Microsoft Word Insan huquqlari II kitab doc
Yüklə 2,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
91 subyektiv olaraq dialektik qaydada həyata keçirilərsə, onda obyektivlik də arta bilər. Obyektivlik keçmiş zamanla əlaqəsini itirir və yeni zamanlara tələbləri zəruri edir. Məsələn, yeni qanunların qəbul edilməsi zərurəti əvvəlki qanunların dəyişməsini zəruri edir. Deməli, obyektivliyin zamanı insan fəaəliyyətinə və resurslarına bağlı olaraq dəyişir. Bu dəyişməni də subyektivlik də ortaya çıxara bilir. Çoxlu sayda subyektivliyin bir mərkəzdə cəmləşməsi elə obyektivliyin dəyişməsinə və yeniləri ilə əvəzlənməsinə səbəb olur. Mərkəzləşmə özündə həm də müəyyən nöqtələrdə sistemləşdirmə, cəmləşdirmə proseslərinin qarşılıqlı vəhdət məkanı olduğundan burada obyektivlik, yəni çoxluğun qəbul etməsi prinsipləri formalaşır. Zaman (burada yeni zaman) özü təfəkkürdə müxtəlif məqamlarda yeni nəzəri və təcrübi biliklərin meydana gəlməsi ilə xarakterizə olunur. Deməli, yeni biliklər və təcrübələr, yeni hərəkətlər obyektiv və subyektiv hüquq normalarının zamanını ortaya çıxarır. Obyektivliyin zamanı da zərurətdən formalaşır. Subyektivlik elə zəngin obyektivlikdən də formalaşır. Obyektivliyin davamedici zamanı subyektivliyin (məxsusi yanaşmaların) yeni başlanğıcı üçün əsas verir. Məsələn, insan hüquqlarına münasibətdə yeni-yeni qanun layihələrinin irəli sürülməsi, eləcə də nəzəri –təhlili baxışların meydana gəlməsi məhz obyektivliyin davam olunmasından və inkarlar və zərurət sayəsində yeniliklərin ortaya atılmasından meydana gəlir. Obyektivliyin inkişafı şərtləri elə subyektivliyin (fərdi maraqların əsas rol oynaması) zəruri tələblərindən irəli gəlir ki, bu da nəticədə obyektivlikdən çıxış etmənin əsaslarını meydana gətirmiş olur. Deməli, subyektivlik əslində obyektivliyin törəməsində özünü təsdiq etdirmiş olur. Obyektivlik də subyektivlikdə inkar oluna bilir. Bu zaman obyektivliyin şərti zamanı özünü yeni zamanla, yeni obyektivliklə əvəzləyə bilir. Elə biliklər və fikirlər hüququn ifadə olunmasının əsaslarını yaradır. Deməli, yeni biliklər və 92 nəzəri mühakimələr, nəzəri mülahizələr yeni hüquq normalarının formalaşmasının əsaslarını təşkil edir. Bu, bir istiqamətdir. Digər bir istiqamət isə hüquq normalarına sahib olmaqda və hüquq normalarının tətbiqində formalaşır. Obyektivliyin zamanı, yəni hüquqların müəyyən anlarda tətbiq olunması zərurəti həm də insanların yaşlarına bağlı olur. Zehnin “hərəkəti” (siqnalların qəbulu və emalı elə hərəkətdir. Hərəkət də yerdəyişmədir, hərəkətdə olan strukturlardan yeni strukturların meydana gəlməsidir) enerji olduğundan, yeni enerji məhsullarını meydana gətirdiyindən bu amillər yeni zamanların meydana gəlməsində mühüm rol oynayır. Subyektiv (fərdi əsaslarla-burada fərdi əsaslar həm bir şəxs, həm də müəyyən şəxslər qrupunu təmsil edən qrup ola bilər) qaydada əqli nəticələrin çıxarılması son etibarilə obyektivliyə (universallığa) çevrilir. Yəni son məqsədlərdə nəzəri biliklərin