№
|
Tarix (Plan-laşdırıl-mış)
|
Fənnin mövzuları
(Mühazirələr)
|
Bu mövzuda əsas diqqət yetirilməlidir
|
Mühazirə
|
Ədəbiy-yatın nömrə-si, səhifəsi
|
III kurs II yarım il (VI semestr)
|
1
|
|
Dağ süxurlarının fiziki xassələrə görə təsnifati. Süxurların qazımaya təsir edən əsas xassələri
|
Dağ süxurlarının fiziki və mexaniki xassələri. Məhsuldar layların açılması. Quyuların karotaj edilməsi.. Quyularda perforasiya işləri. Məhsuldar layların sınanması
|
2
|
1,2
|
2
|
|
Məhsuldar layların açılması və onların mənimsənilməsi
Quyularda perforasiya işləri
|
Birgələşdirilmiş təzyiqlər qrafikinin qurulması metodu. Qoruyucu kəmərlərin və baltaların seçilməsi . Qoruyucu borular haqda qısa məlumat. Qoruyucu boruların yivli birləşmələri . Qoruyucu kəmərlərin iş şəraiti haqda. Qoruyucu kəmərlərin aşağı hissəsinin (QKAH) quruluşu
|
2
|
|
3
|
|
Məhsuldar layların sınanması
|
Tamponaj sementləri və onların hazırlanması texnologiyası.Tamponaj sementlərinin növləri. Neft quyularının sementlənməsi üsulları haqda.Bufer mayeləri. Qoruyucu kəmər hissələri. Sement körpüsünün qurulması
|
2
|
|
4
|
|
Quyu quruluşunun layihələndirilməsi və ona olan tələbatlar
|
Sementləmə işlərinin keyfiyyətinə nəzarət. Tamponaj sementləri və məhlulun klassifikasiyası. Sementləmə nasoslarının növləri, sxemi və iş prinsipi. Quyuların möhkəmləndirilməsi məqsədi. Texniki layihə və geoloji-texniki tapşırıq. Quyu quruluşunun layihələndirilməsi. Sement məhlulunun və daşının əsas xassələri. Quyuların sementləməyə hazırlanması
|
2
|
|
5
|
|
Quyuların möhkəmləndirilməsi məqsədi.
Endirilən kəmərlərin tipi və təyinatı
|
Süxurların dağıdılması mexanizmi. Mineralların bərkliyinin Moos şkalası. Dərin quyular üçün quyu quruluşlarının sxemləri. ”Quyruq” kəmərinin buraxılması ardıcıllığı. Qaynaq birləşməli qoruyucu borular. Quruluşlarına görə əks klapanların tipləri. Seksiyalı kəmərin birləşdirici qovşağının iş prinsipi. Qoruyucu kəmərlərin hermetikliyinin yoxlanılması. Sement məhlulunun qatılaşması
|
2
|
|
6
|
|
Birgələşdirilmiş təzyiqlər qrafikinin qurulması metodu
|
Neft yatağının startiqrafik kəsilişi üzrə lay təzyiqinin və süxurların hidravliki yarılma təzyiqinin qiymətlərinin dəyişməsi koordinat sistemində birgələşdirilmiş təzyiqlər epyurası adlanır. Əvvəllər lay təzyiqi və hidravliki yarılma təzyiqinin dəyişməsi qrafiklərinin çəkilməsi zərurəti ayrı idi. Hər iki qarfikin bigə çəkilməsi nəticəsində “birgələşdirilmiş təzyiq” qrafiki adlanır.
|
2
|
|
7
|
|
İntervallar üzrə qoruyucu kəmərin və baltaların seçilməsi
|
Qoruyucu kəmər və baltaların diametrlərinin seçilməsinə aşağıdan yuxarıya – istismar kəmərindən başlanılır. Adətən istismar kəmərinin diametri Neftçıxarma müəssisəsinin sifarişi ilə verilir. İstismar kəmərinin diametri qazılan quyudan gözləni-lən maye (neft, su) və qaz hasilatından, quyunun istismar üsulundan (fontan-kompressor) və istismar avadanlığının ölçü-sündən, quyuda tutma və təmir işləri aparılmasının mümkün olmasından asılı olaraq seçilir.
|
2
|
|
8
|
|
Qoruyucu borular haqda qısa məlumat
|
Qoruyucu borulardan quyuların möhkəmləndirilməsində istifadə edilir. Bu borular tikişsiz olub, yüksək keyfiyyətli poladlardan hazırlanır.
|
2
|
|
9
|
|
Qoruyucu borular və onların birləşmələri. Qoruyucu boruların yivli birləşmələri
|
Yivin profilinin təpəsindəki bucaq 600-dir. Bu bucağın bissekrissası yivin oxuna perpendikulyar olmalıdır. Yivin təpəsi və orutacağı yanları yuvarlaşdırılır
|
2
|
|
10
|
|
Qoruyucu kəmərlərin iş
şəraiti haqda
|
Quyuda qoruyucu kəmərə çoxlu sayda qüvvələr təsir edir. Bu qüvvə-lərin qiyməti həm kəmərin uzunluğu boyu, həm də zamandan asılı olaraq dəyişir.
