24
4.3.2: Bu maliyyə resursları ödəniş sistemləri və ya QKHS-in cari və mümkün gələcək tələblərini yüksək
müəyyənlik dərəcəsi ilə hansı dərəcədə əhatə edir? Ödəniş sistemləri və ya QKHS bu maliyyə
resurslarının yetərliliyini hansı tezlikdə qiymətləndirir?
4.3.3: Əgər ödəniş sistemləri və ya QKHS hesablaşma zəmanəti olmayan TXH sistemləridirsə, onun
iştirakçıları ödəniş, klirinq və hesablaşma proseslərindən irəli gələn kredit təsirləri ilə qarşılaşırmı?
Sistemdə kredit təsirləri vardırsa, sistem onları necə monitorinq edir və ölçür?
4.3.4: Əgər ödəniş sistemləri və ya QKHS hesablaşma zəmanəti olmayan TXH sistemləridirsə və
iştirakçıları arasında kredit təsirləri varsa, ödəniş sistemləri və ya QKHS-in maliyyə resursları ən azı
toplam halında sistemdə ən iri kredit təsirinə səbəb ola biləcək iki iştirakçının və onların törəmə
təşkilatlarının defoltunu qarşılamaq üçün hansı səviyyədə maliyyə resurslarına malikdir?
Əsas mülahizə 4: MBİ iştirakçılarının onun qarşısında istənilən öhdəliyi baxımından hər hansı
fərdi və ya birgə defoltunun nəticəsi olaraq üzləşə biləcəyi kredit itkilərini tam yoluna qoyan dəqiq
qayda və prosedurları müəyyən etməlidir. Bu qayda və prosedurlar potensial olaraq qarşılanmayan
kredit itkilərinin necə paylaşdırılmasını, o cümlədən MBİ-ninlikvidlik provayderlərindən borc ala
biləcəyi istənilən vəsaitlərin necə qaytarılmasını əhatə etməlidir. Bu qayda və prosedurlar MBİ-
ninstress hadisəsi zamanı istifadə edə biləcəyi istənilən maliyyə resurslarının onun sağlam və
təhlükəsiz fəaliyyətini davam etdirməsi üçün bərpa edilməsi prosesini də əks etdirməlidir.
4.4.1: MBİ-ninqayda və prosedurları iştirakçıların onun qarşısında istənilən öhdəlikləri baxımından hər
hansı fərdi və ya birgə defoltunun nəticəsi olaraq üzləşə biləcəyi hər hansı kredit itkilərini tam şəkildə
necə həll edir? MBİ-ninqayda və prosedurları qarşılanmayan kredit itkilərini, o cümlədən onun likvidlik
provayderlərindən ala biləcəyi istənilən vəsaitlərin ödənilməsini necə və hansı ardıcıllıqla həll edir?
4.4.2: Stress hadisəsi zamanı tükənmiş maliyyə resurslarının yenidən bərpa edilməsi üzrə MBİ-ninqayda
və prosedurları hansılardır?
Prinsip 5: Girov
Əsas mülahizə 1: MBİ ümumiyyətlə girov kimi qəbul etdiyi aktivləri aşağı kredit, likvidlik və bazar
risklərindən məhdudlaşdırmalıdır.
5.1.1: MBİ müstəsna hallarda belə qəbul edəcəyi girov daxil olmaqla girov kimi qəbul edilə bilinən
xüsusi aktivi necə müəyyən edir? MBİ bu determinantları hansı tezlikdə yeniləndirir? MBİ müstəsna
əsasda girovu hansı tezlikdə qəbul edir və belə girovun qəbul edilməsinə limit müəyyən edirmi?
5.1.2: MBİ girovun tətbiq edilə bilən qəbul edilmiş meyarlara uyğun olduğunu necə monitorinq edir?
5.1.3: MBİ mümkün xüsusi riskin yaranmasını necə müəyyən edir və aradan qaldırır - məs, qəbul etdiyi
girovu məhdudlaşdırmaqla (girovun yığım limitləri daxil olmaqla)?
Əsas mülahizə 2: MBİ prudensial qiymətləndirmə təcrübələrini yaratmalı, müntəzəm testləşdirilən
"kəsmə"lər hazırlamalı və gərgin bazar şəraitini nəzərə almalıdır.
