vivo
Morq küçəsində qətl
32 |
s ə h i f ə
ğum saç kimi olmur. Madam L’Espanyenin qıc olmuş barmaq-
larını güclə açaraq bunu çıxarmışam. Bu barədə nə deyirsiniz?
–
Düpen!
–
tamamilə salsılmış vəziyyətdə dedim,
–
bu tük-
lər çox qəribədir, insan tükünə oxşamır.
–
Bunu təsdiq etməmişəm,
–
Düpen dedi,
– l
akin bu məsə-
ləni həll etməzdən əvvəl istəyirəm bu vərəqdə çəkdiyim şəklə
nəzər salasınız. Bu kağızda ifadənin bir hissəsində təsvir olunan
madmazel L’Espanyenin boğazındakı “qançır və dərin dırnaq
izlərinin” olduğu kimi şəkli çəkilmişdir. Digərində isə, Düma və
Etyen cənablarının yazdıqları nəticədə göstərilir ki, “bir sıra göy-
qırmızımtıl ləkələr, görünür, barmaq izləridir.”
–
Bu çəkdiyim
şəkil,
–
dostum kağızı qabağımızdakı stolun üstünə açaraq sözünə
davam etdi,
–
barmaqların necə möhkəm yapışdığı barədə təsəv-
vür yaradır. O barmaqlardan yaxa qurtarmaq müşkül işdir. Hər biri
əvvəlcədən necə yapışıbsa, həmin gücü ilə də qurbanı can verənə-
dək boğmağında davam edib. İndi çalışın hər iki əlinizin barmaq-
larını burada gördüyünüz izlərin üstünə qoyun.
Cəhd etdim, lakin heç nə alınmadı.
–
Deyəsən, işi düz aparmırıq,
–
Düpen dedi,
–
axı kağız
hamar səth üzərindədir, insanın boğazı isə yumrudur. Bax, bu
odunun dairəsi təxminən boğazınkı qədərdir. Şəkli onun üstünə
dolayıb yenidən yoxlayın.
Deyildiyi kimi etdim, lakin bu, əvvəlkindən daha çətin oldu.
–
Bu, insan əlinin izi deyildir,
–
dedim.
–
İndi isə Küvyedən bu parçanı oxuyun,
–
Düpen dedi.
Burada şərqi Hindistan adalarında yaşayan nəhəng qonur
rəngli oranqutanq meymunu barəsində ətraflı surətdə anatomik və
ümumi təsviri məlumat verilirdi. Nəhəng boylu, ağlasığmaz dərə-
cədə gücü və çevikliyi, amansız qəddarlığı və nəhayət, təqlidçiliyə
vivo
Morq küçəsində qətl
33 |
s ə h i f ə
meyl göstərməsiylə seçilən bu məməlilər kifayət qədər hamıya
məlumdur. Qətlin tam dəhşətini dərhal başa düşdüm.
–
Barmaqların təsviri,
–
oxuyub qurtardıqdan sonra dedim,
–
çəkdiyiniz şəkildəkinə uyğun gəlir. İndi başa düşürəm ki, ancaq
oranqutanq meymunu bu izləri qoymuş olar. Bu kürən tüklər də
bir daha təsdiq edir ki, onlar Küvyenin təsvir etdiyi oranqutanq
meymununa məxsusdur. Bununla belə, bu dəhşətli qətldə bəzi cə-
hətləri başa düşə bilmirəm. Axı şahidlər iki səs eşidiblər, onlardan
birinin fransıza məxsus olması şübhəsizdir.
–
Haqlısınız, siz də, demək olar ki, əksər şahidlər kimi
ifadələrdəki “aman Allah!” sözlərinin fransıza aid olduğunu
deyirsiniz. Bu nidanı şahidlərdən Montana adlı bir şirniyyatçı
haqlı olaraq etiraz və narazılıq ifadəsi kimi səciyyələndirmişdir.
