142
mantıklı olma ve karşı gerçeklik temaları kullanılarak öne sürülen sav
desteklenmeye çalışılmaktadır. Bu temalara baktığımızda bunların bir kanıt
niteliğinde sunulduğu ortaya çıkmaktadır. Uzman kişi ve kuruluşların görüşleri
konusunda Van Dijk “Bir tartışmadaki, pek çok konuşmacı verdiği örneği
desteklemek için bir takım otoritelerden, genellikle kuruluşlar ya da parti
politikalarından yıpranmamış insanlardan, ya da genellikle uzman veya ahlaki
liderler olarak tanınan insanlardan söz etme yanılgısını bir yardım aracı olarak
kullanırlar. Uluslararası örgütler, bilim adamları, kitle iletişim araçları, kilise ya da
mahkemeler çoğunlukla bu role sahiptir.”
269
demektedir. Kanıtsallık temasında ise;
konuşmacıların bir tartışmada bilgi ve düşünceleriyle ilgili bir kaç delil ya da kanıt
sunduğu durumlarda dünya görüşleri ya da iddialar daha akla yatkın görünür. Bu,
ya otorite olmuş şahsiyetlere veya kurumlara gönderme yaparak ya da kanıtsallığın
çeşitli biçimleriyle yapılabilir: Bilgiyi nasıl ve nereden aldıkları gibi. Böylece
insanlar bir şeyleri gazetede okumuş, güvenilir sözcülerden duymuş, ya da kendi
gözleriyle görmüş olabilirler.
270
Kanı birliği temasında basın savunulan görüşü
desteklemek için ulusun da aynı kanıyı paylaştığını ortaya koymayı
amaçlamaktadır. “Kanı birliği ulusal önem üzerine yapılan tartışmalarda sık sık
kullanılan politik stratejilerden biridir. Kanı birliğinde ulusun birliğinin ve
çıkarlarının her şeyin üstünde olduğu ifade edilmektedir.”
271
Kanıtlarla ispatlamada
başvurulan temalardan biri de açıklama temasıdır. Van Dijk açıklama temasını
ş
öyle ifade etmektedir. “Toplumsal ruhbilim “Nihai snat Hatası” kavramını
269
Van Dijk, Söylem ve deoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım, Söylem ve deoloji, Der: Barış Çoban,
Zeynep Özarslan, Su Yayınları, Birinci Basım, stanbul, 2003.s. 80.
270
Van Dijk, Söylem ve deoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım, Söylem ve deoloji, Der: Barış Çoban,
Zeynep Özarslan, Su Yayınları, Birinci Basım, stanbul, 2003. s. 87.
271
A.g.e. s. 83.
143
kullanıyor. Bu kavrama göre iç grup üyeleri olumsuz eylemleri nedeniyle
suçlanmaktan kurtulmak için bir mazeret bulmaya eğilimli iken, dış grup üyelerinin
olumsuz eylemleri ise bu tür aktörlerin (örneğin, güvenilmez ve suçlu oldukları
için) içkin özellikleri bakımından açıklanma eğilimindedir.”
272
Bu kategoride
kullanılan temalardan biri olan sayı oyunlarına başvurma teması da öne sürülen savı
kuvvetlendirmek için kullanılan kanıtlardan bir diğerini oluşturmaktadır. “Birçok
sav güvenilirliği artırmak için tarafsızlığı vurgulayan girişimler tarafından
yönlendirilir. Kültürümüzde rakamlar ve statistikler tarafsızlığı ikna edici bir
biçimde göstermenin birincil aracıdır. Bu nedenle, kitle iletişim araçlarında
rakamların sık kullanıldığı bilinmektedir.”
273
Basın bu süreçte hedef kitlesi üzerinde
etkide bulunmak, haklılığını ortaya koymak amacıyla sayı oyunlarına başvurmayı
bir ikna aracı olarak kullanmıştır. Kanıtlarla ispatlama kategorisinin bir diğer
temasını mantıklı olma teması oluşturmaktadır. Van Dijk’a göre “Tartışmaya açık
stratejilerin bilinen bir girişimi de hem savların hem de konuşmacının akılcı ya da
mantıklı anlamında ‘sağlam’ olduğunu göstermektir.”
274
Basın mantıklı olma
temasını kullanarak Türkiye’nin ulusal çıkarlarının nerelerde ve neler olduğunu,
mantıki bir muhasebeye dayanarak kendi politikası çerçevesinde değerlendirmiştir.
Karşı gerçekliklerin kurulması kanıtlarla ispatlama kategorisinin son temasını
oluşturmaktadır. “Diyelim ki oldu, o zaman ne olacak?” sorusu karşıt-gerçekliği
tanımlayan standart bir formüldür.
275
Basında kararın alınması durumunda bu
kararın olası sonuçlarının neler olabileceği üzerinden karşı gerçeklikler
kurulmuştur.
272
A.g.e. s. 89.
273
A.g.e. s. 100.
274
A.g.e. s. 105.
275
A.g.e. s. 83.
144
Basının dilsel özelliklerinin ortaya konulması amacıyla oluşturulan üçüncü kategori
ise karşılaştırma kategorisi olmuştur. Karşılaştırma kategorisinde ders olarak tarih
ve örneklerle açıklama temaları kullanılmıştır. Ders olarak tarih temasını Van Dijk
ş
öyle açıklamaktadır: Bir savda bugünkü durumun tarihte daha önce meydana
gelmiş olaylarla karşılaştırılabilir olduğunu göstermek çoğu kez yararlıdır. Bu tür
karşılaştırmalar tartışmalı zorlamaların adeta bir tarih yasası gibi kabul edildiği
“tarihten alınan dersler”in daha genel teması olarak görülebilir.
276
Karşılaştırma
kategorisinde kullanılan temalardan bir diğeri olan örneklerle açıklama teması
basının en sık başvurduğu temalardan biri olmuştur. Van Dijk’a göre:
“Uslamlamada etkili bir girişim çoğunlukla konuşmacı tarafından savunulan genel
bir konuya örnekler veren veya daha akla uygun hale getiren kısa hikaye ya da
anlatı biçiminde somut örnekler vermektir. Genel ‘gerçekler’den çok somut
örnekler vermek hem kolayca hayal edilebilme ve daha iyi hatırlanabilme hem de
zorlayıcı deneysel kanıt biçimlerini akla getirme gücüne sahiptir. Somut örnekler
aynı zamanda konuşmaları da daha ‘canlı’ hale getirir.”
277
Ötekileştirme kategorisi basının dilsel özelliklerinin ortaya çıkarılması amacıyla
oluşturulan dördüncü kategori olmuştur. “Haberler, kontrol sahibi olanlar tarafından
benimsenen dış politikaları değerlendirirken, bu kararları örtük olarak okuyucular
için haklılaştırır biçimde dünyayı “biz” ve “onlar” arasında ikiye böler. Atıfta
bulunulacak alternatif çerçeveler olmadığı sürece okuyucular için olayları farklı
276
A.g.e. s. 92.
277
A.g.e. s.88.
Dostları ilə paylaş: |