Microsoft Word Tezisler Tercume 2009 2010 2011. doc

Materiallar 
                                                                                                                             02 may 2009-cu il
 
 
43 
saxlamaq,  hər kəlməsi, hər beyti,  hər bəndi və bunu şeir silsiləsi ilə onu həyata və 
fəaliyyətə səsləmək keyfiyyəti vardır və bu onun poetik üslubunun  məziyyətlərin-
dən biridir. Şairin poeziyasında metaforalara geniş sayda rast gəlmək  mümkündür. 
Məs: “Bəlkə göy kişnədi, bulud ağladı?”, “bu səslər bizə atəşlər yurdunun fəlsə-
fəsindən danışır”, “azadlıq quşun qanadında uçur,” “həqiqət  ədalət məhkəməsinə 
qol çəkir”, “insan da bar verib başını əyir”, “alışıram gecələr masa arxasında mən, 
saçlarım  da ağarır qəlbimin atəşindən”, “elm ayaq açıb dolanır indi”, “sənə güllər 
nəğmə deyir”, “sızıldayan külək də dərdimizə qan ağlar”, “ağlayıb dağlardan əsən 
küləklər, bu məsum xəbəri aləmə yaydı” və s nümunələr buna əyani sübutdur. 
Bəxtiyar poeziyasında çox istifadə edilən təsvir vasitələrindən biri də təşbehlər-
dir. Adətən şair  təəccüblü təşbeh işlətməyi sevmir. Onun təşbehləri adiliyi ilə  bir 
qədər də kütləviliyi ilə gözəldir. Şairin yaratdığı təşbehlər şeirin ümumi ahəngində, 
canlandırdığı  təbiət mənzərəsində diqqəti ayrıca çəkmir,  şeir bütöv bədii  lövhə 
kimi qavranır. Şairin poeziyası  təşbehin  bütün növləri ilə  zəngindir. Məs:“Adam 
tanıyıram yuxularında, üzür balıq kimi yad sularında”, “şair-fikirlərin çırpınan seli, 
şair-təbiətin danışan dili”, “yolunda yay kimi hey gərilim mən”,“gözü buz bağlayan 
bulaqlar kimi soyuq adamın da qəlbi kor olur”, “ürəyi buz ,sözü isti, özü ilıq”, 
“babamın beli kimi daş divarı əyilmiş, ay atamın koması”, “narahat ürəklər daşqın 
sel kimi dillənər”, “saçlarıma yarpağa xal düşən kimi, dən düşür”, “ tarix alqışları 
sillə kimi üzünə  çəkdi”, “ömrüm boyu arılar kimi qəzetdən, kitabdan şirə  çəkmi-
şəm” və s nümunələr söylədiklərimi bir daha təsdiq edir. 
Şairin poeziyasında tez-tez rast gəlinən,  şeirlərindəki mənanı qüvvətləndirən, 
şirinləşdirən məcaz  növlərindən biri də, metonimiyadır. 
Düyməni basırsan efirdə səslər 
Qarışıb dolaşır biri-birinə 
Bir ölkə  havadan hey axşam-səhər 
Böhtanlar yağdırır özgələrinə. 
Bu parçada ölkənin havadan hey axşam-səhər böhtan yağdırması metonimi-
yadır, yəni ölkədə yaşayan əhali nəzərdə tutulur. Şairin poeziyasında metonimiya 
işlənmiş çoxlu nümunələr vardır. Məs: “yanımdan maşınlar, qatarlar ötüb, mənə əl 
ediblər pəncərələrdən”, “oldu başdan-başa o boyda ölkə, məhkum millətlərin həbs-
xanası”, “yalan zurnasına oyandı ölkə”, “Şuşan ağlar qaldı , köçdü el-oba”, “verib 
Qarabağı Bakıya çatdıq”,“hər gecə danışır radio havadan”,“Bakıyla Təbrizin arasın-
dayam”, “Türk oğlu ortada durub seyr edir” və sair. 
Vahabzadə yaradıcılığında metafora, metonimiya, təşbehlər semantik tutumuna 
görə  zəngin, formaca rəngarəngdir. Bu vahidlər oxucuya yalnız zövq vermir, 
obrazları gücləndirməklə  bərabər, həm də oxucunu düşünməyə, ondan mənəvi qida 
almağa sövq edir. Şairin yaradıcılığında məcazlar bütün müstəvilərdə gözəl görü-
nür, poetik səslənir, məcazların hər biri ayrılıqda bir əsər təsiri bağışlayır. Bəxtiyar 
poeziyası  sistemli şəkildə tədqiq olunmalı, onun şeirlərindəki ən kiçik detal belə 
təhlil süzgəcindən keçirilməlidir. Əgər doğma poeziyamız əzəmətli bir durna qata-

