Microsoft Word zeynalov natiq dissertasiya doc
Yüklə 1,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
22 edir. Bankın xüsusi vəsaiti dedikdə müxtəlif fondlar nəzərdə tutulur. Bu fondlar bank tərəfindən onların maliyyə sabitliyinin, kommersiya və təsərrüfat fəaliyyətinin, həmçinin cari və ötən illərin fəaliyyəti nəticəsində əldə edilən gəlirin təminatı məqsədilə yaradılır. Kommersiya banklarının inkişaf dinamikasına nəzər saldıqda ilk nəzərə çarpan ə lamət odur ki, onların hamısı mənfəətin artırılması istiqamətində fəaliyyət göstərir. Onların mənfəəti gəlirlər və xərclərin arasındakı fərqlə müəyyən edilir. Bankların mənfəətinin bir hissəsi müxtəlif fondların yaradılmasına yönəldilir ki, bu da onların formalaşması deməkdir.Fondlar müəyyən məqsədə xidmət edib, müxtəlif şəkildə formalaşmaq qabiliyyətinə malikdirlər. Buraya nizamnamə fondu, ehtiyat fondu, xüsusi təyinatlı fond, iqtisadi stimullaşdırma fondları, yığım fondu, gəlir fondu, təhlükəli kreditlər üzrə itkilərin örtülməsi üçün nəzərdə tutulan fond və s. Daxildir. Banklar adətən xərclər smetasında “ sair xərclər ” - ə aid etdikləri iki ehtiyat fondu yaradır : - ssudalar üzrə mümkün itkilərə yönəldilmiş ehtiyat fondu; - qiymətli kağızlarla qoyuluşların təminatına yönəldilmiş ehtiyat fondu; Bu fondlar əsasən bankların fəaliyyətinin sabitləşdirilməsi, likvidliyinin yüksəldilməsi məqsədi ilə yaradılır. Bu isə öz növbəsində, bütövlükdə bank sisteminin və ölkə iqtisadiyyatının möhkəmləndirilməsinə xidmət edir. Bu fondların yaradılması mənfəətin azalmasına səbəb olur. Bu fondlara ayırmaların məbləği kommersiya bankı tərəfindən aparılan kredit siyasətindən, bankın maliyyə vəziyyətindən, kredit portfelindən qiymətli kağızlar portfelinin və kapitalın struktur vəziyyətindən asılı olur. Bu parametrlərdən asılı olaraq bank ya fondlara ayırmaları artıraraq mənfəəti azaldır, yaxud, əksinə ayırmaları azaldaraq mənfəəti çoxaldır. Nizamnamə fondu – bankların hüquqi mülkiyyət forması kimi təşkilinin iqtisadi əsasını yaradır. Onun həcmi Mərkəzi Bankın normativ aktları ilə müəyyən olunur. Ehtiyat fondu – bankın fəaliyyəti dövründə baş verən itkiləri aradan qaldırmağa imkan verir və sabitliyi təmin edir. Bu fond bankın sabit fəaliyyətini və kapitalın 23 odekvatlılığını təmin edir. Bütün banklar tərəfindən yaradılması mütləq olan fond hesab edilir. Fondun həcmi mövcud nizamnamə kapitalının faizləri əsasında qanunvericilik qaydasında müəyyən olunur. Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı tərəfindən kreditlər üzrə mümkün itkilərin ödənilməsinə yönəlmiş ehtiyat fonduna ayırmaların normativləri müəyyən edilmişdir.Ümumən, ehtiyat fondu təminatın vəziyyətindən və qaytarılma müddətindən asılı olaraq hər rübdə bir dəfədən tez olmayaraq dəqiqləşdirilir. Kreditlər qaytarılma müddətindən ötən vaxt həcmindən asılı olaraq şübhəli, təminatsız, ümidsiz kimi qruplara ayrılır. Kreditlər ümidsiz kreditlər qrupuna aid edildikdə o, balansdan əvvəlcədən yaradılmış ehtiyat fondu hesabına silinir. Əgər ehtiyat fondu ümidsiz kreditlərin məbləğindən az olarsa, onda fərq bankın zərərlərinə aid edilir. Ehtiyat fondunun mümkün itkilərə silinməsi yalnız o halda həyata keçirilir ki, kreditlərin qaytarılması üçün bütün mümkün tədbirlər həyata keçirilmiş olsun. kinci ehtiyat fondu qiymətli kağızlara qoyuluşların təminatına