- 55 -
publikadakı idarəçilik üsulundan irəli gələn büro-
kratik əngəllərə yaxşı bələd idi və öz ideyasını,
təməlini qoyduğu yeni tədqiqat istiqamətini yaşat-
maq, öz planlarını həyata keçirmək üçün alternativ
yollar axtarırdı.
Zamanın nəbzini gözəl duyan Aida xanım
dövlət qurumları üçün səciyyəvi maneələrdən və
bürokratiyadan uzaq olan, Azərbaycanda fəlsəfi fik-
rin və humanitar təhsilin nisbi-müstəqil inkişafına
imkan açan yeni tipli elm-təhsil mərkəzinin, özəl
Azərbaycan Universitetinin yaranmasına dəstək ver-
di və bu Universitetin açılış mərasimindəki çıxışın-
da «Şərq-Qərb» problemini bizə əsas elmi yaradı-
- 56 -
cılıq istiqaməti kimi tövsiyə etdi. «Şərq-Qərb» Təd-
qiqat Mərkəzi və onun orqanı olan «İpək Yolu»
jurnalının ideyası da elə o vaxt verildi. Lakin həssas
qəlbli Aida xanım o vaxtkı ictimai-siyasi mühitin
təbəddülatlarına, 20 yanvar faciəsinə, Dağlıq Qara-
bağla bağlı ədalətsizliklərə dözmədi və bu birgə
yaradıcılıq planları yarımçıq qaldı. Nə yaxşı ki,
ümumxalq lideri Heydər Əliyevin hakimiyyətə gə-
lişi ilə ictimai-siyasi sabitlik yaranması sayəsində
biz bu ideya ətrafında yaradıcılıq fəaliyyətini bərpa
edə bildik.
Artıq on ildir ki, Azərbaycan Universitetinin
nəzdində «Şərq-Qərb» Tədqiqat Mərkəzi fəaliyyət
göstərir. Yeddi ildir ki, bu mərkəz özünün jurnalını
– 1996-cı ildə Mətbuat Nazirliyində və daha sonra
YUNESKO-da qeydiyyatdan keçmiş beynəlxalq
elmi-publisistik «İpək Yolu» jurnalını nəşr edir. (O
vaxt Azərbaycanın bütün fəaliyyət sahələrində uğur-
lu başlanğıclar Heydər Əliyevin ideyaları ilə bağlı
idi. Böyük İpək Yolunun bərpası ideyası da, bunun-
la əlaqədar Bakıda 34 dövlət başçısının iştirakı ilə
Beynəlxalq Konfrans keçirmək ideyası da Heydər
Əliyevə məxsus idi. Lakin konfransdan sonra, ye-
kun iclasında hətta o da öz təəccübünü gizlətməmiş-
di: «Sən demə, bizdə «İpək Yolu» jurnalı da çıxır-
mış, həm də ingilis dilində…». Və dönüb salondakı-
lardan soruşmuşdu: Bu kimin təşəbbüsüdür? Lakin
heç kim cavab verə bilməmişdi. İdeyanın Aida xa-
nım İmanquliyevaya məxsus olduğunu salondakılar
- 57 -
sadəcə olaraq bilmirdilər. Jurnalın üz qabığında,
hətta ingilis dilindəki nömrədə də iri hərflərlə «Şərq
və Qərbin vəhdəti bəşəriyyətin İpək Yoludur!» söz-
ləri yazılmışdı. İndi də yazılır. Bu, həmin ideyanın
necə doğulmasına işarədir. 1991-ci ildə jurnal çap
etmək hər cəhətdən çətin məsələ idi. Lakin Aida xa-
nım texniki problemlərin həllini də qabaqcadan
planlaşdırmışdı. İran konsulluğu «Şərq» jurnalının
(sonradan onu «Şərq və Qərb» adlandırmaq qərara
alınmışdı) çapı üçün o vaxt üçün yenilik sayılan
kompüter-mətbəə kompleksi bağışlamağı vəd etmiş-
di. Lakin Şərqşünaslıq İnstitutu müstəqil hüquqi
şəxs olmadığından, biz bu ideyanı Azərbaycan
Universitetinin bazasında həyata keçirmək təklifini
vermişdik. Universitetin açılış mərasimində İran
konsulunun iştirakı da bu planlarla bağlı idi. Düz-
dür, faciəvi itki başqa planlar kimi bunu da yarımçıq
qoydu. Lakin ideya o dərəcədə cazibədar idi ki,
«Şərq-Qərb» Tədqiqat Mərkəzi fəaliyyətə başlayan
kimi, onun jurnalını da dərc etmək qərarına gəldik.
