O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti k. Z. Xomitov
Yüklə 5,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
UO„K: 332.72 KBK: 65.422.5 ISBN 978-9943-13-812-5 © «IQTISOD-MOLIYA», 2019 ©Toshkent moliya insituti, 2019 3 KIRISH Mamlakatimizning mustaqillikka erishishi va bozor islohotlarining rivojlanishi, mulkni xususiylashtirish va davlat tasarrufidan chiqarish jarayonlarining bosqichma-bosqich amalga oshirilishi ko‗chmas mulk va unga nisbatan huquqlar qiymatini baholash bo‗yicha yangi faoliyat turining shakllanishiga olib keldi. Mulk obyektlarini baholash faoliyati iqtisodiyotni isloh qilish va huquqiy davlat qurishning ajralmas qismiga aylandi. Ko‗chmas mulk qiymatini baholashning maqsad va vazifalarini, yondashuv va usullarini, shuningdek, mulk turlarini baholashning o‗ziga xos xususiyatlarini mukammal o‗rganish baholash faoliyatini nafaqat bozor infratuzilmasinining asosiy tarmog‗i sifatida, balki amaliy iqtisod fanining ilmiy-uslubiy yo‗nalishi sifatida tushunish imkonini beradi. Respublikamizda ko‗chmas mulk qiymatini baholash xizmatlariga bo‗lgan talab bozor iqtisodiyotiga o‗tishning dastlabki kunlaridan paydo bo‗ldi. Davlat ko‗chmas mulkini xususiylashtirishning kengayishi, korxonalar ustav sarmoyasiga kiritiladigan ko‗chmas mulkning ko‗payishi, ko‗chmas mulk garovi ostida kreditlashning rivojlanishi va birinchi navbatda mulkdorlar sinfini shakllantirish hamda rivojlantirishga yo‗naltirilgan ko‗chmas mulk bilan bajariladigan uni sotish va sotib olish, ijara, sug‗urta, merosxo‗rlik huquqining bajarilishi, sud hukmining ijro etilishi kabi fuqarolik-huquqiy operatsiyalar o‗z vaqtida baholash tuzilmalarining obyektni baholash uchun majburiy tarzda ishtiroki bilan amalga oshiriladi. Bozor islohotlarini amalga oshirish yillarida amal qilgan ko‗chmas mulk obyektlarini baholash faoliyati O‗zbekiston Respublikasi iqtisodiyotini yanada rivojlantirish bo‗yicha Harakatlar strategiyasi talablari bo‗yicha isloh qilish modelining o‗ziga xos xususiyatlari va xorijiy mamlakatlarda baholash ishlarining ko‗p yillik tajribasini inobatga oluvchi mustahkam ilmiy-uslubiy asosda rivojlantirish zarurligini taqozo etadi. 4 Mamlakatimizda baholash faoliyati mutaxassislarini tayyorlash bilan band bo‗lgan o‗quv muassasalari tomonidan mulkchilikning turli obyektlarini baholash sohasidagi ta‘lim dasturlari faol ishlab chiqilmoqda. Shu bilan birga, hozirgacha baholash faoliyatini boshlayotgan mutaxassislar hamda ―Baholash ishi‖, ―Ko‗chmas mulk qiymatini baholash‖ va ―Tadbirkorlik va biznes asoslari‖ kurslari bo‗yicha ta‘lim olayotgan talabalar uchun fani bo‗yicha ko‗chmas mulk qiymatini baholashga respublikamizda shakllangan yondashuvlarning o‗ziga xos xususiyatlarini aks ettiruvchi o‗quv adabiyotlari yetarli emas. Shuning uchun e‘tiboringizga havola etilayotgan mazkur darslik turli xildagi ko‗chmas mulklar qiymatini baholash bo‗yicha amaldagi manbalardan keng foydalanish asosida baholash ishlarining izchilligi va muayyan tartibida bayon etilgan. ―Ko‗chmas mulk qiymatini baholash‖ fani bo‗yicha ushbu darslik 5A231501-―Baholash ishi va riyeltorlik (obyektlar bo‗yicha)‖ magistratura mutaxassisligining malaka talablari va Oliy va o‗rta maxsus, kasb-hunar ta‘limi yo‗nalishlari bo‗yicha O‗quv-uslubiy birlashmalari faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengashining 2016-yil 09- yanvardagi 