NəSĠman yaqublu

Rixard Zorgedən, İngiltərə və ABŞ-da bu haqda müvafiq məlumatlar daxil olurdu. 
Lakin  Stalin  bu  informasiyalara  ciddi  yanaşmırdı.  Q.K.  Jukov  yazırdı:  “Stalin 
düzəlməyən  səhvlərə  yol  verərək,  müvafiq  orqanlardan  daxil  olan  yalan 
məlumatlara inanırdı” (256, s.365) 
Ordu  generalı  S.  M.  Ştemenko  da  nöqsanların  olduğunu  etiraf  edirdi: 
“Əlbəttə,  ordumuz  və  ümumiyyətlə  ölkəmiz  üçün  böyük  bədbəxtlik  ondan  ibarət 
idi  ki,  Böyük  Vətən  müharibəsi  ərəfəsində  biz  bir  çox  təcrübəli  sərkərdəni 
itirmişdik. Gənclər çətinlik çəkirdilər. Onlar lazımi təcrübəni döyüşlərin gedişində 
qazanır və bu, onlara çox vaxt həddindən artıq baha başa gəlirdi”. (189, s.26) 
Marşal A.M. Vasilevski də xatirələrində müharibə ərəfəsində nöqsanlara yol 
verildiyini göstərirdi. (233, s.112) 
Marşal  A.A.  Qreçkonun  xatirələrində  isə  yazılırdı:  “Bizim  ordumuz 
qoşunların materiallarla təmin olunmasının təşkilində böyük çətinliklər hiss edirdi. 
Müharibənin  ilk  aylarında  ağır  texnika  və  silah  cəhətdən  olan  ağır  itkilərimiz, 
ölkənin qərbindəki hərbi müəssisələrin şərqə məcburi köçürülməsi ucbatından əvəz 
edilmirdi”. (245, s.81) 
ABŞ-ın, İngiltərənin  və  Qərbi  Almaniyanın tarixçiləri və  generalları sübut 
edirlər  ki,  Sovet  Ordusu  böyük  qanlar  bahasına  qalib  gəldi  və  Stalin  hərbi 
strategiyası  ilə,  çoxlu  sayda  insan  itkiləri  ilə  Almaniyanı  məğlub  etdi.  Amerikalı 
polkovnik,  ABŞ-ın Moskvadakı sabiq hərbi attaşesi Q. Vermont  yazırdı ki,  sovet 
komandirləri olduqca tez-tez kütləyə üstünlük verirdilər. (246, s.155) 
Keçmiş  sovet  zabiti,  mayor  Əbdürrəhman  bəy  Fətəlibəyli-Düdənginski 
Stalinin səhvlərini belə izah edirdi: “Bir-birinin ardınca yüksək rütbəli komandirlər 
dəyişdirilirdi.  Avqustun  əvvəllərində  şimal-qərb  cəbhəsinin  komandiri  general-
polkovnik  Kuznetsov  işdən  çıxarıldı,  Kiyev  Xüsusi  Hərbi  Dairəsinin  komandiri 
Sovet  İttifaqı  Qəhrəmanı  Pavlov  güllələndi.  Hər  gün  yüzlərlə  əsgər,  zabit 
digərlərini qorxuda saxlamaq üçün güllələnirdi. Odur ki,  hamı istehza ilə deyirdi: 
“Marşal  və  Sovet  İttifaqı  adından  çekist  gülləsinə  qədərki  məsafə  -  yalnız  bir 
addımdır”. Və nə üçünsə, Stalinə elə gəlirdi ki, cəza üsulları hələ kifayət deyildir, 
odur  ki,  o,  yenidən  Komissarlar  institutunu  və  XDİK-in  xüsusi  şöbələrini  bərpa 
edib onların ştat və hüquqlarını artırırdı” (362, s.26) 
Keçmiş sovet kəşfiyyatçısı V. Suvorov isə Stalinin müharibə başlanarkən 
yol verdiyi nöqsanları ciddi təhlil edirdi. 
V.  Suvorov  göstərirdi  ki,  müharibə  ərəfəsində  istehsal  edilən  tanklar 
əsasən Avropa ölkələrinin yolları üçün hazırlanırdı, yəni mürəkkəb iqlim şəraitinə 
uyğun  olan  geniş  manevrli  deyildi.  Və  bu  da  onunla  izah  olunurdu  ki,  sovet 
dövlətinin məqsədi Avropanı işğal etmək, Almaniyaya hücuma hazırlıq idi. Digər 
tərəfdən,  sovet  aviasiyası  hücum  xarakterli  idi  və  havada  döyüşmək  texnikasına 
malik  deyildi.  Onlar  yalnız  yerdəki  obyektlərə  zərbə  vurmağa  qabil  idi.  Bu  da 
onunla  aydınlaşırdı  ki,  sovetlərin  məqsədi  yalnız  hücum  xarakterli  müharibəyə 
hazırlaşmaq idi. (334, s. 183) 

