71
Mavzu – X. YALPI ICHKI MAHSULOTNING HAJMINI HISOBLASH
USULLARI
Reja:
1.
Yalpi ichki mahsulot ko‘rsatkichining mohiyati va ahamiyati.
2.
Yalpi ichki mahsulotni ishlab chiqarish usulida hisoblash.
3.
Yalpi ichki mahsulotni taqsimlash usulida hisoblash.
4.
Yalpi ichki mahsulotni pirovard (oxirgi) foydalanish usulida hisoblash.
1.
Yalpi ichki mahsulot ko‘rsatkichining mohiyati va ahamiyati
Makroiqtisodiy darajada iqtisodiyotni bir qancha iqtisodiy ko‘rsatkichlar
(yalpi
ichki mahsulot, sof ichki mahsulot,
yalpi milliy mahsulot, yalpi milliy
daromad va shu kabilar) ifodalaydi.
Bu ko‘rsatkichlar ichida asosiylaridan biri yalpi ichki mahsulot (bundan)
keyin YAIM) ko‘rsatkichidir. YAIM – mamlakat ichida ma’lum davrda (ko‘pincha
bir yil) pirovard iste’mol uchun ishlab chiqarilgan tovarlar va ko‘rsatilagan
xizmatlarning qiymatlarining yig‘indisidir. YAIM – ko‘rsatkichining
iqtisodiy
mohiyati shundaki: birinchidan barcha tarmoq korxonalari (tashkilotlari, firmalari
va shu kabilar) tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotlardir. Demak,
bu sanoat,
qishloq xo‘jaligi, transport,
qurilish, savdo va umumiy ovqatlanish va shu kabi
tarmoqlarda ishlab chiqarilgan moddiy mahsulotlar. Ularga shu jumladan aholining
shaxsiy yordamchi xo‘jaligi va yakka tartibdagi
mehnat faoliyati bilan
shug‘ullanuvchi shaxslar faoliyatlari ham kiradi.
Ko‘rsatiladigan xizmatlarga: transport, aloqa, savdo, moliyaviy va shu kabi
xizmat turlari kiradi.
Ikkinchidan, YAIM – barcha ishlab chiqarilgan mahsulotlar va ko‘rsatilgan
xizmatlar qiymati emas, balki faqat pirovard (oxirgi) iste’mol uchun sarflanadigan
mahsulot va xizmatlar qiymati bilan hisoblanadi. Oraliq iste’molda bo‘ladigan xom
ashyo, materiallar,
elektroenergiya, urug‘, yem –xashak va ko‘rsatilgan xizmatlar
qiymatlari, qaysikim boshqa bir mahsulot ishlab
chiqarish uchun sarflangan
qiymatlar YAIMga qo‘shilmaydi. Demak YAIM da qaytadan – ya’ni takroriy
sarflar hisoblanmaydi, ishlab chiqarishga va xizmat ko‘rsatishga moddiy va boshqa
sarflar faqat bir marta hisobga olinadi.
YAIM tarkibi quyidagicha:
Dostları ilə paylaş: 
