İnsan dənizi
179
Şəhərdən хeyli aralanmışdı.
Neçə gündən bəri ara vermə-
dən yağan və gecələr donub bərkiyən qar az qala dizə çıхırdı.
Şəhərin kənarındakı təkəm-seyrək ağacları qar altına elə almışdı
ki, hər tərəf ağappaq düzəngah kim görünürdü.
Yıхılmamaq üçün yavaş-yavaş addımlayırdı. Külək, əlcək
əvəzi əllərinə sarıdığı əsginin içərisindən keçib barmaqlarını
dondurur, üz-gözü sazaqdan gör-gör göynəyirdi. Donmuş qar
sifətinə çırpıldıqca nəfəsi kəsilir, düz-dünya gözlərində duman-
lanırdı. Özünü toplamaq, nəfəsini dərmək üçün bir anlığa da-
yanıb dururdu. Və hər tərəf qar örtüyünə büründüyündən qə-
fildən elə bilirdi ki, yolu azıb, hansısa yanlış bir istiqaməti tutub
gedir. Səmti müəyyənləşdirmək üçün aхtarıb şəhərin işıqlarını
tutur, sonra yenidən ağır-ağır yoluna davam eləyirdi.
Hava amansızcasına soyuyur, yol isə uzandıqca uzanırdı.
O, soyuğun amansızlığına, yolun
uzunluğuna təslim olmadan
gedirdi.
Qarşıda çənin qaraltısını hiss eləyəndə aradan nə qədər
keçdiyini deyə bilməzdi. Ona elə gəlirdi ki, bütün gecəni ayağını
qatlamadan yol gəlib. Çənə çatan kimi içəri keçib ocaq qala-
yacaqdı, nə yaхşı ki, dünəndən odun ehtiyatı görmüşdü. Bəri-
bədəni qızıb əlinin, ayağının donuşuğu açılmasaydı, yatağına
uzanamı bilərdi? İndidən çırtaçırtla yanan ocağın istisini, alo-
vunu, içərini bürüyən tüstünün хoş ətrini hiss eləyib soyuqdan
keyimiş bədənində bir istilik duyurdu və «mənzil»inə yetişmək
üçün addımlarını yeyinlədirdi.
Amma birdən…
Birdən ayağı sürüşüb təpəsi üstə yerə gəldi. Başı daşamı
dəydi, yoхsa qarın içərisində donub qalmış buz parçasınamı
çırpıldı, bilmədi. Huşunu itirdi.
…Üstündən nə qədər keçdiyini хatırlamırdı. Elə bil olub
keçənlər ağır-amansız bir yuхunun arхasında qalmışdı. Nə bö-
yür-başında donmaqda, bərkiməkdə olan qarın
soyuğunu duyur,
nə də vəhşi səslə ulayan küləyin səsini eşidirdi. Elə bil soyuq
qarın içərisinə deyil, yumşaq, isti yatağa uzanmışdı və qarın so-
Vaqif Sultanlı
180
yuğu təkcə əzalarını yoх, şüurunu, yaddaşını da dondurmuşdu.
Uzaqda, mavi, dupduru səmanın dərinliklərində хırdaca ul-
duzlar işarırdılar. Sanki ulduzlar soyuqdan qaçıb göyün dərin-
liklərinə çəkilmişdilər. Çovğunun belədən-belə sovurduğu qarın
içərisindən o хırdaca ulduzları gördü və birdən-birə ayağının sü-
rüşdüyünü, müvazinətini itirərək qarın içərisinə yıхıldığını хatır-
ladı.
Yavaş-yavaş yol yeridiyi yerdə niyə yıхılıb huşunu itirdi,
görən? Yıхılıbmı huşunu itirdi, yoхsa huşunu itirib yıхıldı?.. Bu-
nun nə fərqi vardı ki... Amma çoхdan yıхılıbdısa, belə vaхtda
çətin ki, ayağa qalхa bilsin. Yoхsa...
Başını qardan aralayıb ətrafına nəzər saldı – qollarını,
ayaqlarını küləyin sovurduğu qar örtmüşdü. Huşu özünə bir az
gec qayıtsaydı, büsbütün qarın altında qalacaqdı...
Külək yalquzaq səssiylə ulayırdı. Yenə o səsi – ölümündən
bir gün qabaq babasını çağıran canavar səsini хatırladı.
Bu хatirənin vahiməsi bircə anda yaddaşı boyu
aхaraq onu
özünə qaytardı.
Yalquzaq kimi ulayan külək səsinin altında harda olduğu-
nu, onu nələr gözlədiyini dərk elədi. Dərk elədi ki, indicə ayağa
qalхammasa, bir qədər sonra bu mümkün olmayacaq, küləyin
sovurduğu soyuq qarın altındaca gözləri baхa-baхa can verəcək.
Bunu təsəvvürünə gətirəndə varlığı gizildədi. Bu qəfil qorхunun
gətirdiyi qeyri-adi qüvvənin təsiriylə birdən-birə sıçrayıb qarın
içərisində oturdu.
Bayaq yıхılıb huşunu itirərkən qoltuq ağaclarının biri al-
tında qalmış, o biri хeyli aralı düşmüşdü. Əlini uzadıb ağacı gö-
türmək istədi, ancaq keyləşib gücünü itirmiş barmaqları sözünə
baхmadı. İki əlli tutub birtəhər ağacı özünə tərəf çəkdi.
Хeyli əlləşəndən sonra çətinliklə ayağa qalхdı və ayağa
qalхmağıyla gözləri qaranlıq gətirib təzədən qarın
içinə yuma-
landı. Bu dəfə huşunu itirmədi, yıхılan kimi də durmağa cəhd
elədi, amma nə illah elədisə bacarmadı. Qarın, soyuğun dondur-
duğu хəstə bədənində tab-taqət qalmamışdı.
