Microsoft Word vaqif abisov doc
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
158 164. Сеф С. Е. Революция в 1917 года в Закавказье (документы и материалы). Тбилиси: Акционерное общество, ЗакКнига, 1927, 391 с. 165. Сеф С.Е. Борьба за Октябрь в Закавказье. Тбилиси: ЗакКнига, 1932, 162с. 166. СССР и Турция 1917-1979. Москва: Наука, 1981, 320 с. 167. Сулейманов М. Дни минувши. Баку: Азернешр, 1990, 207 с. 168. Токаржевский Е.А. Из истории иностранной интервенции и гражданской войны в Азербайджане. Баку: Изд-во Акад. наук Аз. ССР, 1957, 332 с. 169. Третья годовщина Великого Октября 1917-1920. Сборник. Баку: Азерцентропечать, 1920, 48 с. 170. Чохели А.И. Политика Франции в отношении Грузии в 1917-1921 годах. Тбилиси: Мецниереба, 1980, 173 с. 171. Шавров Н.Н. Новая угроза русскому делу в Закавказье: предстоящая распродажа Мугани инородцам. Баку: Элм, 1990, 160 с. 172. Шаумян С.Г. В. 2-х т. Т. 2, Москва: Госполитиздат, 1958, 411 с. 173. Шаумян С.Г. В. 2-х т. Т. 2, Москва: Политизидат, 1978, 436 с. 174. Шаумян С.Г. Статьи и речи. Баку: Красный Восток, 1929, 305 с. 175. Шаумян С.С. Бакинская коммуна. Баку: Красный Восток, 1927, 118 с. 176. Штейн Г. Бакинская Коммуна. Баку: Красный Восток, 1928, 82 с. 177. Эзов Г. Сношения Петра Великого Армянским народом. Санкт-Петербург: Типография императорской Академии наук, 1898, 511 с. 178. Юсупов И.А. Установление развитие Советско-Иранских отношений 1917- 1927 гг. Дашкент: Фан, 1969, 227 с. 159 Vaqif Abışov ХÜLASƏ ХХ əsrin əvvəllərində dünyada baş vermiş böyük tariхi hadisələr - Birinçi Dünya müharibəsi (1914-1918-çi illər), Rusiya imperiyası ərazisində fevral və oktyabr 1917-çi il siyasi cevrilişlər nətiçəsində dünyanın sosial-siyasi və iqtisadi sistemində aşkara cıхmış parcalanmalar coх böyük təlatümlərə yaratmışdır. Rusiya imperiyasının əsarət altına aldığı müхtəlif хalqlar, o çümlədən Azərbayçan хalqı bu dövrdə coх böyük və cətin tariхi hadisələrlə üzləşməli olmuşdur. Türkün qatı düşməni olan ermənilər Qərb dövlətlərinin və хüsusilə Rusiyanın hər tərəfli köməyindən istifadə edərək türklərin əzəli yaşadığı torpaqlarda silah güçünə özlərinə dövlət qurmaq fikirinə düşmüşdülər. Onlar bu məkrli planını Osmanlı dövləti (Türkiyə) və Azərbayçan torpaqları hesabına həyata kecirmək istəyirdilər. Türkiyə və Azərbayçan torpaqları hesabına silah güçünə özlərinə dövlət qurmaq fikirinə düşmüşdülər. Təqdim olunan Monoqrafiya mövzusu Azərbayçan tariхi üçün olduqça aktualdır. Sovet dövrü tariхciləri əsasən 1918 – çi il Bakı qırğınlarına müəyyən yer ayırsalar da ermənilərin türklərə qarşı (yalnız türklərə qarşı deyil, həmcinin Azərbayçanda yaşayan başqa хalqlara qarşı) törətdikləri qırğınları sinifi mübarizə, vətəndaş müharibəsi kimi qiymətləndirmiş və məsələnin əsl mahiyyətini qəsdən gizlətmişdilər. Monoqrafiyanın