Yeri gəlmişkən, Aida xanımın bu nəcib təşəbbüsü
təkcə «İpək yolu» ilə davam etdirilmir. Azərbaycan-
da Şərq təməlinin milli sənət ənənələri timsalında
təsdiqinə və Azərbaycan mədəni-mənəvi dəyərləri-
nin beynəlxalq miqyasda təbliğinə xidmət edən və
yüksək zövqlə nəşr olunan «Azərbaycan – İRS» jur-
nalı da məhz Aida xanımın ideyalarının təcəssümü-
nə xidmət edir.
- 58 -
Bu Tədqiqat Mərkəzində Şərq və Qərb sivili-
zasiyaları arasında dialoq və qarşıdurma problem-
ləri, iqtisadi, siyasi və mədəni-mənəvi inteqrasiya
prosesləri araşdırılır və Azərbaycanın bu proseslər-
də oynadığı rol, qarşıda duran vəzifələr tədqiq edi-
lir. Bu Mərkəzdə Azərbaycanın müxtəlif elm sahə-
lərini təmsil edən çox görkəmli alimləri müntəzəm
olaraq fikir mübadiləsi aparır və alınan elmi nəti-
cələr hər il «Azərbaycan və müasir dünya» məc-
muəsində çap olunur. Alimlərimiz Aida xanım
İmanquliyevanın ənənəsini davam etdirərək öz elmi
nəticələri ilə beynəlxalq forumlarda elmi məruzə-
lərlə çıxış edir, Şərq-Qərb problematikasına dair
tədqiqatlarını xarici ölkələrdə çap etdirirlər. Bu
problem üzrə Tədqiqat Mərkəzinin üzvlərinin Qahi-
rədə, İstanbulda, Tehranda, Budapeştdə, Moskvada,
Peterburqda, Minskdə, Brüsseldə, Romada, Oks-
fordda və digər şəhərlərdə çıxışlarının maraqla qar-
şılanması da ilk növbədə məhz problemin özünün
aktuallığı ilə bağlıdır. Fərəhlə qeyd etmək istərdim
ki, keçmiş SSRİ məkanında Şərq-Qərb problemini
hər vəchlə əlində saxlamağa çalışan ermənilər daha
artıq rəqabətə tab gətirmirlər. Moskvada rus və
ingilis dillərində nəşr olunan beynəlxalq Qlobalisti-
ka Ensiklopediyasında Şərq-Qərb mövzusunda yazı-
nın bizim Tədqiqat Mərkəzinə həvalə edilməsi bu
rəqabətdə böyük uğur kimi dəyərləndirilə bilər. Bu
günlərdə Bakıda bu problem üzrə beynəlxalq elmi
konfrans keçirilir. Burada Şərq-Qərb komparativis-
- 59 -
tikası üzrə dünyanın görkəmli alimləri, filosofları iş-
tirak edir. Bakı Şərq-Qərb problematikasının tədqi-
qat mərkəzlərindən birinə çevrilmişdir və bütün bu
uğurların təməli hələ o vaxt, 80-ci illərin axırlarında
Aida xanım İmanquliyeva tərəfindən qoyulmuşdur.
Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra,
xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyev Şərq-
Qərb münasibətlərinə böyük önəm vermiş və Azər-
baycanın bu prosesdə fəal iştirakına, Avropa ilə
Asiyada körpü rolu oynamasına nail olmuşdur. Öz
çıxışlarında həmişə diqqəti Azərbaycanın Şərqlə
Qərbin qovuşmasında oynadığı mühüm rola yönəl-
dən Heydər Əliyev əslində həm də bu qovuşma pro-
sesini sürətləndirmək üçün həyata keçirilən bir sıra
strateci layihələrin müəllifi idi ki, bunlardan təkcə
ikisini: Böyük İpək Yolunun bərpası və Bakı-
Tbilisi-Ceyhan layihələrini xatırlatmaq kifayətdir.
İftixarla qeyd etmək lazımdır ki, bu gün Azərbaycan
Respublikasının prezidenti İlham Əliyevin rəhbər-
liyi ilə Şərq və Qərb arasında həm Aida xanımın
ideyalarına əsaslanan humanitar və mədəni-mənəvi
vəhdət layihəsi, həm də böyük Heydər Əliyevin əsa-
sını qoyduğu iqtisadi inteqrasiya və Avrasiya dəh-
lizi layihələri uğurla həyata keçirilməkdədir.
Aida İmanquliyeva öz genetik-fərdi xüsusiy-
yətləri ilə də Şərq və Qərbin vəhdətini simvolizə
edirdi. Zahiri görkəmi ilə Şərqin şeriyyətini, ülviy-
yətini təcəssüm etdirən Aida xanım öz elmə bağ-
lılığı, rasional düşüncəsi, təşkilatçılıq keyfiyyətləri
Dostları ilə paylaş: |