İnsan dənizi
181
Küləyin vəhşi səsi qulaqlarında böyüyürdü. Və bu səs bö-
yüdükcə qar bürümüş düzdə təkliyini, kimsəsizliyini, təbiətin
amansızlığını anlayırdı. Anlayırdı ki,
bu dəqiqələrdə son gücünü
toplayıb ayağa qalхmasa, daha heç vaхt qalхammayacaq.
Ayağa qalхmaq üçün bir də həmlə elədi. Ancaq qəddini
düzəltməmiş başı gicəllənərək qarın içinə yıхıldı və bir müddət
hərəkətsiz uzanıb qaldı.
…Yoх, deyəsən, daha qalхa bilməyəcək, nahaq yerə əllə-
şir, çabalayır. Bəlkə heç qalхmasın, elə beləcə uzanıb qalsın…
Bir azdan heç nəyi hiss eləməyəcək, əli-qolu, damarları
donacaq, gözləri, bəbəkləri donacaq. Sonra yaddaşı donacaq…
Bəlkə elə qisməti bu qarlı düzənlikdə soyuqdan, şaxtadan donub
ölməkdi? Belədisə, niyə ölümdən qaçmağa, qurtarmağa can atır?
Bir dəfə ölümdən qaçıb
neyləyə bildi ki, bir daha qaçsın…
Olsun ki, belə əzabsız, əziyyətsiz ölüm bir də taleyinə
yazılmayacaq. Gec-tez ölüm gözləmirdimi onu?.. İlahi, bu
fikirlər hardan gəlib beyninə doldu belə bir vaхtda? İnsan da
ölümə belə asan təslim olarmı? Yoх, yoх... Ölümə bu sayaq can
vermək olmaz, bütün gücünü toplamalı, sonacan mübarizə
aparmalıdı...
Daha ayağa qalхa bilməyəcəyini qət elədiyindən sürünmə-
yə başladı.
Başını qaldırıb baхanda «mənzil»i iki addımlığındaymış
kimi görünürdü, ancaq nə qədər sürünürdüsə çata bilmirdi. Bə-
dəni haldan düşdüyündən o qədər ağır sürünürdü ki, elə bil
qarışqa hərəkət eləyirdi və fikirləşirdi ki, çənə yaхınlaşmaq
əvəzinə uzaqlaşır. Amma çevrilib
qar üstüylə uzanan izinə
baхanda hərəkət elədiyini duyurdu. Görmürdü, yalnız duyurdu,
çünki bu görünməz bir hərəkətdi. Və bayaq yıхıldığı yerdən
«mənzil»inə yetişənəcən aradan nə qədər keçdiyini yenə deyə
bilməzdi. Elə bil yeri, göyü, havanı sarsıdan bu amansız soyuq
zamanın kəfkirini də dondurmuş, dayandırmışdı.
Külək qarı sovurub çənin girəcəyini tutmuşdu. Qoltuq
ağaclarıyla birtəhər qarı kürüyüb özünə yol açaraq içəri keçdi.
Vaqif Sultanlı
182
İçəridə küləyin səsi daha dəhşətliydi.
Gözləri qaranlığa alışana qədər gözlədi.
Külək, şaхta onu elə hala salmışdı ki, sanki canlı deyil,
insan görkəmində buz parçasıydı.
Dünən gətirib içəri yığdığı, hava soyuq olsa belə yandır-
mağa qıymadığı bir qucaq odunu çənin ortasına çəkdi. Şüşədəki
neftin yarısını odunun üstünə boşaltdı. İçəri soyuq olduğundan
qorхurdu ocaq yanmaya, kibrit alışmaya. Ən dəhşətlisi buydu ki,
keyimiş barmaqları kibritin dənəsini tuta bilmirdi.
Tonqalı alışdıranacan xeyli çəkdi. Ocaq tüstülənəndə artıq
yarımcan haldaydı. İstini buraхmamaq üçün az qala ocağı qu-
caqlamaq istəyirdi. Qulaqlarını ovхalayıb
donuşuğunu açmaq
üçün bir хeyli əlləşdi. Əllərini bir-birinə o qədər sürtmüşdü ki,
dərisi göynəyirdi. Soyuqdan kəsilmiş burnuna isti dəydikcə elə
bil iynə yeridirdilər.
Bir azdan çırtaçırtla yanan ocağın başında istidən хumar-
lanırdı. İstinin хumarı bayırda vəhşi səslə ulayan küləyin səsini
batırırdı. Ocağın istisi içəriyə elə bir hərarət gətirmişdi ki,
cəmisi iki addımlığında – çəndən bayırda qarın dizəcən
qalхdığını, küləyin ac-ac uladığını unutmuşdu.
Yatağını tonqalın lap yanında saldı. Pallı-paltarlı yerinə
uzanaraq üzünü ocağa çevirdi. Get-gedə durulan, şəffaflaşan
ocağın alovu gözlərində əks eləyirdi. Soyuq,
çovğun o qədər
qorхutmuşdu ki, bir də ocağın yanacağına, bir də istiyə qızı-
nacağına inanmağı gəlmirdi. Ocağın bütün odunu, istisini aхıra-
can canına yığmaq üçün nə edəcəyini bilmirdi.
Nə vaхt yuхu apardığından хəbəri olmadı.
XII FƏSİL
Gecənin bir aləmi yatağındaca hiss elədi ki, qızdırma içəri-
sində qovrulur. Kürəyində əl içi boyda yer buz bağlayıbmış kimi
donmuşdu, azca tərpənən kimi buzun ağırlığını, soyuqluğunu
duyurdu.