Bu müəmmanı tam açmaq üçün əsas etibarilə ümidimi bu iki sözə
bağlamışam. Hansı fransızsa bu qətlin şahidi olub. Amma ola bil-
sin ki, bu qanlı cinayətin baş verməsində onun əli olmasın. Bəlkə
də, meymun ondan qaçıb və sahibi onu cinayətin baş verdiyi yerə
qədər izləyib, lakin baş verəcək cinayətin qarşısını ala bilməyib.
Meymun indi də azaddır. Hələlik dediklərim fərziyyədən başqa bir
şey olmadığından, onların səs-küyə düşməsini istəmirəm. Bu fər-
ziyyələr mənim özümə aydın olmadığı bir halda, çətin ki, başqala-
rını inandıra bilsin. Buna görə də, onları hələlik fərziyyə adlandır-
malı və fərziyyə kimi də araşdırmalıyıq. Əgər haqqında danışdığı-
mız fransızın mənim fərz etdiyim kimi, bu qətldə təqsiri yoxdursa,
onda dünən axşam “Le Monde” qəzetinin redaksiyasına verdiyim
elam mütləq bura gəlib çıxacaq.
Düpen mənə bir qəzet uzatdı, alıb oxudum.
–
Bu ayın filan günündə (qətlin baş verdiyi səhər) səhər tez-
dən Bulon meşəsində Borneo adasında təsadüf edilən nəhəng
boylu, qonur oranqutanq meymunu tutulmuşdur. Meymun öz sahi-
vivo
Morq küçəsində qətl
34 |
s ə h i f ə
binə (deyilənə görə, sahibi Malta gəmisində dənizçidir) qaytarıla
bilər, bu şərtlə ki, sahibi onu tanısın və onun tutulması və xərclən-
məsinə çəkilən xərcləri ödəsin. Bu ünvana müraciət edin: Sen-
Jermer məhəlləsi, filan küçə, ev N-filan, 4-cü mərtəbə.
–
Siz həmin adamın dənizçi olduğunu hardan bilirsiniz?
–
Onu bilmirəm,
–
Düpen dedi.
–
Ona hələ bir o qədər də
əmin deyiləm. Amma bu lent parçasına baxın. Forması, görünüşü
və yağlı olmasından, görünür, onunla dənizçilər saçlarını bağla-
yıblar. Axı dənizçilərin letnlə saçlarını hörməkdən xoşları gəlir.
Bundan başqa, belə düyünü dənizçilərdən özgə çox az adam vura
bilər. Onu, xüsusilə maltalılar yaxşı edirlər. Lenti ildırımötürənin
aşağısından tapdım. Lent qətlə yetirilənlərin heç birinki ola bil-
məzdi. Əgər mən bu lentin Malta gəmisində dənizçi işləyən fransı-
za məxsus olduğunu deməklə yanılmamışamsa, qəzetdə verdiyim
elanda siz deyən bir qəbahətə yol verməmişəm. Səhv etmişəmsə,
dənizçi mənim sadəcə olaraq yanıldığımı zənn edəcək və işin
dərinliyinə getməyəcək. Haqlı olaramsa, deməli, əsas məsələni
həll etmişik. Qətldə əli olmasa da, onu görmüş fransız, meymunu
tələb etmək üçün təbii ki, elanda göstərilən yerə gəlməyə tərəddüd
edəcəkdir. O, belə mühakimə yürüdəcək: “Mənim təqsirim yox-
dur; həm də kasıb adamam. Belə bir vəziyyətdə olan adam üçün
oranqutanq xeyli miqdarda pul deməkdir. Mənazıs şübhə üzündən
nə üçün onu buraxmalıyam? O ki indi yaxınlıqdadır. Onu qətlin
baş verdiyi yerdən xeyli uzaqda, Bulon meşəsində tapıblar. Kimin
ağlına gələr ki, bu murdar heyvan belə bir iş tuta bilər. Qətlin necə
baş verməsi ömründə polisin ağlına gəlməz. Heyvanı izləsələr də,
mənə nəyisə sübut etmək çətin işdir. Mən bilirəmsə də, deyəcəm
ki, bu işdə günahım yoxdur. Ən başlıcası budur ki, məni tanıyan
var.” “Elanda məni bu ədanın “sahibi” kimi qələmə veriblər. Gö-
rəsən, haqqımda daha nə bilirlər? Özüm sahibi ola-ola, öz malım-
dan imtina eləsəm, heyvandan şübhələnə bilərlər. Nə heyvanın, nə
vivo
Morq küçəsində qətl
35 |
s ə h i f ə
də özümün şübhə altına düşməyimi istəmirəm. Elanda göstərilən
yerə gedib, oranqutanqı götürəcək, bu əhvalat unudulanadək onu
gizlədəcəyəm.”