---

V. Suvorov Stalinin cinayət xarakterli digər nöqsanlarını da açıqlayırdı. O, 
yazırdı  ki,  sənədlər  sübut  edir  ki,  müharibənin  hər  üç  günü  ərzində  92  hərbi 
xidmətçi  güllələnirdi.  Yəni  hər  gün  30  nəfəri  hərbi  bölmənin  və  hərbi  hissənin 
sırası qarşısında güllələyirdilər. 
V.  Suvorovun  açıqlamalarından  məlum  olur  ki,  SSRİ  XDİKin  xüsusi 
şöbəsinin  rəis  müavini,  Dövlət  Təhlükəsizliyi  Komissarı,  3-cü  ranqlı  Milşteynin 
SSRİ XDİK-in Xalq Komissarı Beriyaya göndərdiyi məxfi arayışda öldürülənlərin 
sayı olduqca çoxdur. Arayışda yazılmışdı: “Müharibə başlanandan oktyabrın 10-a 
qədər XDİK xüsusi bölmələri və sərhəd qoşunları tərəfindən öz hərbi hissəsindən 
və  cəbhədən  qaçmış  657  min  364  nəfər  hərbi  xidmətçi  saxlanılmışdır.  Xüsusi 
şöbələrin  qərarı  və  hərbi  tribunalın  hökmü  ilə  10  min  201  nəfər  güllələnmişdir. 
Onlardan 3 min 321 nəfər hərbi hissə qarşısında güllələnmişdir. Ən çox güllələnmə 
Şimali-Qərb cəbhəsində olmuşdur – dörd ay ərzində 730 nəfər”. (334, s.184) 
Qrodno şəhərində vurulmuş hərbi təyyarədə heyət həlak olmuş, yalnız bir 
nəfər – atıcı kiçik çavuş A.M. Şeqlov sağ qalmışdı. O, öz alayına qayıtdıqda həbs 
edilmiş və vətənə  xəyanət adı ilə güllələnmişdi. (280) 
Sovet  zabiti,  general-leytenant  N.Popelin  əsir  düşmüş  macar  albayı 
Molnarla söhbətində maraqlı açıqlamalar vardı. Molnar deyirdi: “Mən gördüm ki, 
siz  öz  həmvətənlərinizə  necə  qəddarlıqla  yanaşırsınız.  Sizdə  əsir  düşən  hər  kəs, 
hətta  ağır  yaralı  olsun  belə,  Vətən  xaini  sayılır.  Sizin  ölkəniz  ki,  1929-cu  ildəki 
hərbi əsirlər haqqında olan məşhur konvensiyanı imzalamamışdır. Bu konvensiyanı 
imzalamadan, sizin düşmən əsirliyində olan əsirlərlə bağlı öhdəliyiniz də  yoxdur. 
Mən bunu da başa düşmürəm”. Popel yazırdı: “Araya sakitlik çökdü. Yəqin, albay 
mənim  etirazlarımı  gözlədi.  Lakin  mən  özüm  bu  suallara  cavab  tapa  bilmirdim”. 
(314, s.74) 
Müharibənin  ilk  illərində  Sovet  ordusunda  vəziyyət  dözülməz  dərəcədə 
ağır  idi.  Odur  ki,  döyüşqabağı  əsgərlərin  özünü  güllələmə  halları  çoxalırdı. 
Bununla əlaqədar Qızıl Ordunun Baş hərbi prokuroru Nosov bütün cəbhə və ayrı-
ayrı ordu bölmələrindəki hərbi prokurorlara özünü güllələmə hallarına  qarşı ölüm 
hökmü çıxarmağı əmr etdi. (315, s.246; 261, s.465) 
Sovet Odusunun daxili xidmət Nizamnaməsində  yazılırdı ki, sovet əsgəri 
öz iradəsinin əksinə olaraq əsir düşə bilməz. Əgər əsir düşürsə, o, vətən xainidir. 
Bəs maraqlı idi, əsir düşənlərin sayı nə qədər göstərilirdi? Arxiv materiallarından 
və tədqiqat əsərlərindən məlum olurdu ki, müharibə illərində (1941-1945-ci illərdə) 
əsgər  paltarı  geyinən  32  milyon  nəfərin  5  milyon  734  min  528-i  əsir  düşmüşdü. 
(348) Qızıl Ordudan əsir düşənlər ən çox aşağıdakı bölgələrdə olmuşdu: Belostok-
Minsk-1941-ci  ilin  avqustunda  –  323  min;  Uman-1941-ci  ilin  avqustunda  –  103 
min;  Smolensk-Roslavl,  1941-ci  ilin  avqustunda  –  348  min;  Qomel-1941-ci  ilin 
avqustunda - 30 min; Demyansk - 1941-ci ilin sentyabrında - 35 min; Kiyev-1941-
ci ilin sentyabrında 665 min; Luqa-Leninqrad-1941-ci ilin sentyabrında – 20 min; 
Melitopol  -  1941-ci  ilin  oktyabrında  -  100  min;  Vyazma  -  1941-ci  ilin 

---