Microsoft Word Sahin Fazil. Yaponiya Sefernamesi doc
Yüklə 213,4 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Йапонийа сяфярнамяси
- Şahin Fazil
- Tokio, 24 fevral Йапонийа сяфярнамяси
Йапонийа сяфярнамяси 165 Önü görünməz xəyal kimiydi. Bakı-Tokio istiqaməti. Sonu bilinməz vüsal kimiydi. Bakı-Tokio istiqaməti. Muradım mənim gerçəyə döndü, xəyal çin oldu, vüsal göründü. Söylədi «salam» yaponlar mənə. Etdi ehtiram yaponlar mənə. Mən yaponlara sevgi gətirdim. Mənə sevgi də Yaponda gördüm. İndisə, bizə «ayrılıq» adlı vaxt yaxınlaşır, an yaxınlaşır, gendə ön qalır, son yaxınlaşır. Şahin Fazil 166 Sonu görünməz xəyal kimidir. Tokio-Bakı istiqaməti. Sonu bilinməz vüsal kimidir. Tokio-Bakı istiqaməti. Tokio, 24 fevral Йапонийа сяфярнамяси 167 IX. 25 fevral. Tokio. Otel. İstirahət. Xarakiri mərasimi haqqında televiziya filmi. Xara- kiriyə aid şeirimin yazılması. Daha bir neçə müxtəlif janrlı şeirlər. Yaponiyada 45 yaşında özünü xarakeri etmiş məşhur yazıçı Yukio Misima ilə əlaqədar “ Daha nə istəyirdin?” adlı şeirim. Sonra Azər- baycan Respublikasının Yaponiyadakı Səfirliyində görüş. Dr. Gursel Qüdrət oğ- lu İsmayılzadə, Rövşən Musayev. “ Türk restoranı”. Xarakiri rədifli qəzəlim. Sa- muraylar haqqında düşüncələrlə yazdı- ğım qəzəl. Sübh açıldı. Göyün üzü açıqdı. Bu gün yağış yağmayacaq. Ürəyim açıldı. Televizoru açdım. Film göstərirlər. Bədii filmdir. Xarakiri adətləri haqqında. Yapon dilində gedən filmin sözlərini başa düşməsəm də, özlərini xarakiri etməklə məşğul olan ürəkli insanlar silsiləsinin könüllü olaraq, bilərəkdən öz canlarından keçib intihar etmələri məni dəhşətə gətirdi. Kimdir «xarakiri»? «Xara» sözün hərfi mə’nasında «qarın» deməkdir (daha dəqiq desək, «xara» göbəkdən beş santimetr aşağı olan qarın nahiyəsinin sağ-sol hissəsidir). Məcazi mə’nada isə «xara» ifadəsi Qərb ölkələrində «ürək» mə’nasını verən qəlb, ağıl, xarakter, niyyət, dərin düşüncə anlayışına malikdir. Yaponiyada «xara» sözünün çoxlu nitq hissələri vardır: elə qətiyyətli adam ki, öz xarasını (xara-o kimeru) Şahin Fazil 168 rahatlamışdır; əsəbiləşən adamın xarası yuxarı qalxır (xara-o tateru); açıq danışan adamın xarası açılmışdır (xara-kiri). Bu mənalara görə də, qarnın cırılması yoluyla, bu ən’ənəvi intiharı «xarakiri» adlandırmışlar. Xarakiri əməliyyatı Xeyan hakimiyyəti dövründə (IX-XII əsrlər) bərqərar olmuş və əvvəl vaxtlar yalnız samuraylar tərəfindən icra olunmuşdur (samuraylar haqqında bir qədər aşağıda mə’lumat verəcəyəm – Ş.F.). «Xarakiri» sözünü xaricilər bə’zən istehza ilə işlədirlər, yaponlar isə həmin sözü «seppuku», yaxud «kappuku» kimi işlətməyə meyllidirlər. «Seppuku» sözün hərfi mə’nasında «qarnın cırılması, doğranması» əməlini özündə ehtiva edir. Əgər seppuku cəza kimi həyata keçirilirsə, söyləyirlər ki, təqsirkar öz günahını dərk etmiş və belə demişdir: «Mən yaxşı iş görməmişəm, vicdanım qarşısında utanıram, buna görə də özümü öz əllərimlə cəzalandırıram». Bə’zənsə, adam günahkar olmadan da seppuku əməlini həyata keçirərək deyir: «Mənim günahım yoxdur, amma mən sizə öz qəlbimi göstərmək istəyirəm ki, siz özünüz buna (günahsızlığıma – Ş.F.) əmin olasınız». Mə’lum olduğu kimi, qarındakı ağrıya olduqca çətin dözmək olur, buna görə də adamın özünün öz qarnını cırması həyatdan asan olmayan yolla köçməkdir. Seppuku əməlini icra edən şəxs yanındakı şəxsə belə deyə bilər: «Xəbər ver ki, mən mərdliklə öldüm». Samuraylarda döyüşdə ölmək ilə “həsir üstündə ölmək” (bu zaman seppuku həsir üstündə keçirilir) eyni dərəcədə qəhrəmanlıq sayılır. XIV əsrə yaxın öz əli ilə özünü öldürmək döyüşdə