Microsoft Word vencur kapital docx

57 

 

Dördüncü  amil.  Ən  əhəmiyyətli  amil  –  gələcək  gəlirlərdir.  Fəaliyyət 

göstərən  müəssisə  keçmiş  və  hal  hazırdaki  3-5  illik  gəlirlərə  görə 

qiymətləndirilir.  Maliyyə  hesabatlarının  təhlili  gözlənilən  gəlirlərə  dair 

proqnoz  verməyə  imkan  yaradır.  Yeni  layihələrə  görə,  gələcək  gəlirlərə  dair 

proqnozları analoji layihələrlə müqayisə etməklə vermək olar. 

Beşinci  amil  –  müəssisənin  divident  ödəmə  imkanları.  Əlavə  yatırımçı-

investorların cəlb edilməsi divident ödəmə keyfiyyətindən asılıdır, çünki, yeni 

şirkətlər onlar

ın bir qismini ödəmir. Müəssisə etibarının proqnozu dividentlər 

üzrə hesabat ödəmələrinin kapitallaşdırılması metodu ilə həyata keçirilə bilər. 

Altıncı  amil  –  firma  reputasiyasının  və  ya  sahibkar  şəxsiyyətinin 

qiymətləndirilməsi. Bir qayda olaraq, firma və ya sahibkarın iş reputasiyasının 

görünməz  aktivlərini  maddi  aktivlərin  tərkibi  və  dinamikasına,  kütləvi 

informasiya vasitələrindəki məlumatlara görə qiymətləndirmək olar. 

Bu  amillərə  əsaslanaraq,  innovasiya  layihələrinin  qiymətləndirilməsi  üçün 

növbəti meyarları irəli sürmək olar: 

1.

 Müəssisənin  hədəfi,  strategiyası  və  siyasəti.  nnovasiya  layihəsinin 

qiymətləndirilməsi  zaman  bu  layihə  hədəf  və  məqsədlərinin  firma  hədəf  və 

strategiyasına nə dərəcədə uyğun olmasını aşkar etmək vacibdir. 

2.

 Marketinq.  nnovasiya  layihəsinin  uğurlu  həyata  keçirilməsi  üçün, 

bazarın marketinq tədqiqatlarının layihəyə olan tələbatı təsdiq etməsi, gələcək 

istehlakçıları  aşkar  etməsi  və  satış  həcminin,  layihə  uğurunun  son  göstəricisi 

olduğuna görə, qiymətləndirməsi lazımdır. 

3.

 Elmi-tədqiqat  və  Layihə  şləri  (ETL ).  Tələb  olunan  elmi-texniki 

göstəricilərin naliyyəti ehtimalını və onların müəssisə fəaliyyətinin nəticələrinə 

təsirini qiymətləndirmək lazımdır. 

4.

 Maliyyə vəsaitləri.  nnovasiya layihəsi seçimi zamanı layihə gəlirliyinin 

doğru  qiymətləndirilməsi  böyük  rol  oynayır,  lyihəyə  artıq  hazırlanan  və,  hər 

layihə kimi, maliyyələşdirmə tələb edən, innovasiya layihələrlə məcmu halında 

baxılmalıdır.  Bütün  maliyyə  vəsaitlərini  bir  layihədə  cəmləşdirmək  məqsədə 

uyğun deyil. 

---

58 

 

5.

  stehsal.  stehsal mərhələsi layihənin, nəticəsində, istehsal məkanı təmini 

ilə, avadanlıqla, onun yerləşdirilməsi ilə, işçi personalı ilə bağlı bütün sualların 

tədqiq olunduğu dəqiq qiymətləndirmə tələb edən, son mərhələsidir. 

         Gördüyümüz  kimi,  qiymətləndirmə  amillərinin  sayı  çoxdu,  beləliklə,  bu 

qiymətləndirmənin hesablama metodları da çoxdu. 

Ə

n  çox  istifadə  edilən  metod  –  şirkətin  ümumi  profili  olan,  digər,  müəssisə 

səhmlərinin dəyərinə görə qiymətləndirilməsidir. Bu cür müəssisəni tapmaq həm 

bir sənətdir, həm də elm. 

Birincisi,  bu  müəssisə  səhmdar  cəmiyyət  olmalıdır,  və  onun  səhmləri 

bazarda satılmalıdır.  kincisi, axtarılan müəssisə qiymətləndirilən müəssisə ilə 

eyni  sahədən  olmalıdır,  bu  müəssisələrin  bazarı  da,  problemləri  də,  istehsal 

strukturu  da,  satış  imkanları  da  oxşar  olmalıdır,  çünki  tam  olaraq  eyni 

müəssisə  tapmaq,  demək  olar,  mümkün  deyil.  Yaxşı  nəticələr  yalnız  böyük 

firma qiymətləndirilməsi zamanı əldə edilir, çünki bu cür firmaların strukturu, 

bir qayda olaraq, SC strukturuna daha yaxın olur. 

