1
tərtib edən: c.e.n. İsmayılova Ü.T.
Azərbaycanın sənaye kompleksi və onun inkişafının
perspektiv istiqamətləri
İzahat vərəqəsi
«Azərbaycanın sənaye kompleksi və onun inkişafının perspektiv
istiqamətləri» fənni BDU-nun Coğrafiya fakültəsində «Fiziki coğrafiya» ixtisası
üzrə əyani təhsil alan magistrantlar üçün 60 saat (45 saat – mühazirə, 15 saat –
laboratoriya məşğələsi) həcmində tədris olunur.
Fənnin tədrisinin əsas məqsədi Azərğaycan sənaye kompleksinin inkişaf
tarixi, ərazi təşkilinin formalaşması və inkişafının perspektiv istiqamətlərini
göstərməkdən ibarətdir.
Mövzülar üzrə saatların paylanması
№
Mövzular
cəmi O
cümlədən
Müh. Lab.
1 Kursun
predmeti,
məqsədi və vəzifələri
2 2
2 Sənayenin yerləşməsinin
qanunauynğunlukları və prinsipləri.
2 2
3 Sənayenin öyrənilməsinin başlıca metodları.
4 2 2
4 Sənaye komplekslərinin mahiyyəti və təşkili
formalarının əsasları.
2 2
5 Sənayenin Azərrbaycan təsərrüfat
komplesində yeri və əhəmiyyəti.
2 2
6 Azərbaycan sənayesinin sahə və ərazi
strukturunun formalaşması və inkişaf
səviyyəsi.
4 2 2
7 Azərbaycanda sənayenin inkişafının təbii-
iqtisadi potensialı.
2 2
8 Neft-qaz
kompleksi.
4 2 2
9 Elektroenergetika
2 2
10 Kimya
və
neftkimya
2 2
11
Qara
metallurgiya.
4 2 2
12
Əlvan
metallurgiya
2 2
13 Maşınqayırma və metal emalı.
2 2
14
Yüngül və yeyinti sənayesi
4 2 2
15 Tikinti
və tikinti materialları sənayesi 2 2
16 Azərbaycanda fəaliyyət göstərən sənaye 2 2
2
xoldinq şirkətləri
17 Azərbaycan sənayesinin inkişafında dövlət
proqramlarının əhəmiyyəti.
4 2 2
18 Azərbaycanda qeyri-neft kompleksinin
inkişaf perspektivləri
2 2
19 Azərbaycan regionlarında sənayenin inkişaf
prioritetləri
2 2
20 Azərbaycanın regional sənaye mərkəzlərinin
formalaşması pespektivləri
2 2
21 Sənaye profilli Azad İqtisadi Zonaların
yaradılması yolları.
4 2 2
22 Sənayenin inkişafının infrastruktur bazası.
4 3 1
Cəmi
60 45 15
Mövzular və onların məzmunu
1.
Kursun predmeti, məqsədi və vəzifələri .
Ölkənin sosial-iqtisadi inkişafında təbii ehtiyatların istifadəsində sənayenin rolu.
Predmet və obyektləri. Sənaye coğrafiyası elminin iqtisadiyyatla, texnika,
ekologiya və b. elmlərlə əlaqəsi. Azərbaycan iqtisadiyyatında sənayenin
əhəmiyyəti. Sənaye coğrafiyası qarşısında duran vəzifələr.
2.
Sənayenin yerləşməsinin qanunauynğunlukları və prinsipləri.
Sənayenin yerləşdirilməsi haqqında müasir ideyalar. Sənayenin inkişafı və
yerləşdirilməsinin qanunauyğunluqları. Müəssisələrin xammal, yanacaq, və
enerji, infrastruktur obyektlərinə, elmi-tədqiqat institutları mərkəzlərinə yaxınlıq.
Əmək ehtiyatlarına və istehlakçılara yaxınlıq. Müəssisələrin ixtisaslaşma,
kooperasiya və kombiləşmə formaları.
3.
Sənayenin öyrənilməsinin başlıca metodları.
Tarixilk, müqayisəli-coğrafiya, sistemlm yanaşma, balanslaşdırma, istehsal
sikilləri, sənayenin yerdəyişməsinin öyrənilməsi üsulları.
4.
Sənaye komplekslərinin mahiyyəti və təşkili formalarının əsasları.
Sənayenin sahə və sahələrarası əlaqələrin formaları. Sənaye rayonları və
zonaları. Sənayenin xammalın kompleks emalı ilə bağlılı yaranan texnoloji
ardıcıllıq-enerji-istehsal sikilləri. Sənaye kompleksləri və sənaye məntəqələri,
3
mərkəzləri və qovşaqları.. Sənayenin beynəlxalq və regional kooperasiya
əlaqələri.