ölməkdən daha yüksək qiymətləndirilməyə başladı. İntihara yüksək qəhrəmanlığın, qüvvət və özünüdərk nümayişinin simvolu kimi baxmağa başladılar. Həyata və ölümə. Belə Йапонийа сяфярнамяси 169 münasibət xüsusən klassik yapon eposunda daha parlaq tərzdə əks olunmuşdur. «Böyük dünya haqqında povest» kitabında elə intiharların 2640 hadisəsi təsvir olunur. Onlardan birisi belədir: «Yosimitsu qarovul qülləsinə qalxdı və şahzadənin getdiyi istiqamətə baxmağa başladı. O, onun get-gedə uzaqlaşdığını tutqunluqla gördü. «Hə, indi isə başlamaq olar» deyə fikirləşdi. Qılıncı ilə qala taxtalarını qopardı, özünü aşağıda dayanan adamlara göstərdi və bərkdən qışqırdı: «Əzəmətli ilahə Amaterasunun nəslindən doxsan beşinci varisi, imperator Dzimmunun hakimiyyəti vaxtından doxsan beşinci nəslin hökmdarı imperator Qodayqonun ikinci oğlu birinci dərəcəli şahzadə Takaxato üsyankar vassallarının əli ilə indicə öldürülmüşdür. İndi mən sizə döyüşçünün özünü necə öldürəcəyini göstərəcəyəm. Mənim bu hərəkətim qoy sizə nümunə olsun. Sizin əsgərlik xoşbəxtliyiniz qurtardıqda siz özünüz də öz qarnınızı cırmağa hazırlaşacaqsınız». Belə deyərək o, yaraq-əsləhəsini əynindən çıxardı və qaladan aşağı tulladı... bədəninin aşağı hissəsini üryan etdi, qılıncını ağappaq bədəninə soxdu, onu qarnında sağa-sola çəkməklə qarnını yardı, daxilindəki bədən üzvlərini çıxardı və onları qalanın döşəməsinə atdı, sonra qılıncını dişləri ilə tutaraq üzü üstə yerə yıxıldı». XV əsrin ikinci yarısından XVII əsrin ortalarınadək Yaponiyada sahibin vəfatı münasibətilə seppuku əməlinin icrası başlandı. «Xaqakuri» kitabında elə hadisələrin biri haqqında hekayət vardır. Orada danışılır ki, sahibkar knyaz Nabesimanın işlər müdiri Sukedzaemonun yanına göndərilən knyazın bir nümayəndəsi ona belə əmr çatdırdı: Qızının səfeh əxlaqsızlığı ilə öz adını şərəfsizləşdirdiyi üçün qoy Şahin Fazil 170 özünü xarakiri etsin. Sukedzaemon o vaxt qo oyunu 1 ilə məşğul idi. Əmri eşidən Sukedzaemon yanına göndərilən o adama oyunu oynayıb qurtarana qədər gözləməsini və oyuna baxmasını xahiş etdi. Oyun qurtaran kimi Sukedzaemon bir kənara çəkildi və sakitcə öz qarnını cırdı. Sukedzaemonun on səkkiz nəfər samurayı özlərini sahibindən ayırmaq istəməyib, knyazın buraya yolladığı adamdan icazə istədilər ki, ölən sahibi kimi xarakiri etsinlər, lakin o, belə çox adamın miqdarından qorxub, onlarla razılaşmadı. Bu vaxt Sukedzaemonun oğlu samurayların əvəzinə xahişə başladı: «Əgər döyüşçü öləcəyini deyirsə, - dedi o, - onu bu işdən saxlamaq faydasızdır. Lütfən onların özlərini xarakiri etmələrinə icazə verin». İcazə alındı və Sukedzaemonun on səkkiz vassalının hamısı öz sahiblərinin ardınca o biri dünyaya yollandılar... Öz sahibinin arxasınca ölümə getmək bə’zi hallarda kütləvi intiharlar şəklini alırdı, bir növ dəbə çevrilirdi... «Dzyunsi», yaxud «oybara» adlanan bu adət (yə’ni sahibinin, nəsil başçısının ölümündən sonra özünü xarakiri etmək) 1663-cü ildə qanunla qadağan olundu, lakin uzun müddət onu dəbdən çıxarmaq mümkün olmadı. Vəziyyəti belə görən hakimiyyət orqanları sərt addım atmağa başladı: Onlar, cəza kimi öz sahibinin ölümündən sonra xarakiri edən adamların bütün ailə üzvlərinin başlarını kəsməyə başladılar. Bu tədbirin köməyi oldu, amma bu adət məxfi şəkildə hələ çox davam etdi. İmperator Mutsuxitonun vəfatından sonra, məsələn, onun bə’zi yaxınları qadağana əhəmiyyət verməyib xarakiri etdilər (onların arasında general Noqi də vardı). Qanuna görə elə adamlar cəzalandırılırdı, amma əxlaq 1 Дама ойунуна бянзяр столцстц ойун. Yüklə 213,4 Kb. Dostları ilə paylaş:
|