---

«TƏRCÜMƏŞÜNASLIQ VƏ ONUN MÜASİR DÖVRDƏ ROLU»  II Respublika tələbə elmi-praktik konfransı 
 
44 
rıdırsa, o qatarın xoş, müqəddəs nəğməsində B.Vahabzadə könlünün çırpıntıları qüd-
rətlə səslənir. O durna qatarı üfüqdən-üfüqə, nəsildən-nəslə qanad açdıqca Bəxtiyar 
ilhamının xalq və vətən təranələrini də özüylə aparacaq, ürəklərdən-ürəklərə səpə-
cəkdir. 
 
 
“OĞUZNAMƏ”DƏ İŞLƏNƏN İSİM VƏ SİFƏTLƏR 
Çinarə MƏHƏRRƏMOVA 
ADPU-nun filologiya fakultəsinin II kurs, 201-ci qrup tələbəsi 
Elmi rəhbər: professor  Əzizxan Tanrıverdi 
 
“Oğuznamə” indiyədək türkologiya elminə məlum olmayan, XV-XVI əsrlərdə 
üzü köçürülən  əlyazmasıdır.Bu  əlyazma ulu babalarımızın dil və  təfəkkür tərzini 
bizə çatdıran Azərbaycan və türk dilləri tarixini müxtəlif cəhətdən öyrənmək işinə 
xidmət edəcək çox qiymətli yazılı ədəbi abidədir. 
“Oğuznamə” türk filologiyası,ümumiyyətlə türk mədəniyyəti üçün sanballı 
mənbədir. Cünki əlyazma Azərbaycan və türk folklorunun ən qədim qaynaqların-
dandır, oğuz atalar sözü və zərbi-məsəllərindən ibarət məcmuədir. 
Xalqın müşahidələrini təsəvvür və  təfəkkür tərzini, canlı məntiqini hifz eləyən 
atalar sözü sıxılmış yaydır; onun əsl enerjisi, təsir qüvvəsi nitq məqamında, konkret 
zaman,  şərait daxilində bilinir. Bu halda hər bir paremik vahid əyrini doğrayan 
qılınca, zülməti dağıdan işığa, yaxud dərdlərə şəfa verən məlhəmə çevrilir. “Oğuz-
namə”də olan atalar sözü və  zərbi məsəllərin tərkibində  işlənmiş isim və sifətlər 
müəyyən saydadır. Bu nitq hissələrinin işlənmə tezliyinə fakir versək, görərik ki, 
isimlər daha çoxdur, daha zəngindir. Bu baxımdan demək olmaz ki,sifətlər tam 
məhduddur. Sadəcə isimlərlə müqayisə etdikdə bu nisbət fərqi nəzərə çarpır. Bu 
məqamda maraqlı bir detala fikir verək: (təbii ki, sifət işlənməsi ilə bağlı) Oğuz-
namənin “Yad fəriştədən biliş albız yegdür” məsəlindəki “albız” 3 məna ifadə edir:  
1) al arvadı;  
2) albasdı;  
3) şər ruh. 
Birləşmənin I tərəfi al məhz  şər mənası ifadə etməklə sifət vəzifəsini icra 
etmişdir. Məlumdur ki al sözünün bir çox mənaları vardır. Məsələn:hiylə, qırmızı, 
al qırmızı, aldatmaq və s. Qədim forması isə yal şəklində olmuş, həmin kökdən yıl-
dız, yıldırım kimi sözlər yaranmışdır. Oğuznamədə olan yıldırmaq felı  də buna 
misaldır. (Əzizxan Tanrıverdi “Kitabi Dədə Qorqudun söz dünyasi” Bakı 2007 
səh.232) Deməli, sifət abidədə əsasən I növ  təyini söz birləşməsinin I tərəfi kimi 
daha çox işlənmişdir. Məsələn: Eybsiz yar istəyən yarsuz qalır. Eyiblü tavar issində 
yaraşar kimi nümunələrdəki eybsiz yar, eybli tavar kimi I növ təyini söz 
birləşməsinin I tərəfi də sifət vəzifəsindədir.Oğuznamədə  işlənən isimlər eləcədə 

---