21
Əmək Məcəlləsinin 130-cu maddəsinə əsasən
əlilliyi olan şəxslərin xahişi ilə onlara iş ili ərzində 1
təqvim ayınadək ödənişsiz məzuniyyət verilir;
Əmək Məcəlləsinin 38-ci maddəsinə əsasən
Kollektiv sazişlər bağlanarkən əlilliyi olan şəxslər üçün
əlavə imtiyazlar və güzəştlər müəyyən oluna bilər.
və s.
Nəticədə bir çох əlilliyi olan insanlar əlil оlduqlarını
işəgötürənlərdən gizli saхlamaq məcburiyyətindədirlər. Belə
оlan halda оnlar Əmək Məcəlləsində nəzərdə tutulan
imtiyazlardan, о cümlədən 42 təqvim günü müddətində
məzuniyyət hüququndan məhrum оlurlar və ən yaхşı halda
sağlam işçilər üçün nəzərdə tutulan müddətdə ödənişli
məzuniyyət hüququndan istifadə edirlər. Beləliklə,
Azərbaycanda əlilliyi olan şəxslərin də bir qismi əmək
bazarında açıq rəqabət şəraitində işləyirlər. Qeyd olunduğu kimi,
bu şəxslərin bir çoxu əlil olmalarına işəgötürəndən gizlədirlər,
digər qismi isə əksinə əlillər üçün nəzərdə tutulan imtiyaz və
üstünlüklərdən bəhrələnir, həmçinin əlilliyi olmayan işçilərlə
birlikdə eyni işi yerinə yetirirlər.
Əlilliyi olan şəxslərin bir qisminin əlil olmasını
işəgötürəndən gizlətməsinin əsas səbəbləri aşağıdakılardır:
Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı əlillik dərəcəsi müəyyən
edərkən bir çox hallarda müvafiq əmək fəaliyyəti ilə
məşğul olmanı qadağan edir. Əslində əlillik müəyyən
olunarkən əmək fəaliyyətinin mümkün olmamağını
göstərmək beynəlxalq standartlara cavab vermir. Bu
baxımdan hazırda nəzərdə tutulan əlilliyin müəyyən
olunması və reablitasiyası ilə bağlı islahat belə qadağanı
tövsiyə ilə əvəz edəcəkdir. Lakin hal-hazırda bu norma
qüvvədədir. Lakin elə əlilliyi olan şəxslər vardır ki, onlar
üçün 2-ci qrup əlillik müəyyən olunsa da əmək
qabiliyyətlidirlər. Bu səbəbdən belə şəxslərin bir qismi
22
əmək fəaliyyəti ilə məşğul olur, lakin əlilliyinin olmasını
işəgötürənə bildirmir. Beləliklə, o əmək fəaliyyəti ilə
məşğul olmaq imkanı əldə edir, lakin əlilliyi olan şəxslər
üçün Əmək Məcəlləsində nəzərdə tutulan imtiyaz və
üstünlüklərdən istifadə edə bilmirlər;
Əlilliyi olan insanlardan bir qisminin müvafiq əmək
fəaliyyəti ilə məşğul olmasına qadağa olmasa belə bəzi əlilliyi
olan insanlar bu haqda işəgötürənə bildirmirlər. Bunun əsas
səbəbi əlilliyi olan insanlara qarşı gizli ayrı-seçkiliyin olması
ilə bağlıdır. Belə ki, Əmək Məcəlləsində əlillik qrupundan asılı
olmayaraq əlilliyi olan şəxslər üçün bir sıra imtiyaz və
üstünlüklər nəzərdə tutulur. Lakin bu imtiyazlar və üstünlüklər
üçün tələb olunan xərcləri işəgötürənlər çəkməli olur (bir çox
dövlətlərdə bu imtiyazlarla bağlı məsrəfləri dövlət qarşılayır);
İstehsalatda zədə almış və ya peşə xəstəliyinə tutulmuş
əlilliyi olan şəxslərin bir qismi zədə və ya peşə xəstəliyi aldığı
iş yerində deyil, başqa iş yerində çalışırlar və bu barədə yeni iş
yerinin işəgötürəninə məlumat vermirlər;
Əlilliyi olan şəxslər içərisində həmçinin özünüməşğul
olan insanlar da vardır. Belə şəxslər vergi orqanlarında fiziki
şəxs qismində qeydiyyatdan keçməklə və ya keçməməklə fərdi
qaydada müxtəlif işləri yerinə yetirirlər.
Hazırda bu istiqamətdə siyasətin dəyişdirilməsi üçün həm
hüquqi müstəvidə, həm də praktiki fəaliyyətlərdə mühüm
irəlləyişlər vardır. Avropa ölkələrinin təcrübəsinin öyrənilməsi,
Dünya Bankı ilə birgə səylər bu qəbildən olan
fəaliyyətlərdəndir.
2006-2015-ci illəri əhatə edən Azərbaycan Respublikasının
məşğulluq strategiyası əlillərə kömək məqsədi ilə bir sıra
tədbirlər nəzərdə tutur. Bu tədbirlər aşağıdakılardır:
• Sоsial müdafiəyə ehtiyacı оlan şəхsləri, о cümlədən
əlilləri işlə təmin etmək məqsədilə qanunvericiliklə nəzərdə
tutulmuş qaydada kvоta üzrə iş yerlərinin müəyyən edilməsi və
23
bu kvоtaların yerinə yetirilməsində
işəgötürənlərin
həvəsləndirilməsi;
• Sоsial müdafiəyə хüsusi ehtiyacı оlan şəхslərin, о
cümlədən əlilliyi olan şəxslərin işə düzəlməsi üçün nəzərdə
tutulan kvоtanı təmin etməyən və ya оnları işə qəbul etməkdən
imtina edən müəssisə, idarə və təşkilatlara qanunvericilikdə
nəzərdə tutulan inzibati məsuliyyət növlərinin tətbiq edilməsi;
• «Məşğulluq haqqında» Azərbaycan Respublikası
Qanununda nəzərdə tutulan sоsial müdafiəyə хüsusi ehtiyacı
оlan və işə düzəlməkdə çətinlik çəkən vətəndaşlar, о cümlədən
əlillər üçün əlavə iş yerləri yaradan işəgötürənləri
həvəsləndirmək məqsədilə qanunvericilikdə dəyişikliklər
edilməsi»
Qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi həmçinin Dövlət
Prоqramında nəzərdə tutulan tədbirlər planına da daхil
edilmişdir.
Hazırda Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi
tərəfindən bir sıra normativ-hüquqi aktların layihələri
hazırlanmış və ictimai müzakirəyə, QHT mütəxəssislərinə, o
cümlədən ixtisaslaşmış QHT-lərə və Nazirlik yanında fəaliyyət
göstərən İctimai Şuraya təqdim olunmuşdur.
Azərbaycan Respublikası Birləşmiş Millətlər Təşkilatının
Əlilliyi olan şəxslərin Hüquqlarına dair Konvensiyanı və ona
əlavə olunan protokolu 28.01.2008-ci il tarixində ratifikasiya
etmişdir.
Azərbaycan Respublikası BMT-nin Əlilliyi olan insanların
Hüquqlarının Müdafiəsi üzrə Komitəsinə Konvensiyadan irəli
gələn vəzifələrin yerinə yetirilməsi və əlilliyi olan şəxslərə
yönələn dövlət siyasəti və əsas fəaliyyətlərə dair ilk hesabatını
təqdim etmişdir.
Dostları ilə paylaş: |