Elə bu vaxt pilləkəndə ayaq səsi eşidildi.
–
Tapançanı hazır
vəziyyətdə saxlayın,
–
Düpen dedi,
–
amma onu göstərməyin və
mən deməyincə atəş açmayın.
Evin giriş qapısı açılmış, gələn adam zəngi çalmadan içəri
girmiş və bir neçə addım pilləkənlərlə yuxarı qalxmışdı. İndi isə,
görünür, tərəddüd edirdi. Bir qədər keçdikdən sonra onun aşağı
düşdüyünü eşitdik. Düpen tez qapıya tərəf getdi. Sonra həmin
adamın yenidən yuxarı qalxdığını eşitdik. O, ikinci dəfə geri dön-
mədi, qətiyyətlə yuxarı qalxıb qapını döydü.
–
İçəri buyurun,
–
Düpen kefi kök və səmimi tərzdə dedi.
Gələn adam içəri girdi. Dənizçi olduğu aydın görünürdü. O,
ucaboylu, dolubədənli, üz-gözündən cəsarət yağan xoş çöhrəli bir
kişi idi. Gündən çox qaralmış sifətinin yarıdan çoxunu bakinbord-
ları və bığları örtmüşdü. Əlində sanballı bir palıd dəyənəyi vardı.
Görünür, yeganə silahı o idi. Sıxılası xıla bizə baş əydi və “axşa-
mınız xeyir” dedi. Fransızca təmiz danışırdı. Ləhcəsində azacıq
şimallılara məxsusluq özünü büruzə versə də, mənşəcə parisli
olduğu aydındı.
–
Əyləşin, dostum,
–
Düpen dedi.
–
Zənnimcə, oranqutanqın
dalınca gəlmisiniz. Düzünü desək, sizə qibtə edirəm. Çox gözəl
növdür, şübhəsiz, olduqca qiymətli heyvandır. Sizcə, onun neçə
yaşı olar?
–
Bunu deyə bilmərəm. Bəlkə də dörd, ya beş, bundan çox
ola bilməz. İndi o buradadır?
–
Nə danışırsınız, bizdə imkan hardandır ki, belə bir heyva-
nı burda saxlayaq? Onu Dübr küçəsində yaşayan faytonçunun
vivo
Morq küçəsində qətl
36 |
s ə h i f ə
karvansarasına aparmışıq. Lap yaxındadır. Sabah gəlib apara bilər-
siniz. Siz onu tanıya bilərsiniz?
–
Əlbəttə, ser.
–
Ondan ayrılacağıma təəssüflənirəm,
–
Düpen dedi.
–
Çəkdiyimiz zəhmətin hədər yerə getməsini istəməzdim.
Çox istərdim ki, onun tapılmasında çəkdiyiniz zəhmətin əvəzini
pulla ödəyim, necə deyərlər, imkan dairəsində.
–
Nə olar,
–
dostum dedi,
–
şübhəsiz bu ədalətli olardı.
Amma qoyun fikirləşim, görüm sizdən nə alsam, yaxşı olar? Siz
gəlin mənə Morq küçəsindəki qətl barəsində nə bilirsiniz, onu
danışın.
