Microsoft Word edebiyashar-30. 11. 16. doc
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qabilin ədəbi portreti
Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 177 olaydım”, “Beşinnən on beş olaydım” misralarının mə- nasını aydın şəkildə başa düşmək üçün bu misraların özünə yer aldığı bəndi olduğu kimi verməyi məqsədə- uyğun sayırıq. Bir atadan beş olaydım, Beşinnən on beş olaydım, Mən onnan qardaş olaydım, Giziroğlu Mustafa bəy! “Koroğlu” dastanında “Həmzənin qıratı aparması” boyundakı bir məqamla bağlı da fikir söyləmək yerinə düşər. Qeyd etdiyimiz boyda Koroğlu qarıya deyir: Qarı deyəndə tozlanır, Gəlin deyəndə nazlanır, Qabaqda qarpız gizlənir, Dalında topxanası var. Burada “Qabaqda qarpız gizlənir” misrası qarının qarnının olmasına, kök olmasına işarədir. Eyni zamanda “Dalında topxanası var” misrası da qarının tam əldən düşməsinə, gücü qalmadığına bir ehyamdır. 14.12.2015 B U L U D X A N X Ə L İ L O V 178 Qabilin ədəbi portreti Uşaq ana bətnində ananın qanı ilə, dünyaya gəldikdən sonra anasının südü ilə böyü- yür. Bir müddətdən sonra qi- daya düşür və dünya nemət- ləri ilə qidalanır. Qan və süddən başqa, yerdə qalan dünya nemətləri – qidalar in- sanın nəfsini daha tez üzə çıxarır. Yüzlərin, minlərin, milyonların içərisində barmaqla sayılacaq adamlar nəf- sini qoruyur, dünya nemətlərinə uymur, dünya nemət- lərinə şirniklənmir, nəfsinin quluna çevrilmir. Burada insanın mənəvi aləmi, daxili keyfiyyətləri, şəxsiyyəti, böyüdüyü mühit və s. böyük rol oynadığı kimi, onun ge- netikası da az əhəmiyyət kəsb etmir. Bax bu genetikanın içərisində qanın və südün rolunu heç cür inkar etmək ol- maz. Qanı təmiz, südü halal olanların övladları da halal yaşamağa, dünya nemətlərinin qulu olmamağa üstünlük verirlər. Xalq şairi Qabil kimi. Qabil təmiz qanın, halal südün acında ola-ola, bu tə- mizlik və halallıqla qidalana-qidalana böyümüş boya- başa çatmış, Azərbaycan xalqının görkəmli şairini Xalq şairi kimi yüksək mərtəbəyə ucalmışdır. “Şöhrət” və “İstiqlal” ordenlərinə layiq bilinmişdir. Əməkdar Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 179 incəsənət xadimi, Dövlət mükafatı laureatı kimi adlarla təltif olunmuşdur. Onun mayası anası Suğra xanımın qanı, südü ilə yoğrulmuşdur. Elə onun anasına olan sadiqliyi, həyat yoldaşı Bəyim xanıma olan məhəbbəti, nəvələri Suğraya və Bəyimə etdiyi babalıq qayğısı, oğlu Mahirə öyrətdiyi həyat məktəbi − bütün bunların hamısının kökündə təmiz qana, halal südə bağlılıq dayanmışdır. Təsadüfi deyil ki, onun “Anamın sözləri”, “Ana” şeirləri, “Anamın qanı...” novellası anası Suğra xanımın xatirəsinə həsr olunmuşdur. Bu şeirlərdə Qabil anasının halallığına övlad kimi etirafını gizlətmir. Həm də bu şeirlərlə Qabil tərcümeyi-halının müəyyən məqamlarını yazır. Bununla da biz Qabili daha yaxından tanımalı oluruq. Onu tanıdıqca, ona dərindən bələd olduqca