Arginin. Jo‘ja va uning pati tez o‘sishini ta’minlaydi;
tirik jonzodning urug‘lanish va urchish qobiliyatini
oshiradi; uglevod almashinish jarayonida ishtirok etadi;
modda almashinish jarayonida ishtirok etadigan kreatin
va kreatinin aminokislotalarini hosil qiladi; qalqonsimon
bezning faoliyatiga ijobiy ta’siri bor. Arginin parranda-
ning buyragida va 5 kunlik embrion organizmida arginaza
fermenti holatiga uchraydi.
Glisin. Jo‘ja tanasi va pati jadal o‘sishini ta’minlaydi,
ichki muhitda to‘plangan azotning siydik bilan chiqib ke-
tishini tezlashtiradi va bu bilan aminokislotalarning zahar-
lash qobiliyatini bartaraf etadi.
Valin. Jigarga keltirilgan glukozaning glikogenga
aylanish jarayonida va oqsil sintez bo‘lishida ishtirok
etadi. Parranda faqat tabiiy valinni hazm qila oladi. Agar
ratsionda valin yetishmasa, mol oziq yeyishdan bosh
tortadi, tez oriqlaydi va vaznini yo‘qotadi.
Yuqorida qayd qilib o‘tilgan fikrlar shuni ko‘rsatadiki,
har qanday oziqning to‘yimliligini belgilab beradigan oziq
modda protein hisoblanadi. Proteinning hazm bo‘lish da-
rajasi molning turi, fiziologik holati sog‘lomligi, mijozi,
mahsuldorligiga qarab har хil bo‘lishi mumkin. Uning
tana jismida o‘zlashtirilgan qismi hazm bo‘lgan protein
hisoblanadi. Buni aniqlash uchun me’daga ratsion bilan
kirgan protein miqdoridan najas bilan tana vujudidan
chiqarilgan azot miqdori ayiriladi, farqi hazm bo‘lgan
protein miqdorini bildiradi. Ratsiondagi protein necha
foiz hazm bo‘lishini ilgaridan bilish qiyin. Shuning uchun
ham ratsion to‘yimliligini hazm bo‘ladigan protein miqdo-
ri bo‘yicha aniqlash to‘g‘ri kelmaydi. Ratsion to‘yimliligi
undagi хom protein miqdori bilan aniqlanishi kerak.
Xom
28
protein deb, ratsion tarkibidagi jami azot saqlovchi mod-
dalarning umumiy miqdoriga aytiladi.
