “Elm” nəşriyyatı, 1979 10. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair tədqiqlər (IX kitab), Bakı, “Səda” nəşriyyatı, 2000 11. Dünya uşaq ədəbiyyatı kitabxanası. Azərbaycan xalq dastanları. Bakı, 1988 12. Şirvan dastanları və aşıq rəvayətləri. I hissə, Bakı, “Elm və təhsil”, 2012 13. Təhmasib M. Azərbaycan xalq dastanları (orta əsrlər). Bakı, Elm, 1972 14. www.youtube.com 15. www.turuz .com Çapa tövsiyə edən: fil.ü.f.d. Elxan Məmmədli Dədə Qorqud ● 2015/I I 157 Xanım SULTANOVA Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun doktorantı e-mail: sultanovaxanim@gmail.com MİF-MİFOLOGİYA-MİFOPOETİKA (Problemin tədqiqinə dair) Xülasə Məqalədə mifologiyanın yaranmasında miflərin inkişafını izləyən müxtəlif ölkələrin araş- dırıcılarının tədqiqatları kontekstində mif və reallıq probleminə baxış var. Eyni zamanda məqa- ləyə mifopoetikanın bir sıra aktual problemlərini izləyən populyar fikirlər daxil edilmişdir. Xü- susilə də Azərbaycanda miflər haqda elmin yaranmasına diqqət yetirilir. Mifopoetikanın inkişa- fına zəmin yaradan bir çox sahələr təqdim olunur. Açar sözlər: Mif, mifologiya, mifopoetika, arxetip, Azərbaycan poeziyasi, folklor, poezi- yanın konseptləri MYFH-MYTHOLOGY-MYTHOPOETIC Summary The article says about the problems between mythology with reality by investigators of different countriees about myths and mythology their existing and developing .The plot of the article says of different popular thoughts which are very important of myhtopoetics.Particullarly attention waz paid about fields of myths in Azerbaycan were introduced of tasks of theiir solving which are the aim of developing mythology . Key words: Myth, mythology, mythopoetic, arcetype, Azerbaycaen poetry, folk, the conseption of poetry MИФ-МИФОЛОГИЯ-МИФОПОЭТИКА Резюме В статье рассматриваются проблемы соотшения мифов с реальностью в контексте прослеживания исследователями разных стран развития мифов становления мифологии. В обойму статьи попали различные мысли, порой популярные, в которых так или иначе прослеживаются актуальные проблемы мифопоэтики. Особое внимание уделено станов- лению науки о мифах в Азербайджане. Представлен спектр задач, решение которых будет способствовать развитию мифопоэтики. Ключевыеслова: миф, мифология, мифопоэтика, архетип, азербайджанская поэ- зия, фoльклор,консепты поэзии. Məsəlinin qoyuluşu: Hər bir xalqın tarixinin və mədəniyyətinin başlanğı- cı onun mifologiyası ilə təsdiqlənir. Qədim xalqların ilkin dünyagörüşünün məh- sulu olaraq miflər arxetipik, universal, fövqəltəbii obrazlar silsiləsi sayılır. Bü- tün dünya xalqarının mədəniyyəti mif bünövrəsinin üstündə yüksəlir. Mif-mifo- logiyanı öyrənmədən heç bir mədəniyyətin, o cümlədən milli poeizyanın milli spesifikasını sonadək öyrənmək mümkün deyildir. Dədə Qorqud ● 2015/I I 158 İşin məqsədi: Məqalədə əsas məqsəd “mif”, “mifologiya” və “mifopoeti- ka” anlayışlarına dünya və Azərbaycan folklorşünaslığındakı