Düpen axırıncı sözləri çox alçaqdan və sakit dedi. Təmkin-
liklə qapıya tərəf getdi. Qapını bağlayıb, açarı cibinə qoydu. Sonra
qoltuq cibindəki tapançanı çıxarıb, zərrə qədər də həyəcanlan-
madan onu stolun üstünə qoydu. Dənizçinin sifəti pörtdü, sanki
təngənəfəs olmuşdu. Ayağa sıçrayıb dəyənəyi götürdü, lakin elə
həmin anda oturduğu stula sərildi. Bütün vücudu titrəyirdi. Rəngi
ağappaq olmuşdu. Dinib danışmırdı. Ona yazığım gəldi.
–
Dostum, nahaq yerə qorxursunuz,
–
Düpen nəvazişlə dedi,
–
sizə bir centlemen və fransız kimi söz verirəm ki, bizdən heç bir
ziyan görməzsiniz. Morq küçəsindəki o dəhşətli qətldə sizin təqsi-
riniz olmadığını da lap yaxşı bilirəm. Bununla belə, həmin qətl ilə
sizin bu və ya digər dərəcədə əlaqəli olduğunuzu inkar etmək ol-
maz. Sizə dediklərimi başa düşməlisiniz ki, bu barədə mən müəy-
yən yollarla məlumat əldə etmişəm. Yatsanız, heç yuxunuza da
girə bilməz. Deməli, məsələ belədir. Axı elə bir iş tutmamısınız ki,
danlağa məruz qalasınız və ya məsuliyyətə cəlb olunasınız. Cəza-
sız qala biləcəyiniz halda, evdəki pullara tamah salmamısınız. Nə-
yisə gizlətməyiniz yersiz görünər. Gizlətmək üçün səbəb yoxdur.
Bununla belə, vicdan tələb edir ki, bu işlə əlaqədar nə bilirsinizsə,
vivo
Morq küçəsində qətl
37 |
s ə h i f ə
hamısını olduğu kimi danışasınız. Günahsız adam həbs olunub,
onu qətldə təqsirləndirirlər. Halbuki siz əsl caninin kim olduğunu
bilirsiniz.
Düpenin bu sözlərindən sonra dənizçi sanki özünə gəldi,
amma əvvəlki cəsarətindən əsər-əlamət qalmamışdı.
–
Allah, sən özün kömək ol.
–
Azacıq sükutdan sonra
dənizçi dilləndi.
–
Nə bilirəmsə sizə danışacağam. Ancaq ağlım
kəsmir ki, dediklərimə inanasınız. Mənə inanacağınızı fərz etmək,
həqiqətən də axmaqlıq olardı. Yenə də deyirəm, təqsirim yoxdur.
Bu işdən ötrü ölsəm də, hər şeyi etiraf edəcəyəm. Onun nəql etdik-
ləri aşağıdakılardır. Bu yaxınlarda o, hind dənizi səyahətində olub.
Bir dəstə dənizçi ilə Borneo adasında sahilə çıxıb və şənlənmək
üçün adanın içərilərinə doğru gediblər. Həmin oranqutanqı bir
dostu ilə elə orada tutub. Bir müddətdən sonra dostu ölür və mey-
mun ona qalır.İpə-sapa yatmayan meymunla olmazın əzab-əziyyət
çəkən sahibi, nəhayət, vətənə qayıdır. Həm qonşuların zəhlətökən
marağından uzaq olmaq üçün, həm də ayağına gəmidə şey batdı-
ğından yarası sağalana qədər oranqutanqı Parisdəki evində qıfıl
altında anbarda saxlayır. Əsas məqsədi bu olub ki, onu münasib
qiymətə satsın. Qətlin baş verdiyi gecəyarısı hansısa dənizçi dos-
tunun şənliyindən evə qayıdanda, oranqutanqı öz yataqotağında
görür. Məlum olur ki, meymun anbarın arakəsməsini sındırıb,
həmin otağa keçibmiş. Üzünü ədəb-ərkanla sabunlayaraq, əlində
ülgüc güzgünün qabağında əyləşib, guya üzünü qırxır. Şübhə
yoxdur ki, sahibi əvvəllər üzünü qırxanda oranqutanq anbardakı
açar deşiyindən bunu görürmüş. Qəddar heyvanın əlində bu təhlü-
kəli aləti gördükdə, meymunun ondan necə istifadə edəcəyini bil-
diyindən başını itirən sahibi bir anlığa çaş-baş qalır. Əvvəllər də
heyvanın azğınlaşmış vaxtlarında onu qırmancla ram etməyə adət-
kar olduğundan, bu dəfə də qırmanca əl atır. Oranqutanq qırmancı
görən kimi tez qapıya tərəf sıçrayaraq pilləkənlərlə aşağı qaçır.