Növbəti geniş istifadə edilən qiymətləndirmə metodu – gələcək pul gəlirləri 

cari  dəyərinin  hesablanması.  Bu  metod  gələcəkdə  satışdan  əldə  edilə  biləcək 

pul  məbləğinin,  kapital  dəyərinin  zamanla  artmasında  və  riskdə  düzəlişlər 

etmə  vasitəsi  ilə,  qiymətləndirmə  anına  gətirilməsinə  əsaslanır.  Bu  metod 

müəssisənin  yatırımçı  gözündə  əsl  dəyərini  müəyyən  etməyə  imkan  yaradır, 

çünki onu gəlir deyil, nəğd pul maraqlandırır, axı yalnız bu pulları işə yenidən 

yatırmaq olar. 

Üçüncü  metod  –  bərpa  dəyərinə  görə  qiymətləndirmə.  Əsasən,  yalnız 

sığorta üçün, və ya sahibkarın əlində unikal, və buna görə də istehlakçı üçün 

cəlbedici  nəsə  olduğu  zaman  istifadə  olunur.  Bu  cür  qiymətləndirmə  mülkün 

onun analoqu ilə dəyişməsi üçün lazım olan məbləğə bərabərdir. 

Balans  dəyəri  metodu  –  firma  maddi  aktivlərinin  sırf  dəyərinə  görə  onun 

qiymətləndirilməsi.  Balans  dəyərinin  düzəlişi  bütün  maddi  aktivlərin 

(binaların, avadanlıqların və s.), dəyərsizləşmələrini və bahalaşmalarını nəzərə 

alaraq, yenidən sayılmasından ibarətdir. Düzəliş, balans hesabatında bütün bu 

---

59 

 

aktivlərin  bazar  qiyməti  ilə  deyil,  alış  qiyməti  ilə  əks  olunduqlarına  görə, 

lazımdır. Bu metod istifadədə çox asandır, və yeni və ya müqayisədə yeni olan 

müəssisələrin qiymətləndirilməsində tez-tez istifadə olunur. 

Növbəti  metod  –  gəlir  qiymətləndirmə  metodu.  Firma  qiymətləndirilməsi 

zamanı, bu metod, demək olar, həmişə istifadə olunur, çünki yatırımçı hansı 

gəliri  əldə  edəcəyini  dərhal  görür.  Gələcəkdə  əldə  ediləcək  gəlir  son  bir  neçə 

ildə  əsas  fəaliyyətdən  əldə  edilən  gəlir  barəsində  düzəlişə  məruz  qalmış 

məlumatlar əsasında müəyyən edilir. Sonra bu qiymət səhmin bazar qiyməti ilə 

divident  arasındaki  normal  nisbətə  bərabər  olan  və  investisiya  riski  nəzərə 

alınaraq düzəlişə məruz qalmış əmsala vurulur. 

Bu gəlirin inkişafı – firma dəyərinin, üç amil – gəlir, divident üzrə ödəniş 

ölçüləri və balans dəyəri – nəzərə alınaraq, müəyyən edildiyi, amil metodudur. 

Və, nəhayət, təsviyə dəyərinə görə qiymətləndirmə metodu, şirkət dəyərinin 

ən 

aşağı  qiymətini  müəyyən  edən  metoddur.  Təsviyə  dəyərini 

müəyyənləşdirmək,  bəzən,  çətin  olur,  çünki  ehtiyat  satışından,  işçilərə  işdən 

kənarlaşdırıldıqlarına  görə  edilən  maddi  yardımdan,  aktiv  satışından  və 

müəssisə ləğvi ilə əlaqəli digər əməliyyatlardan irəli gələn xərc və itkiləri nəzərə 

almaq lazım olur. 

nnovasiya layihələri ekspertizasının bir neçə metodu mövcuddur: 

-təsviri; 

-“əvvəlki” və “sonraki” vəziyyətlərin müqayisəsi; 

-müqayisə ilə qiymətləndirmə. 

Təsviri metod bir çox ölkədə geniş yayılmışdır. Onun mahiyyəti ondadır ki, 

həyata  keçirilən  layihə  nəticələrinin  müəyyən  bazardaki  vəziyyətə  potensial 

təsiri  təhlil  edilir.  Əldə  edilən  nəticələr  ümumiləşdirilir,  proqnozlar  tərtib 

olunur  və  əlavə  proseslər  nəzərə  alınır.  Bu  metod,  məsələn,  elmi-tədqiqat  və 

layihə  işlərinin  patent  hüququ  ilə,  vergi  qanunvericiliyi  ilə,  təhsillə,  kadrlar 

hazırlanması  və  yenidən  hazırlanması  ilə  qarşılıqlı  təsirini  nəzərə  almağa 

imkan yaradır. 

---