1-sonli bayonnomasi bilan ma‘qullangan Fan dasturi asosida ishlab chiqilgan. Hozirda barcha mamlakatlarda iqtisodiyotning samarali o‗sishi mulkchilik munosabatlari rivojlanishini ta‘minlashda ahamiyatli bo‗lgan ko‗chmas mulk qiymatini baholovchi mutaxassislarga ham ko‗pdan bog‗liq bo‗lgani uchun fanning o‗rni oliy malakali kadrlarni tayyorlashda beqiyosdir. Fanni o‗rganish asosida talabalarda ko‗chmas mulk qiymatini baholash bo‗yicha zaruriy nazariy bilimlar shakllantiriladi va amaliy ko‗nikmalar hosil qilinadi. Mazkur o‗quv qo‗llanmani tayyorlashda chet ellik olimlar N. Orduey, Dj. Fridman, Dj. K. Ekkert, S.V. Gribovskiy, A.G. Gryaznova, T.G. Kasyanenko, G.I. Mikerin, M.A. Fedotova, Ye.I. Tarasevich 1 va 1 Дж. Фридман, Н. Ордуэй. Анализ и оценка приносящей доход недвижимости. Пер. с англ. Академия народного хозяйства при Правительстве Российской Федерации. -М: Дело Лтд, 1995.; Организация оценки и налогооблажения недвижимости / Под ред. Джозефа К. Эккерта. В 2х томах. -М.: РОО, 1997.; Грибовский К.В. Методология оценки коммерческой недвижимости. - СПб.: Изд-во СПбГУЭФ, 1998.; Касяненко Т.Г., Махавикова Г.А., Эсипов В.Е., Мирзажанов С.К. Оценка недвижимости: учебное пособие. - М.: КНОРУС, 2010. - 752 с.; Микерин Г.И., Гребенников В.Г., Нейман Е.И. Методологические основы оценки стоимости имущества. -М.: ИНТЕРРЕКЛАМА, 2003.- 688 с.; Оценка недвижимости: Учебник / Под ред. А.Г. Грязновой 5 boshqalar tomonidan ko‗chmas mulk qiymatini baholash sohasida nashr etilgan ishlardan keng foydalanildi. Darslikning ayrim bo‗limlarini tayyorlashda vatanimiz olim va mutaxassislari I.J. Abdurahmonov, B.B. Berkinov, V.U. Yodgorov, O.T. Islomov, A.N. Kravchenko, A.M. Mirxoshimov, K.A. Plaxtiy, K.B. G‗aniyev, N.J. To‗ychiyev, Sh.Sh. Shoxa‘zamiy 2 va boshqalarning turli xildagi ko‗chmas mulk qiymatini baholash sohasidagi ilmiy va amaliy ishlari natijalari inobatga olindi. Mazkur darslikni tayyorlashda o‗z fikr-mulohazalarini bildirgan olimlar: professor B.B. Berkinovga, professor A.N. Djabriyevga va professor Sh.Sh. Shoxa‘zamiyga hamda Toshkent moliya institutining ―Baholash ishi va investitsiyalar‖ kafedrasining a‘zolariga o‗zimning chuqur minnatdorchiligimni bildiraman. Turli xildagi ko‗chmas mulkni baholash bo‗yicha amaliy tavsiyalarni tayyorlashda N.F. Muxiddinov rahbarligidagi ―MIDLAND CONSULTING‖ MCHJ baholash tashkiloti tomonidan to‗plangan baholash ishlari bo‗yicha ko‗p yillik tajriba ham hisobga olindi. Muallif, ushbu darslikning shakli, tarkibiy tuzilishi va mazmun-mohiyati yuzasidan bildirilgan barcha fikr-mulohazalarni minnatdorchilik bilan qabul qiladi. e-mail: metro8368@mail.ru и М.А. Федотовой. -М.: Финансы и статистика. 2003.; Тарасевич Е.И. Оценка недвижимости. СПб.: СПбГТУ, 1999. 2 Абдурахмонов И.Ю. Оценка недвижимости: введение в практику оценки стоимости зданий и сооружений. -Т.: ‖НОРМА‖, 2011. -448 с.; Alimov R.X, Berkinov B.B., Kravchenko A.N., Xodiyev B.Yu. / O‗z FA Akademigi G‗ulomov S.S. tahriri ostida. Ko‗chmas mulkni baholash. -T.: ―Fan‖, 2005. -231 b.; Ганиев К.Б., Ганиева Г.И. Оценка недвижимости: Учебное пособие - Ташкент, КОНСАУДИТИНФОРМ-НАШР, 2010. -232 с.; To‗ychiyev N.J., Mirxoshimov A.M., Plaxtiy K.A. Ko‗chmas mulkni baholash asoslari. O‗quv qo‗llanma. – T.: Adolat, 2000.; Shoxa‘zamiy Sh.Sh. Mulk, qiymat va narxning nazariy asoslari. – T.: ―Iqtisod-moliya‖, 2015. – 464 b. |