baxışları ümumi- ləşdirmək və bu əsasda XX əsr Azərbaycan poeziyasında mifopoetik ənənə probleminin elmi-nəzəri əsaslarını müəyyənləşdirməkdir. Mifologiya elmi ilə məşğul olan bir cox mütəxxəsislərin (A.K.Bayburin, S.A.Tokarev, Y.M.Meletinskiy və b.) fikrincə, mif antik dövr və Bibliyadan gə- lən poetik-əfsanəvi, qəribə əhvalatlardır. Görkəmli rus alimi A.K.Bayburin “mif” terminini bir tərəfdən, özündə müəyyən təsvirlə bağlı mətn kimi (sintaq- matik), digər tərəfdən isə daha geniş anlamda dünya modeli ilə bağlı (paradiq- matik vahid) məna kəsb edən təsəvvür sistemi adlandırmışdir. Yunanlarda isə “mif“ sözü mahiyyətinə uyğun mənada başa düşülür və yarandığı anın dünya- duyumunu əks etdirir. Folklorşünas alim Seyfəddin Rzasoyun fikrincə, “mifologiya bəşər mədə- niyyətinin başlanğıc nöqtəsidir. ...insanın özünü dərkinin yolu mifologiyadan kecir. Mifologiyasız heç bir mədəniyyətin etnokosmik mahiyyətinə nüfuz etmək mümkün deyil. ...Mifologiya hər bir mədəniyyətin etnokosmik substratı kimi onun diaxron və sinxron strukturunu eyni zamanda (paralel olaraq) təşkil edir. İnsan şüurunun diaxronik başlanğıcı olan mifologiya onun təkamül dialektika- sınin arxetipik sxemi olmaqla qalmayıb, həmin şüurun bütün tarixi inkişafınin sinxron böyümə formullarının da genetik əsasında durur” (7, 5-6). Bu fikirlərə əsaslanaraq qeyd etmək istərdik ki, mifologiya bəşər mədə- niyyətinin bir parcası olan ədəbiyyatın da ilkin qaynağıdır. Belə ki, bu mifolo- giya yazılı və şifahi ədəbiyyatın bir çox qiymətli, gözəl nümunələrinə təsir gös- tərmiş, dünya ədəbiyyatının böyük simalarının yaradıcılığında, bədii təfəkkürün- də silinməz izlər buraxmışdır. Yazılı ədəbiyyatın qədim nümunələrindən olan “Avesta” və “Kitabi-Dədə Qorqud” bunun bariz nümunəsidir. “Avesta” ilə azərbaycanlıların bədii təfəkkür əlaqəsini göstərən Y.V. Cə- mənzəminli, M.H.Təhmasib, M.Seyidov kimi tədqiqatcıların fikirləri böyük ma- raq doğurur. Bu barədə aparılan elmi müzakirələrə nəzər salmaq yerinə düşərdi. Elmə məlum olduğu kimi əvvəlcə görkəmli yazıcı və folklorcu-alim Y.V.Cə- mənzəminli, daha sonralar isə M.Seyidovun dövründə yaşamış xalq yaradıcılığı mütəxxəsisi M.H.Təhmasib midiyalıların əsatiri təfəkkürlərinin, eləcə də “Avesta”müddüalarının Azərbaycanla əlaqəsindən bəhs edərkən bu sahədə ilk addım atmalarına baxmayaraq, cox ciddi elmi mülahizələr irəli sürmüş, bir cox elmi məsələlərin həllinə cəhd etmiş və yeni, orijinal fikirlər söyləmişlər. Onlar ayrı-ayrı folklor materiallarını, xüsusilə əsatir qalıqlarını tədqiq və təhlil edərkən maraqlı elmi nəticələrə gəlmişlər. Lakin, tanınmış alim M.Seyidov aparılan tədqiqatları yüksək qiymətləndirsə də, adı cəkilən alimlərin əldə etdikləri nəti- cəyə daha dəqiq hesab etdiyi tərəfdən yanaşmış və qoyulan problemə elmi müla- hizələri ilə aydınlıq gətirməyə calışmışdır. Tədqiqatcı yazır: “...hər iki müəllifin Yüklə 2,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|