|
2
|
|
11
|
|
Qoruyucu kəmərlərdəki yivdə deformasiya yaradan yüklər
|
Dartıcı yükün kritik qiymətinə yivi kəsən yük deyilir. Daha doğrusu borunun yiv açılan ucunda (birinci yiv üzrə) əmələ gələn mürəkkəb gərginliyi materialın proporsionallıq həddinə qədər qaldıran dartıcı yükə yivi kəsən yük və ya yivdə deformasiya yaradan yük deyilir.
|
2
|
|
12
|
|
Qoruyucu kəmərlərin aşağı hissəsinin (QKAH) quruluşu
|
Yakovlev düsturunun çıxarılışında ox üzrə yükün bütün çəkisinin və radial təzyiqin bütünlüklə birinci tam yivə təsir etməsi nəzərdə tutulmuşdur. Həqiqətdə isə birinci yivin kəsiyində bu yüklər tam qiymətlərində təsir etmirlər.
|
2
|
|
13
|
|
Qoruyucu boruların möhkəmliyə hesablanması
|
Zavodlarda istehsal olan qoruyucu borular tam dairəvi olmayıb müəyyən qədər ovallığa və qalınlıq həddinə malikdir. Ona görə də kritik təzyiqi hesabladıqda nəzəri qiymətdən fərqli cavablar alınır.
Ovallığı nəzərə almaqla qoruyucu borular üçün kritiki təzyiq düsturunu ilk dəfə Rus alimi B.V.Bulqakov çıxarmışdır.
|
2
|
|
14
|
|
Tamponaj sementlərin hazırlanması texnologiyasi
|
Onlar aşağıdakı elementlərdən ibarətdir:
Yönəldici tıxac;Bamaq;Sementləmə boruçuğu;Əks klapan; İstinad halqası.
|
2
|
|
15
|
|
Tamponaj sementlərinin təsnifatı
|
Dərin quyuların qazılmasında əsasən üç ölçülü 114,3x139,7x168,3mm istismar kəmərləri tətbiq edilir. İstismar kəmərinin hesablanması üçün qəbul edilən metodikada kəmərin müqavimətliyi:
1.Aşağı hissədə xarici izafi təzyiqə;
2.Yuxarı hissədə dartıcı yükə hesablanır.
|
2
|
|
16
|
|
Tamponaj sementlərinin növləri.Xüsusi sementlər
|
Quyunun qazılması prosesində açılan dağ süxurları litoloji tərkibinə, fiziki-mexaniki xassələrinə, məsaməlik həddinə və başqa xassələrə görə bir-birindən fərqlənirlər. Ümumi halda quyu divarı üzrə açılan süxurları dayanıqlı və dayanıqsız süxur qruplarına ayırmaq olar. Əgər quyu divarı dayanıqsız süxurlardan ibarətdirsə, uzun müddət açıq saxlanıldıqda uçulub dağılır. Belə süxurlara adətən kiçik dərinliklərdə və geoloji cəhətdən tektonik pozuntular olan zonalarda rast gəlinir.
|
2
|
|
17
|
|
Sement körpüsünün qurulması
|
Tamponaj portland sementlərinin tərkibi Alit, Belit və Tselit minerallarından ibarətdir
|
2
|
|
18
|
|
Sementləmə aqreqatları, onların quyuda yoxlama işlərinə hazırlanması
|
Sement məhlulunun yüngülləşdirilməsi üçün ən sadə və asan yol su-sement amilini mümkün olan qədər artırmaqdır. Yüngülləşdirici kimi SiO2-dən də istifadə etmək olar. SiO2 ailəsinə mənsub olan əlavələr (diatomit, pemza, oroka və s.) yüksək temperatura və təzyiq şəraitində bərkiyən sement daşının fiziki-mexaniki xassələrini də yüksəltməyə imkan verir.
|
2
|
|
19
|
|
Quyuların sementlənməsi və sementləmə üsulları
|
Neft və qaz quyularının qazılması neft və qaz layları ilə yer səthi arasında əlaqə yaratmağa imkan verir. Ancaq faydalı qazıntıların çıxarılması üçün etibarlı kanalın olması çox vacibdir. Bu kanal neft və qazın maneəsiz nəqlini təmin etməlidir.
|
2
|
|
20
|
|
Tamponaj məhlulları və sement daşının xassələrinin tənzim edilməsi
|
Dərin quyuların sementlənməsində əvvəlcə hər qoruyucu kəmər üçün dərinlik intervalındakı temperatura və geoloji-texnoloji şəraitlərə uyğun sement materialı seçilir.
|
|
|
21
|
|
Birpilləli sementləmənin hesablanması.
|
Basqı mayesini vurub qurtardıqdan sonra boru kəmərini yavaş sürətlə sement körpüsünün yuxarı sərhədindən bir qədər yüksəkliyə qaldırıb saxlayırlar vəı burada yuma işləri aparılır. Sonra kəməri qaldırıb quyunu sement körpüsününün bərkiməsi üçün dinc saxlayırlar.
|
2
|
|
22
|
|
Qoruyucu kəmərlərin quyu ağzında birləşdirilməsi
|
Neft və qaz quyularının qazılması neft və qaz layları ilə yer səthi arasında əlaqə yaratmağa imkan verir. Dərin quyuların sementlənməsində əvvəlcə hər qoruyucu kəmər üçün dərinlik intervalındakı temperatura və geoloji-texnoloji şəraitlərə uyğun sement materialı seçilir.
|
2
|
|
23
|
|
Quyuların tamamlanması zamanı təhlükəsizlik texnikası
|
|
1
|
|
|