vivo
Morq küçəsində qətl
38 |
s ə h i f ə
Bədbəxtlikdən pəncərə açıq olduğundan küçəyə çıxır. Ümidsiz bir
halda fransız da onun dalınca gedir. Ülgüc əlində meymun hərdən-
bir dayanaraq geri baxır, sahibinin ağzını əyir, onu xeyli yaxına
buraxdıqdan sonra yenə qaçırmış. Bu təqib xeyli davam edir.
Səhər saat üç radələrində küçələrdə tam sakitlik imiş.
Morq küçəsinin arxa tərəfindəki dalana burularkən, oranqu-
tanqın diqqətini dördüncü mərtəbədə madam L’Espanyenin yataq
otağının açıq pəncərəsindən gələn işıq cəlb edib. Binaya özünü
yetirən zaman gözünə ildırımötürən sataşır. Ağlagəlməz bir cəld-
liklə onunla dırmaşaraq, divara tərəf tam açılmış pəncərə qapağın-
dan yapışır və birbaşa özünü çarpayının baş tərəfinə atır. Bu
əməliyyat bir dəqiqədən artıq çəkməyib. Otağa girdikdən sonra
yenidən pəncərəni təpiklə vurub açır. Bu vaxt ərzində dənizçi bil-
mir ki, sevinsin, yoxsa kədərlənsin. Heyvanı yenidən tuta biləcəyi-
nə ümid bağlayır. Güc-bəla ilə qaçıb qurtardığı tələyə yenidən dü-
şən oranqutanq, yalnız ildırımötürən vasitəsilə aradan çıxa bilərdi,
onun da yanını dənizçı kəsdirib dururdu. Birdən onu fikir götürür,
evdə heyvanın əlindən xata-zad çıxa bilərdi. Bu fikir dənizçını
vadar edir ki, onu yenidən gizləsin. Dənizçı üçün ildırımötürənlə
dırmaşmaq çətinlik törətmir. Ondan xeyli aralı sol tərəfdə pəncərə-
nin bərabərinə çatanda, dayanmalı olur. Yalnız bir şey edə bilir
–
boynunu uzadaraq pəncərədən otağın içinə ötəri nəzər salır. Elə ilk
baxışdan dəhşətə gəlir. Az qalır yıxılsın. Morq küçəsinin sakinləri-
ni də yuxudan oyadan məhz həmin dəhşətli qışqırtılar olub. Ma-
dam L’Espanye və qızı gecə paltarında otağın ortasında qoyulmuş,
haqqında danışdığımız dəmir seyfin içindəki sənədləri nizama
salırmışlar. Görünür, onlar arxası pəncərəyə oturduqlarından,
meymunun içəri girməyindən dərhal xəbər tutmayıblar. Heyvanın
içəri girməsi ilə qışqırtıların eşidilməsi arasında müəyyən vaxt
keçib. Elə biliblər ki, pəncərə qapağını bərk külək örtüb. Dənizçi
içəri axanda nəhəng heyvan madam L’Espanyenin saçlarından
vivo
Morq küçəsində qətl
39 |
s ə h i f ə
yapışaraq (xanım yatmazdan qabaq saçlarını darayıb kürəyinə
tökmüşdü), onun gözü qabağında dəlləyin hərəkətlərini yamsılaya-
raq ülgücü yellədirmiş. Qız isə huşunu itirdiyindən, hərəkətsiz
halda uzanıb qalmışdı. Qarı qışqırır, müqavimət göstərir, qorxudan
saçlarını yolmağa başlayır. Nəhayət, bu, meymunu haldan çıxarır.
