NəSİman yaqublu
Yüklə 5,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bakıda başlayan yeni dövr yeni ictimai qüvvələr gətirir və Av- ropa əqidəsilə yetişən bu qüvvələr millətin idarə mövqeyinə keçir- dilər.
- Bu, Bakı məsələsinin yalnız Azərbaycan məsələsi olmadığını is- bat edir.
- Azərbaycan istiqlalı üçün deyil, bütün Qafqaz, bütün Türklük və bütün müsəlmanlıq dünyası üçün axıdılmışdır. Bu, dünən belə
- “Qurtuluş”, sentyabr 1936, №23.
Bakыnыn Qurtuluшu 171 Məhəmməd Oğlunun çox əsaslı və faktlara əsaslanan tədqiqindən öyrənirik ki, Rusiya tərəfindən zəbti XIX əsrin ilk yarısına qədər siya- sətən bitmişsə də, iqtisadən Rusiya XIX əsrin sonuna qədər Azərbay- can iqtisadiyyatına hakim olmamışdır. Rusiyanın işğalından sonra 1872-ci ilə qədər Azərbaycan xanlıqları dövründəki üsul və metodla işləməkdə davam etmiş, Rusiya buraya heç bir yenilik əlavə etməmiş və ixracatını yenə əvvəlki kimi İrana və şərq məmləkətlərinə etməkdə davam etmişdir. Bu da azdır. Rusiya hakimiyyəti əsnasında Bakı petrol sənayesi sü- qut etməyə başlamış və müstəqil xanlıqlar dövrünə nisbətən istehsal və qazanc fövqəladə azalmışdır. Yalnız 1872-ci ildən sonra xüsusi mülkiyyətə və xarici sərmayəsinə söykənərək Bakı sənayesi texnika və sərmayə sahəsində ildırım sürətilə yüksəlməyə başlamış, 1867-ci il- də 999 000 pud olan istehsal 1877-ci ildə 20 000 000 pud olmuşdur. Xüsusi mülkiyyətin tanınması və qərb sərmayəsilə texnikanın məmlə- kətə gəlməsilə yüksələn neft sənayesi Bakı məsələsini yeni bir səhifə- yə salırdı. Bir tərəfdən Bakı beynəlmiləl bir əhəmiyyət alır, o biri tə- rəfdən yerli Azərbaycan burjuaziyası yetişirdi. Artan sənaye sayəsində Bakı sürətlə böyüyür, az zamanda kiçik bir qəsəbə halından amerika- sayağı bir şəhər halına gəlir, on minlik əhali yüz minə, iki yüz minə, hətta üç yüz minə çəxərdə. Hər tərəfdən axışan erməni və sairə kimi qüvvələrə qarşı Türklərdə milli hiss qıcıqlanır və Türklər bir tərəfdən milli sərvətlərini itirməmək, digər tərəfdən əhalinin əksəriyyətini tə- min etməyə çalışır və heyrətedici bir müvəffəqiyyətlə hər iki sahədə qələbə çalırlar. Bakı hər cəhətdən bir Türk şəhəri olaraq qalır və eyni zamanda Azərbaycanın mədəniyyət, sənaye, ticarət və siyasi mərkəzi halına gəlir. Rusiya XIX əsrin əvvəlində Azərbaycana girdiyi zaman qarşısında özündən çox irəlidə olan bir məmləkət tapmışdı. Azərbaycan ona təs- lim olmurdu. Mütəhərrik bir şəkildə olsa da, məmləkət ona 30 il mü- qavimət göstərmişdi. Rusiya məmləkətin bütün hakim ictimai zümrə- lərini mütiləşdirərək özünə bir qapı qulu zümrəsi yaratmışdı. Ticarət və sənaye burjuaziyasını ortadan qaldırmışdı. Bakıda başlayan yeni dövr yeni ictimai qüvvələr gətirir və Av- ropa əqidəsilə yetişən bu qüvvələr millətin idarə mövqeyinə keçir- dilər. Nяsiman Yaqublu 172 Yeni ideyalar, yeni fikirlər və yeni məfkurələr doğurdu və bu fikir- lər Bakıdan məmləkətin hər tərəfinə