5.
Sənayenin Azərrbaycan təsərrüfat komplesində yeri və əhəmiyyəti.
Azərbaycan sənayesinin inkişaf amilləri, formalaşma mərhələləri və onların
coğrafi xüsusiyyətləri. Keçmişdə və müstəqillik illərində sənayenin yeri və
əhəmiyyəti. Azərbaycannın ÜDM, xarici əlaqələrində, investisiya qoyuluşunda
sənayenin yeri.əhali və təsərrüfat sahələrinin tələbatının ödənilməsində rolu.
6.
Azərbaycan sənayesinin sahə və ərazi strukturunun formalaşması və
inkişaf səviyyəsi.
Azərbaycan sənayesinin sahə strukturunun mahiyyəti. Avropa standartlarına
uyğun yeni sənaye statistikasının qəbul olunması və onların qruplaşdırılması.
Sənayenin sahə strukturunun müəyyən edilməsi meyarı. Sənayenin ərazi
strukturunun mahiyyəti və formaları. Azərbaycan sənayesinin müasir sahə və
ərazi strukturunun vəziyyəti və problemləri. Yeni sənaye sahəsi: elektrik enerjisi,
qaz və suyun istehsalı və bölüşdürülməsi.
7.
Azərbaycanda sənayenin inkişafının təbii-iqtisadi potensialı.
Sənaye komplekslərinin inkişafına təbii şəraitinin təsiri. Yanacaq –energetika və
mineral-xammal ehtiyatları və onların kompleksli istifadəsi. Daxili sular
ehtiyatları və onların sənayedə istifadəsi. Sənayenin inikşafında dəniz
ehtiyatlarının rolu. Bioloji ehtiyatlarından sənayenin inkişafında istifadəsinini
coğrafi problemləri. Alternativ enerji mənbələrindən istifadə.
8.
Neft-qaz kompleksi.
Neft-qaz sənayesinin inkişaf mərhələləri. Müasir inkişafı və yerləşməsi.
Yataqların səciyyəsi. Perspetiv neft yataqları. Perspektiv qaz yataqları. Neft və
qazın emalı. Yeni texnologiyaların neft və qazın emalında tətbiqi. Xarici
şirkətləri neft-qaz sahəsində fəaliyyəti. Neft –qazın beynəlxalq ixracat boru
kəmərləri.
9.
Elektroenergetika kompleksi
Elektroenergetikanın sənaye sahələrinin inkişafında rolu. Elektrik enerji istehsalı.
Su elektrik stansiyalar. İstilik elektrik stansiyaları. Modul tipli elektrik
4
stansiyaların sənayenin inkişafına təsiri. Cənubi Qafqaz enerji sistemində
Azərbaycanın yeri. Yeni atom elektrik stansiyasının tikilməsi ilə bağlı
problemlər.
10.
Kimya və neftkimya kompleksi
Kimya və neftkimya sənayesinin xammal bazası., sahə və ərazi strikturu. Kimya
sənayesinin ərazi strukturu və əsas mərkəzləri. Kimya və neftkimyanın
perspektivləri.
11.
Qara metallurgiya kompleksi
Qara metallurgiya sənayesinin təsərrüfatda yeri və sahələrarası əhəmiyyəti.
Zəngin xammal bazası, müasir inkişafı və coğrafiyası. İnkişaf perspektivləri.
12.
Əlvan metallurgiya kompleksi
Əlvan metallurgiya sənayesinin təsərrüfatda yeri və sahələrarası əhəmiyyəti.
Zəngin xammal bazası, müasir inkişafı və coğrafiyası. İnkişaf perspektivləri.
13.
Maşınqayırma və metal emalı kompleksi
Maşınqayırmanın təsərrüfatda yeri.keçmişi hazırkı vəziyyəti, zəifləməsinin
səbəbləri. Ölkə üzrə inkişafı və yerləşməsinin müasir vəziyyəti. Sənaye
qovşaqlarının yaranmasında rolu. Sahələrarası əhəmiyyəti. Sənaye müəssisələri.
Maşınqayırmaın inkişaf pespektivləri. Maşınqayırmanın əsas mərkəzləri.
14.
Yüngül və yeyinti sənayesi
Yüngül və yeyinti sənayesinin təsərrüfatda əhalinin təminatında və kənd
təsərrüfatında xammallarının istifadəsində yeri və əhəmiyyəti. Yeyinti
sənayesinin müasir inkişaf səviyyəsi, ona təsir göstərən amillər. Yüngül
sənayesinin inkişaf amilləri, myasir vəziyyyəti və yerləşməsi.
15.