yönəldilmişdir. Bu fond üzrə əməliyyatlar qiymətli kağızlar bazarda dəyərinin dəyişməsi ilə ə laqədardır. Beynəlxalq təcrübəyə əsasən, hesabat dövrünün ilk günündə bank öz qiymətli kağızlarının real bazar dəyərinin yenidən qiymətləndirilməsini aparır. Bu, satıcının qiyməti ilə alıcının qiymətinin orta həddi kimi müəyyən edilir. Kommersiya bankları pul bazarında xüsusi borc öhdəlikləri sataraq vəsaitlər cəlb edə bilər. Bankların cəlb olunmuş vəsaitlərinin bir hissəsini təşkil edən bu borc öhdəlikləri qiymətli kağızlar şəklində emissiya edilir. Depozitlərdən fərqli olaraq bu vəsaitlər bazarda satış yolu ilə əldə olunur. Onların cəlb olunması təşəbbüsü banklara məxsusdur və adətən belə əməliyyatları iri banklar aparırlar. Kommersiya bankları öz passivlərini formalaşdırmaq üçün səhm, istiqraz, veksel kimi qiymətli kağızların emissiyasından istifadə edir. Bu qiymətli kağızların hər bir növünü buraxmaqla kommersiya bankları əlavə kapital cəlb edir, sonrakı fəaliyyətini təmin etmək üçün mənbə yaradır. Müasir şəraitdə bankların fəaliyyət göstərmələri üçün bir neçə şərtləri özündə birləşdirməlidirlər: 24 1.
Bank statusuna, lizenziyaya, bank əməliyyatlarını yerinə yetirmək hüququna malik olmalıdır. Mükəmməl oyun qaydalarını özündə cəmləşdirməlidir. Bütöv bir orqanizm kimi fəaliyyət göstərə bilmə xüsusiyyəti olan bir təşkilat olmalıdır. 2.
Ümumi və xüsusi qanunlarla, cəmiyyətin hüquqi normativləri ilə fəaliyyət göstərməlidir. 3. Ə
tənzimləməyə, inkişafa və mükəmməlliyə qadir olmalıdır. 4.
Bank sisteminin başqa elementləri ilə qarşılıqlı əlaqədə olmalıdır. Yerinə yetirdiyi əməliyyatlara görə banklar universal və ixtisaslaşdırılmış banklara ayrılırlar. Universal banklar ele bir banklardır ki, onlar bütün bank ə məliyyatlarını və xidmətlərini göstərməyə qadirdirlər. Universal banklar məhdudiyyətsiz fəaliyyət tipi ilə xarakterizə olunurlar:
stehsalın ayri-ayrı sahələri üzrə; Müştərilərin tərkibi üzrə; Kəmiyyət baxımından; Regionlar üzrə. Universal banklar ilə ixtisaslaşdırılmış banklar arasında əsəs fərqlər ondan ibarətdir ki, universal banklar müxtəlif növ sahələri kreditləşdirə bildiyi halda, ixtisaslaşdırılmış banklar müəyyən bir sahənin kreditləşdirilməsi ilə məşğuldurlar. Universal banklar həm fiziki, həm də hüquqi şəxslərə xidmət göstərdiyi halda, ixtisaslaşdırılmış banklar yalnız ayrı-ayrı şəxslərin xidmətlərinə yönələn fəaliyyətlə məşğuldurlar. Bunlardan başqa universal bankların fəaliyyət dairəsi daha genişdir, onlar qiymətli kağızlarla əməliyyat yerinə yetirə bilərlər. Bu banklar açıq bazar ə məliyyatları zamanı qiymətli kağız bazarında hüquqi iştrakçı kimi çıxış edə bilər, öz kapitallarını başqa müəssisələrə yatıra bilərlər. Universal banklar həm ölkə daxilində, həm də ölkə xaricində özlərinin bir çox filiallarına malik olurlar, bir neçə regionda fəaliyyət göstərə bilirlər. Hərdən universal və ixtisaslaşdırılmış bankları bir-birindən ayırmaq çətin olur. Çox vaxt iri ixtisaslaşdırılmış ipoteka bankları özlərinin xaricdə filiallarına malik olurlar, müştərilərə yüzdən çox xidmət növü göstərirlər ( EÖ-lər də bu rəqəm təqribən 300-ə yaxındır). xtisaslaşdırılmış bankların fərqləndirici xüsusiyyəti ondadır ki, onlar daha məhdud sayda xidmət təqdim edirlər. xtisaslaşma daha cox funksional (innovasiya, Yüklə 1,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|