Qüvvətli əlini bir dəfə çəkməklə qarının başını, demək olar ki,
bədənindən üzür. Qanı gördükdə daha da quduzlaşır, gözləri
qəzəbdən od tutub yanır. Dişlərini qıcayaraq qıza tərəf atılır və
dəhşətli caynaqlarını onun boğazına keçirərək, nəfəsi kəsilənədək
boğur. Bu zaman vəhşi nəzərləri çarpayının baş tərəfindən aralı
dəhşətdən ölü rəngi almış sahibinə zillənir. Yadından çıxmayan
amansız qırmanc dərhal qəzəb hissini əvəz edir. Haqlı olaraq cəza-
lanacağından qorxan heyvan qanlı cinayətini ört-basdır etməyə
cəhd göstərir. Qəzəbindən otaqda qərar tutmayaraq, avadanlığı
sındırıb tökür. Yorğan-döşəyi çarpayıdan dartıb, döşəməyə fırıl-
dadır. Nəhayət, əvvəl qızın meyidini qamarlayaraq indi tapıldığı
buxarıya tıxayır, sonra isə qarını götürüb pəncərədən başıaşağı
tullayır. Meymun eybəcər hala saldığı yüküylə pəncərəyə yaxınla-
şanda, dənizçı sarsılmış halda ildırımötürənə tərəf geri çəkilir,
onunla sürüşüb düşür. Dəhşət içində oranqutanqı unudub, bu qanlı
cinayətin nəticəsindən qorxaraq dərhal evə qaçır. Adamların pillə-
kənlərlə qalxarkən eşitdikləri sözlər fransızın vahimə ifadə edən
nidası və ona qarışmış rəzil heyvanın çıxartdığı səslərmiş. Deyi-
lənlərə yeni bir şey əlavə etmək çətindir. Adamlar qapını sındır-
mazdan azacıq əvvəl oranqutan otaqdan ildırımötürən vasitəsilə
qaçır. Pəncərəni də çıxarkən örtür. Bir qədər keçəndən sonra
dənizçi onu özü tutur və böyük bir məbləğə heyvanxanaya satır.
Polis idarəsində əhvalatı olduğu kimi danışdıq. Dərhal Le
Bonu buraxdılar. Bununla belə, Düpen bəzi şeyləri deməkdən
çəkinmədi. Bu vəzifəli çinovnik dostuma qarşı iltifatlı olmasına
vivo
Morq küçəsində qətl
40 |
s ə h i f ə
baxmayaraq, işlərin belə şəkil aldığını görəndə peşmançılığını
gizlədə bilmədi. Bir neçə kinayəli sözlə hər kəsə öz işi ilə məşğul
olmağı məsləhət gördü.
–
Qoyun çərənləsin, ürəyini boşaltsın,
–
Düpen dedi və ona
cavab verməyi lüzumsuz hesab etdi.
–
Rəqibimi öz meydançasında
məğlub etmək mənə ləzzət verir.
Polis bu müəmmənı aça bilmədi, amma onun zənn etdiyi
kimi, bu işdə heç bir möcüzə yoxdur. Düzünü desək, polis dostum
çox hiyləgər olduğundan, məsələnin dərinliyinə gedə bilmir və
onun mühakimələrində bir səthilik var. Bu səthilik də Laverna
ilahəsinin şəkillərdə bədənsiz baş kimi və yaxud ən yaxşı halda isə
treska balığında olduğu tək baş və beldən ibarət təsvir olunmasına
oxşayır. Buna görə də ona pis adam deməzdim. Bu adamda xüsu-
silə xoşuma gələn cəhət odur ki, diribaşdır. Özünü ağıllı kimi qələ-
mə verərək nüfuz qazanmışdır. Onun xasiyyətini nəzərdə tuturam.
Yaxşı deyiblər: “Olan şeyi dan, olmayan şey haqqında
aləmə car çək.”
son
Dostları ilə paylaş: |