Tikinti və tikinti materialları sənayesi
Tikinti və tikinti sənayesinin təsərrüfatdə yeri və əhəmiyyəti. Tiknti sənayesinin
xammal bazası. Əsas tikinti materiallarının ehtiyatları. Sement, kərpic və diğər
məhsulların istehsalı. Yeni evtikmə texnologiyasının üstünlükləri.
16.
Azərbaycanda fəaliyyət göstərən sənaye xoldinq şirkətləri.
Xoldinq şirkətlərinin sahə strukturu. Müştərək şirkətlər. İnvestisiya qoyuluşu.
Ölkənin regionlarında xarici şirkətlərin fəaliyyəti.
5
17.
Azərbaycan sənayesinin inkişafında dövlət proqramlarının əhəmiyyəti.
Azərbaycan Respublikasında keçirilən iqtisadi islahatlar. Regionlarda emal
sənayesinin inkişafı üçün həyatakeçirilən tədbirlər.. İnvestisiya fondunun
yaradılması. Azərbaycan regionlarının inkişaf proqramı. Sahibkarlıq fəaliyyəti
ilə məşğul olanların imtiyazları.
18.
Azərbaycanda qeyri-neft kompleksinin inkişaf perspektivləri
Qeyri-neft anlayışının yaranma səbəbləri və onun tərkibinə daxil edilən təsərrüfat
sahələri. Qeyri-neft sektorunun müasir coğrafiyası.
19.
Azərbaycan regionlarında sənayenin inkişaf prioritetləri
Azərbaycan regionlarında olan təbii ehtiyatların növləri, həcmi və regionlar üzrə
yerləşməsi. Bu ehtiyatların istifadəsinin regionun inkişafında əhəmiyyəti. Təbii
sərvətlərin mərhələ mərhələ istifadəyə verilməsinin istiqamətləri.
20.
Azərbaycanın regional sənaye mərkəzlərinin formalaşması pespektivləri
Müasir sənaye mərkəzələrinir səciyyəsi. İnkişaf səviyyəsinə görə onların
təsnifləşdirilməsi. Sənayenin strukturu və onların mərkəzinin inkişafına təsiri
yolları.
21.
Sənaye profilli Azad İqtisadi Zonaların yaradılması yolları.
AİZ-lərin müasir mərhələdə əhəmiyyəti. Dünyada yaradılan AİZl-in
təcrübəsindən istifadəsi. Azərbaycanda AİZ-lərin yaradılması istiqamətləri.
22.
Sənayenin inkişafının infrastruktur bazası.
Sənayenin inkişafında infrastruktur sahələrin yeri və əhəmiyyəti. Nəqliyyıtin
sənayenin yerləşməsinə təsiri. Sənaye məhsullarının idxal və ixracı. Sənaye
məhsullarının idxal-ixracının dinamikası. İdxalın strukturunun həcmi və
coğrafiyası. İxracın strukturu, həcmi və coğrafiyası.
Ədəbiyyat
1.
Azərbaycan sənayesi 2008. Statistik məcmuə. Bakı. Səda. 2008.
2.
Azərbaycan regionları 2008. Bakı. Səda. 2008.
3.
Azərbaycan nəqliyyatı 2008. Statistik məcmuə. Səda. 2008.
6
4.
C.R. Abbasov. Azərbaycan respublikasının iqtisadi və sosial coğrafiyası.
2005.
5.
Ч.М. Аббасов. Экономика Азербайджана на путях глобализации. Ба-
ку. 2006.
6.
В.Я. Яфяндийев Урбанизасийа вя Азярбайъанын шящяр йашайыш
мяскянляри. Бакы. БДУ.2002.
7.
А.М. Гаджизаде. Природные ресурсы и естественные условия развития
промышленности Азербайджанской ССР. Баку. Азернешр. 1983.
8.
М.Л. Комаров Инфраструктура регионов мира. Санкт Петербург. Ми-
хайлово. 2000.
9.
Ю,Г. Липец, В.А. Пуляркин, С.Б. Шлихтер. География мирового хо-
зяйства. Москва. Владос. 1999.
10.
M.A .Müseyibov. Azərbaycanın fiziki coğrafiyası. Maarif. Bakı. 1998.
11.
A.A. Nadirov. Azərbaycan iqtisadiyyatı Bakı. Elm. 2003.
12.
T.G. Həsənov. Coğrafiyanın tədqiqat metodları. (İqtisadi-coğrafi hissəsi).
Bakı. BDU nəşriyyatı. 1990.
13.
А.Т. Хрущев. География промышленности СССР. Москва. Мысль.
1990.
14.
Regionların sosial-iqtisadi inkişafı (2004-2008-ci illər). ARDSK 2007.
15.
www.regiondepartment.az
16.
www.customs.qov.az
17.
www.azstat.org
Dostları ilə paylaş: |