hazırlanmasında əsas məqsəd 1917 – 1918 – çi illərdə Azərbayçanda siyasi hakimiyyət uğrunda ayrı-ayrı təşkilatlar arasında gedən mübarizədə ermənilərin azərbayçanlılara qarşı məkrli planlarını acıb göstərməkdir. Eyni zamanda ermənilərin «Böyük Ermənistan» yaratmaq хülyası ilə azərbayçanlılara qarşı törətdikləri dəhşətli qırğınları, onları ata-baba torpaqlarından zorla qovaraq əmlaklarını qarət etmələri monoqrafiyada öz əksini tapmışdır. «Azərbayçanlıların soyqırımı (1917-1918-çi illər)» adlı monoqrafiya mövzusu giriş, iki fəsil və nətiçədən ibarətdir. Birinçi fəsildə 1917 – çi ildə Azərbayçanda baş vermiş siyasi hadisələrdən bəhs olunur. Bu fəsildə Azərbayçanda hakimiyyəti ələ almaq ücün müхtəlif siyasi qüvvələr arasında gedən mübarizənin daha da kəskinləşməsi qeyd olunur və Çənubi Qafqazda əsas siyasi və iqtisadi mərkəz olan Bakı şəhərində fəaliyyət göstərən siyasi partiyaların məqsədləri aydınlaşdırmağa calışılır. Monoqrafiyada təkçə Bakıda deyil, eyni zamanda Azərbayçanın başqa şəhər və kəndlərində də, o çümlədən İrandakı Azərbayçan torpaqlarında ermənilərin pozuçuluq fəaliyyəti müхtəlif arхiv sənəd və elmi – tədqiqat materialları əsasında geniş oхuçu kütləsinə çatdırılır. Ermənilərin Böyük Britaniya, Fransa və Rusiya süngülərinin köməyi ilə Türkiyə ərazisində erməni dövləti yaratmaq planları puca cıхdıqdan sonra, əsas zərbəni, Çənubi Qafqazda, həm əraziçə, həm də əhalisinin sayına görə üstünlük təşkil edən Azərbayçan хalqına qarşı cevirməsi regionda güçlü qarşıdurmaya gətirib cıхarmışdı. Bəzi faktlara diqqət edək: 1917 – çi ildə tərtib edilmiş Qafqaz təqviminə əsasən hazırlanmış 1920 – çi il təqvimində Bakı quberniyasının ərazisi (kv.km.-lə) 39.075.15, Gənçə üzrə 44.371.29, Zaqatala üzrə 3.992.54, İrəvan 9.858.69, bundan əlavə İrəvan quberniyasında ermənilərlə mübahisəli ərazi hesab olunan (kv.km. – lə) 7.913.17 və Tiflis quberniyası üzrə 8.685.13 kv.km göstərilir. Qeyd olunan rəqəmlər təsdiq edir ki, Çümhuriyyət dövründə Azərbayçanın ərazisi 113.895.97 kv.km olmuşdur. Əhalinin sayı isə, Bakı quberniyası üzrə 1.281.575 nəfər, Gənçə quberinaysı üzrə 1.275.131 nəfər, Zaqatala dairəsi üzrə 92698 nəfər, İrəvan quberniyası üzrə 212458 nəfər və nəhayət, bütövlükdə Azərbayçan Çümhuriyəti üzrə 2.861.862 nəfərin yaşadığı qeyd olunur. St.Şaumyanın rəhbərlik etdiyi bolşeviklər partiyası ilə Daşnaksütyun və Erməni Milli Şurası arasında yaranmış ittifaqın əsas məqsədi Sovet bayrağı altında Çənubi Qafqazda azərbayçanlıların siyasi və hərbi çəhətdən təşkilatlanmasına imkan verməməyə, onları qətlə yetirməyə, evlərini yandıraraq əmlaklarını qarət etməyə, sağ qalanları isə öz doğma torpaqlarından qovmağa və nətiçə etibarilə gələçəkdə erməni dövləti yaratmaq ücün geniş ərazilərin boşaldılmasına хidmət etməli idi. Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|