5.2.1: MBİ girovu hansı tezlikdə bazara uyğunlaşdırır və və bunu ən azı gündəlik edirmi?
5.2.2: Bazar qiymətləri qiymətləndirilən aktivlərin həqiqi qiymətini əks etdirmədikdə MBİ hansı dərəcədə
hərəkət azadlığına malikdir?
5.2.3: MBİ "kəsmə"ni necə müəyyən edir?
25
5.2.4: MBİ "kəsmə"nin yetərliyini və prosedurlarını, o cümlədən girovun likvidləşdiriləcəyi bazar
şəraitinin gərginliyi zamanı aktivlərin dəyərindəki mümkün azalmanı necə testləşdirir? MBİ bu testi hansı
tezlikdə həyata keçirir?
Əsas mülahizə 3: Prosiklik tənzimləmələrə olan ehtiyacı azaltmaq üçün MBİ praktiki və prudensial
dərəcədə gərgin bazar şəraitinin dövrlərini daxil etmək üçün yoxlanılan sabit və konservativ
"kəsmə"lər yaratmalıdır.
5.3.1: MBİ "kəsmə" ölçülərinin mümkün dövriliyini necə müəyyən edir və qiymətləndirir? MBİ dövri
tənzimləmələrə olan ehtiyacların azaldılmasını necə nəzərə alır ("kəsmə"lərin ölçülməsi zamanı gərgin
bazar şəraitlərinin birləşdirilməsi)?
Əsas mülahizə 4: MBİ müəyyən aktivlərin əhəmiyyətli əks qiymət təsiri olmadan ləğv etmək
imkanının pisləşə biləcəyi hallarda belə aktivlərin mərkəzləşdirilmiş şəkildə saxlanılmasından
çəkinməlidir.
5.4.1: Ləğvetmə zamanı potensial əks qiymət təsirlərini məhdudlaşdırmaq üçün müəyyən aktivlərin
mərkəzləşdirilmiş şəkildə saxlanılmasını müəyyən etmək və ondan çəkinmək məqsədilə MBİ-nin həyata
keçirdiyi siyasət nədən ibarətdir? Bu siyasət müəyyən edilərkən hansı amillər (məs, əks qiymət təsirləri
və ya bazar şəraiti) nəzərə alınır?
5.4.2: MBİ adekvatlığı müəyyən etmək üçün konsentrasiya siyasət və təcrübələrini necə nəzərdən keçirir
və qiymətləndirir? MBİ bu siyasət və təcrübələrini hansı tezlikdə nəzərdən keçirir və qiymətləndirir?
Əsas mülahizə 5: Beynəlxalq girov qəbul edən MBİ onun istifadəsi ilə əlaqəli riskləri aradan
qaldırmalı və girovdan vaxtında istifadəni təmin etməlidir.
5.5.1: Beynəlxalq girov qəbul edən MBİ-nin üzləşdiyi hüquqi, əməliyyat, bazar və digər risklər
hansılardır? MBİ bu riskləri necə aradan qaldırır?
5.5.2: MBİ sərhədlərarası girovdan vaxtında istifadəni necə təmin edir?
Əsas mülahizə 6: MBİ yaxşı tərtib edilmiş və əməliyyat baxımından çevik olan girovun idarə
edilməsi sistemindən istifadə etməlidir.
5.6.1: MBİ-nin girovun idarə edilməsi sistemlərinin əsas xüsusiyyətləri hansılardır?
5.6.2: MBİ girovdan yenidən istifadəni və təmin edilmiş girov üzərində hüquqlarını necə və hansı
dərəcədə izləyir?
5.6.3: MBİ-nin girovun idarə edilməsi sistemləri girovun davamlı monitorinqi və idarə edilməsindəki
dəyişiklikləri necə və hansı dərəcədə tənzimləyir?
5.6.4: Girovların idarə edilməsi sistemləri hətta bazarda stress yaşanan vaxtlarda belə əməliyyatların
rəvanlığını təmin etmək üçün kadr imkanları necədir?
Prinsip 6: Marja
MTM iştirakçıları qarşısında bütün məhsullara görə kredit risklərini risk əsaslı və müntəzəm
nəzərdən keçirilən effektiv marja sistemi vasitəsilə əhatə etməlidir.
Maliyyə riskinin idarə olunması və maliyyə resursları prinsipləri arasında geniş qarşılıqlı əlaqə