Qabilin böyüklüyünü qəbul etməli olursan. Hiss edirsən ki, Qabil uşaqlıqdan hər şeyin səbəbinə varan, hər şeyin nəticəsini axtaran, hər şeyin kökünü öyrənməkdən çəkinməyən bir uşaq olmuşdur. Sonralar bu keyfiyyətlər onun daxili aləmində əsas gostəricilərə çevrilmişdir. “Anamın qanı...” novellasında Böyük Vətən Müharibəsi illərində anası Suğra xanımın yaralılara qan verərək əvəzində ailəsinin dolanışığını qazanması səhnəsi o qədər təsirli və təbiidir ki, oxucu o anları, məqamları yaşamalı olur, həm də hissini, duyğusunu gizlədə bilmir. “Anamın qanı...” novellasında Qabil yazır: Bir gün dərsdən evə gəldim: Bu nə deməkdir? B U L U D X A N X Ə L İ L O V 180 Bu nə süfrə, bu nə dəsgah, bu nə yeməkdir? Lap ağ çörək... qolbas... süzmə... holland pendiri, Hələm-hələm ələ düşməz dənəvər kürü... Kərə yağı... şəkər tozu... mürəbbə, filan... Təsvirsiz bir təbəssümlə Anam dedi ki: −Gəl çıx, hardasan Keç əyləş, bala! Süfrəyə baxdım, getdim xəyala. Kişilik − qeyrət hissim oyandı, Qəlbimdə şübhə alovu yandı. Soruşdum: −Ay ana, hardandır bular, Axı, hansı evdə bu saat bu var?.. Anam söylədi ki: − Boyuna qurban Əyləş, çörəyini ye, Olma nigaran... Allah ruzusudu – pakdı, halaldı. Bunun boyuna bax, bu nə sualdı? Könülsüz yedim, uddum... yemədim, Heç nə demədim. Axı bu dünyada başqa xislətli analar da var. Övladı- na laqeyd, biganə analar. Odur ki, Qabil anası Suğra xa- nımın timsalında əsl ananın necə olmasını oxucuya təq- dim edir. Bu nizam tərəzisini itirmiş dünyada, həm də narahat dünyada, terrorun, qətlin haqsızlığın baş alıb Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 181 getdiyi dünyada Suğra xanımlara ehtiyac var. “Cənnət anaların ayaqları altındadır” kəlamının hər zaman aktual olduğuna inam hissi ilə Qabil anasının dili ilə yazır: Gedirəm qan verirəm yaralılara, oğlum. Tapılmayan bu şeylər taqətimçün verilir. Yenə də qan verməyə növbətimçin verilir. Bu süfrə, bu naz-nemət qanıma əvəz, oğlum! Get, ay anası ölmüş, get arxayın gəz, oğlum! Qabilin xarekterindəki etiraf etməyi bacarmaq key- fiyyəti anası Suğra xanıma münasibətdə də ən ali hiss kimi aydınca görünür. Düşdüm ayaqlarına məsum anamın bu dəm: −Ay anam, belə çıxır mən qanını yeyirəm? Qan bahası süfrəni bir də açsan əgər sən, Axtarma, baş götürüb qaçacağam bu evdən. Açığı deyək ki, “Ana” mövzusu Azərbaycan ədə- biyyatında şah mövzulardandır. Bu mövzuya müraciət edənlər az olmamışdır. “Ana” mövzusuna müraciət edib uğur qazanmaq da asan deyildir. Ancaq Qabilin “Ana” mövzusunda yazdıqları uğurludur. Bunun çoxlu səbəb- ləri sırasında bir də o dayanır ki, Qabilin anaya münasi- bətində genetik halallıq hər şeyi üstələyir. Bir də ki Qabildə, görünür ki, uşaq təmizliyi də var. Həmin uşaq təmizliyi onu ömrü boyu müşayiət etmiş, izləmişdir. O, namaz qılan, ibadət edən, din-iman sahibi olan qadın- Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|