yayılaraq yeni milli bir hərəkat yaradırdı. Milli Azərbaycan İstiqlalı Hərəkatı!.. Bu hərəkat qarşısında rusların ağından tutub qızılına qədər hamısı vahid bir cəbhə aldılar və bizə bolşeviklər xarabazar bir məmləkət ve- rəcəklərini söylədilər. Halbuki, Bakı tarixi, abidələri, xatirələri, coğra- fi vəziyyəti, əhalisinin əksəriyyəti və milliyyəti etibarilə, iqtisadiyyatı etibarilə bir Türk və Azərbaycan şəhəri idi. Azərbaycanda və Azər- baycanlılara məxsus neft ocaqlarında rusların iştirakı azərbaycanlılara nisbətən heç dərəcəsində olmuşdur, İstiqlalını elan etmiş olan Azər- baycan, bu tarixi, milli siyasət, iqtisadi, insani haqlarına dayanaraq Bakıya qızıl ruslardan qurtulmaq üçün savaşa girişmiş, Türkiyədən al- dığı qardaş yardımı ilə Bakı məsələsini Azərbaycanın xeyrinə həll et- məyə müvəffəq olmuşdu. Bu zəfər günü haqqın boşla verilməyib silah gücü ilə, qan axıtmaqla alınması və yenə əldə silah olaraq bütün fəda- karlıqla qorunmasını sübut edən bir gündür. Bu gün Bakı yenə bütün Azərbaycanla, bütün Qafqazla birlikdə rus işğalı altındadır. İldə 20 000 000 ton neft və məhsullarından doy- mayan və sovet təyyarəçiliyinin, traktor, tank, fabrik və sairənin Bakı neftinə getdikcə daha çox ehtiyac hiss etdiyini söyləyən Moskva, eyni zamanda iki illik istiqlal dövründən bəhs edərkən “Müsavatçılar dünya inqilabını iki il şərqdən uzaqlaşdırdılar” – deməyi də unutmurlar. Bu, Bakı məsələsinin yalnız Azərbaycan məsələsi olmadığını is- bat edir. Bolşevizmlə kapitalist dünyası arasında çarpışmanın ən mü- hüm səhnəsi müstəmləkə yollarının keçdiyi Yaxın Şərqdə cərəyan edəcəyini kimsə gözləmir. Və bu çarpışmada Azərbaycanın qanını içən sovet təyyarələri üçün Qafqaz ən əmin bir üssulhareke (hərəkət bazasıdırsa) isə, Türkiyə ilə İran kimi qonşu qardaş dövlətlər də əla- hiddə bir körpü rolunu oynayacaqlar. Hindistana və Ağ dənizə doğru irəliləyən dünənki Rusiya üçün bu belə olduğu kimi, bugünkü bolşevik Rusiya üçün də belədir. İranı rəsmən müstəmləkə halına gətirən dünənki Rusiya bu üssulh- arekedən (hərəkət bazasından) hərəkət etmədimi? “Ya otonomi, ya anatomi” – deyə Türkiyəni xəritədən silməyə qalxan dünənki Rusiya kimi, Türkiyəni Kürdüstan, Ermənistan, Ləzgistan, Qərbi Anadolu və Trakiya şəklində təsəvvür etdiyini yeri gəlmişkən rəsmən söyləyən bu günkü Rusiya da Qafqaza söykənməyirmi? Bakыnыn Qurtuluшu 173 Binaenaleyh (ona görə də) Bakı, onunla birlikdə Azərbaycan və bütün Qafqaz məsələsi şərq məsələsi deməkdir. Və 18 il bundan əvvəl Bakının qurtuluşu uğrunda axıdılmış olan qan, yalnız Azərbaycan istiqlalı üçün deyil, bütün Qafqaz, bütün Türklük və bütün müsəlmanlıq dünyası üçün axıdılmışdır. Bu, dünən belə olduğu kimi, sabah da belə olacaqdır və bu gün Azərbaycan istiqlalı üçün axıdılan qan da eyni məqsədlə axıdılır (46, s. 9-12). “Qurtuluş”, sentyabr 1936, №23. Yüklə 5,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|