meydana gəlməsi prosesləri yaşanır ki, bu da nəticə etibarilə obyektivliyin əsaslarını meydana gətirmiş olur. Subyektivliyin obyektivliyə çevrilməsi və onun dərk olunması ilk növbədə əqli nəticələrə gəlmənin çoxluq tərəfindən qəbul olunmasıdır. Çoxluq tərəfindən qəbul olunma qeyri-müəyyən şeylərin elə çoxluq tərəfindən müəyyən kimi qəbul olunmasıdır. Deməli, əqli nəticələrin subyektivliyi müəyyən anlarda obyektivliyə və müəyyənliyə səbəb olur. Bir şəxs tərəfindən irəli sürülən fikirlərlə bağlı əqli nəticələrə gəlmənin çoxluq təşkil etməsi elə həmin fikirlərin obyektivliyə çevrilməsidir. Hüquq normalarının subyektlər tərəfindən fikirlər olaraq (nəzəri qaydalar şəkilində) irəli sürülməsi və həmin hüquq normaları ilə əlaqədar gəlinmiş nəticələrin çoxluğu sillogizmlərin (əqli nəticələrin) yaranmasının əsaslarını təşkil edir. Hüququn nəzəri əsasları da məhz sadə formada sillogizmlər yolu ilə meydana gəlir. Hüquq normalarından ibarət olan sənədlərin başlanğıcı və sonu arasında bir bağlılıq olur, tərkib hissələr həmin bağlılığı yaradır, bu baxımdan da 93 məzmun genişlənir. Əqli nəticələr insan hüquqlarının müxtəlif şəraitlərdə universal və məxsusi tətbiqi məsələlərini üzərə çıxarır. Hüquqi normaları əks etdirən dialektik sənədlərin əsas məzmunu məhz sadə məntiqi birləşmələrin cəmindən meydana gəlir. Sadə məntiqi fikrilərin bir-birini şərtləndirməsi məhz hüquq normaları arasında şərtləndirici tənzimləmənin əsaslarını meydana gətirmiş olur. Dialektika hüquq normaları arasında bağlayıcılığı ortaya çıxarır və hər bir hüquq normasından (nəzəri hüquq qaydasından) yeni münasibətləri tənzim edən, hərəkətləri qaydalara salan hüquq normaları meydana gəlmiş olur. Obyektivlik inkişaf mərhələsi ilə əlaqədar olaraq təkrarən yeni obyektivliklə əvəz oluna bilir. Eləcə də yeni subyektivlik, yeni yanaşmalar obyektivliyin mərhələlənməsinə şərait yaradır. Obyektivliyin mərhələlənməsi yeni subyektiv mühakimələrin bildirilməsi və yeni əqli nəticələrin əldə edilməsi ilə həyata keçirilir. Deməli, obyektivliyin dalğalanması iki aspektdə həyata keçirilir: birincisi, qeyri-müəyyənliyin çoxluq tərəfindən aşklarlanması, bu baxımdan müəyyənliyin inkar edilməsi; ikincisi, universal müəyyənliyin fərdi qaydada inkar olunması və sonradan bu inkarın obyektivliyə (obyektiv və bu baxımdan universal təsdiqə) çevrilməsi. Əbədi obyektivlik elə kainatın özüdür, vahid qüvvənin, potensialın özüdür. Subyektivliyin genişlənməsi və əhatələnməsi elə obyektivliyin meydana gəlməsində mühüm rol oynayır. Əbədi obyektivlik kainatdadırsa, deməli, subyektivlik məhz onun içərisindəddir. Hər hansı bir şəxs obyektiv zərurətdən çox da kənara olmaqla müəyyən fikirlər bildirə bilməz. İdeal obyektivlik və subyektivlik var. Eləcə də real (maddi və gerçək) obyektivlik və subyektivlik mövcuddur. Material obyektivlik, yəni təbiətin və kainatın olduğu şəkildə universal əsaslarla qəbul edilməsi halları mövcuddur. Yüklə 2,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|