Microsoft Word Geo-6 mv az-capa doc

 
122
nəltmək lazımdır; məsələn: geyim, ayaqqabı, sinif otağının qapısı insanın uyğun-
laşması nəticəsində yaratdığı məhsullardır. İzah etmək olar ki, ibtidai insanlar ma-
ğaralarda yaşayarkən qapıdan istifadə etmirdilər, istilik sistemi yox idi, qidanı 
mağazadan almırdılar. Dərslikdə verilmiş əlverişsiz şəraitə uyğunlaşmaq üçün in-
sanların yaratdıqları serpantin yol, soba və seysmik davamlı binaların təsvirinə aid 
fotoşəkillər barədə suallar vermək faydalıdır.  
 
Şagirdlərə dərslikdə olan cədvəli doldurmağı, sonra isə onun müzakirəsini təklif 
etmək olar. Müzakirə zamanı ilin müxtəlif vaxtlarında insanın təbiətə necə 
uyğunlaşdığı barədə nümunələr göstərmək olar.  
 
 Dərslikdəki mətn çoxsaylı illüstrasiyalarla müşayiət olunur. Bu isə  şagirdlərə 
müstəqil fəaliyyət üçün şərait yaradır, onların mətndən  əsas ideyaları seçmək 
bacarıqlarını inkişaf etdirir. Şagirdlərə mətnlə tanış olmaq və şəkillər əsasında müs-
təqil  şəkildə sxemi tamamlamaq təklif edilə bilər. Başqa fəaliyyət növündən də 
istifadə etmək olar: bir şagird öz qeydlərini sadalayır, ikincisi  yoxlayır,  üçüncüsü 
isə çatışmayanları əlavə edir.  
 Öyrəndiklərinizi tətbiq edin  
1 – e; 2 – b; 3 – d; 4 – a; 5 – c 
 Nə öyrəndiniz  
Təbii şərait insanların həyat tərzinə təsir edir. Qədim zamanlardan insanlar geyimə  
olan tələbatı saman, heyvan dəriləri ilə ödəyirdilər. Soyuq və istidən, təhlükədən 
qorumaq üçün yaşayış evi  əsas rol oynamışdır.  İnsanlar  qidaya olan tələbatını 
əkinçilik və heyvandarlıqdan əldə edir. Bir vaxtlar bu tələbat yığıcılıq və ovçuluq 
hesabına əldə olunurdu. 
Öyrəndiklərinizi yoxlayın 
Cavab: c, d. 
Qiymətləndirmə meyarları:
 
  İzahetmə  
Zəif Orta 
Yüksək 
İnsanın ətraf mühitə uyğun-
laşmasının səbəblərini izah 
etməkdə çətinlik çəkir. 
İnsanın ətraf mühitə uyğun-
laşmasının səbəblərini əsasən 
izah edir. 
İnsanın ətraf mühitə 
uyğunlaşmasının səbəblərini 
düzgün izah edir. 
 
 
Debat
 dərs 40  / Mövzu:
 
AMAZON MEŞƏLƏRİ 
 
Bu dərsin keçirilməsi zamanı metodik vəsaitin 25-ci səhifəsində şərh edilmiş 
debatın keçirilməsi metodikası ilə tanış olmaq tövsiyə olunur.  
Alt 
STANDARTLAR
2.1.7. Canlı aləmin müxtəlifliyinin səbəblərini şərh edir. 
 
 
 
Dərsin 
MƏQSƏDİ 
 öz fərziyyəsini  irəli sürür və əsaslandırır; 
 
debatlarda iştirak bacarıqlarını nümayiş etdirir;
 
 
Amazon meşələri ilə bağlı problemləri şərh edir.
 
 

---

 
 
123 
VI  TƏDRİS VAHİDİ ÜZRƏ 
KİÇİK SUMMATİV QİYMƏTLƏNDİRMƏ  
 
1. Torpağın tərkibinə nələr daxildir? 
А) Yer qabığı və mantiya   В) troposfer və Yer səthi 
С) mineral və üzvi tərkib D) 
mantiya 
və canlı orqanizmlərin qalıqları 
Е) su və torpaqda yaşayan orqanizmlər 
 
2. Canlı orqanizmlərin yaşadığı təbəqə necə adlanır? 
А) torpaq  В) hidrosfer  С) atmosfer  D) biosfer  Е) Yer qabığı 
 
3. Şəkillərə uyğun təbii zonaları təyin edin və cədvəli tamamlayın. 
                   
 
 
 
Təbii zona  İqlim şəraiti Bitki 
və heyvanat aləmi   Yayıldığı ərazi 
1 
 
 
    
 
2  
 
 
 
 
4.  Kompleksin tərkibinə daxil olan  komponenti müəyyən edin və cədvəli tamam-
layın:  bitki, okean, biosfer, litosfer, atmosfer, troposfer, hidrosfer, Yer qabığı.  
Komponent Kompleks 
troposfer atmosfer 
 
 
 
5.  Alimlər hesablamışlar ki, 1 sm torpağın əmələ gəlməsi üçün təqribən 100 il vaxt 
lazımdır. Torpaqda 20 sm-lik  humus qatının yaranması üçün nə qədər vaxt 
lazımdır? ________ 
 
6. Səklə görə təyin edin:  
а)  hansı meşələr təsvir edilmişdir? 
______________________ 
 
b)  2 və 3-cü yaruslara günəş 
işığının neçə faizi düşür? 
_______________________ 
 
 
 
 
1 
2
I  yarus – 100 % 
II  yarus – ?
III  yarus – ?
IV  yarus – 25%

---

 
124
7. Şimali Afrikada çəkilmiş bu 
şəkil keçilərin təbiətə 
uyğunlaşdığını göstərir. 
Heyvanlar təbiətə hansı 
xüsusiyyətlərinə görə 
uyğunlaşırlar? 
________________________ 
 
 
 
 
8. Təbii kompleksin tərkibini əlavə edin:  
Təbii kompleks = Hava 
+ 
 
+  
+ 
 
 
9.  Sxemə görə təyin edin:  
1) isti səhra –  
2) soyuq səhra – 
3) ekvatorial meşə – 
4) iynəyarpaqlı meşə – 
 
 
 
 
  
10.  Hansı şəkildə torpaq daha münbitdir? Səbəbini izah edin. 
  
 
                a)                                                             b) 
11. Meşələrin qırılması və yaxud  mühafizə edilmə səbəblərinə aid 3 fikir yazın.    
Meşələr ona görə qırılır ki...   
1) ________________________________________________________________ 
2) ________________________________________________________________ 
3) ________________________________________________________________ 
   
 
 
 
 
Meşələri ona görə qorumaq lazımdır ki... 
1) ________________________________________________________________ 
2) ________________________________________________________________ 
3) ________________________________________________________________ 
5
A
B
C
D

---