O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus



Yüklə 39,9 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə73/104
tarix26.09.2017
ölçüsü39,9 Kb.
#2123
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   104

 
198 
Muomalani mashq qilish. Odamlarda samarali muomala o`rnatish 
malakalari  tasodifiy ravishda tarkib topadi yoki ta'limning yordamchi 
mahsuli sifatida yuz bеradi. 
Ijtimoiy  psixologik  trеning  yoki  muomala  trеningi,  ya'ni 
muomalaning  mashq  qilinishi  bu  vazifani  hal  etish  yo`llaridan  biri 
sifatida namoyon bo`ladi. 
Sotsial psixologik trеning mazmunan ikki xil vazifani: birinchidan 
muomalaning  va  shu  jumlaadan,  pеdagogik  muomalaning  umumiy 
qonuniyatlarini 
o`rganishni, 
ikkinchidan, 
pеdagogik 
komunikatsiyaning  tеxnologiyasini  egallash,  ya'ni  profеssional 
pеdagogik  muomala  ko`nikma    va  malakalari  shaqllantirilishini  o`z 
ichiga  oladi.  Psixologik  trеning  mashq  qildirish  orqali  amalga 
oshiriladi. 
Psixologik-pеdagogik  trеning  shaqllaridan  yana  biri  tipik 
pеdagogik  vaziyatlarni,    misol  uchun  imtihonlarni  modеllashtiruvchi 
amaliy o`yinlardir. 
 
Munosabat-odamlar  urtasida  birgalikdagi  faoliyat  extiyojlaridan 
kelib chikadigan boglanishlar rivojlanishining kup kirrali jarayonidir. 
 
Munosabat  birgalikda  faoliyat  kursatuvchilar  urtasida  axborot 
ayriboshlanishini  uz  ichiga  oladi.  Bunday  axborot  ayriboshlanishi  
munosabatning  kommunikativ  jixati  sifatida  ta'riflanishi  mumkin. 
Odamlar  munosabatga  kirisharkan,  munosabatning  eng  muxim 
vositalaridan biri sifatidagi tilga murojaat kiladilar. 
 
Munosabatning  ikkinchi  jixati  -  munosabatga  kirishuvchilarning 
uzaro birgalikdagi xarakati - nutk jarayonida fakat suzlar bilan emas, 
balki  xarakatlar,  xatti-xarakatlar  bilan  xam  ayriboshlashdan  iborat. 
Univermag  kassasi  oldida  xisob-kitobni  amalga  oshirarkan  xaridor 
bilan sotuvchi xatto ulardan birontasi xech kanday suz ishlatishmasa 
xam  uzaro  munosabatga  kirishadi;  xaridor  kassirga  xarid  kilingan 
narsa  uchun  tovar  cheki  va  pul  takdim  etsa,  sotuvchi  chek  urib 
kaytimini sanab beradi. 
 
Nixoyat, 
munosabatning 
uchinchi 
jixati 
munosabatga 
kirishuvchilarning  bir-birlarini  idrok  eta  olishlarini  takozo  kilishidir. 
Masalan,  munosabat  buyicha  sheriklardan  biri  boshkasini  ishonsa 
buladigan, aklli, tushunadigan, tayyorgarlik kurgan kishi sifatida idrok 
etishi yo idrok etmasligi, yoki oldindanok u xech narsani tushunmaydi 
va  xabar  kilingan  narsaning  fxmiga  yetmaydi,  deb  xisoblashi  juda 
muximdir.  Shunday  kilib,  yagona  munosabat  jarayonida  shartli 
ravishda  uchta  jixatni-kommunikativ  (axborot  uzatish),  interaktiv 
(uzaro  birgalikda  xarakat  kilish)  va  perseptiv    (uzarobirgalikda  idrok 
etish) jixatlarni aloxida kuzatish mumkin. 
 
Munosabat va faoliyatning birligiMunosabatning birgalikdagi 
faoliyat  bilan  alokasi  anik-ravshandir.  Lekin  shunday  savol  tugiladi: 
munosabat  birgalikdagi    faoliyatning  bir  kismi,  tomoni,  jixati 


 
199 
xisoblanadimi  yoki  munosabat  va  faoliyat  ikkita  mustakil,  tulakonli 
jarayonmi? 
 
Kishi  birgalikda  faoliyat  kursatayotganda  zaruriyatga  kura 
boshka  odamlar  bilan  birlashishni,  ular  bilan  muamalaga  kirishishi, 
ya'ni  aloka  urnatishi,  uzaro  xamjixatlikka  erishish,  kerakli  axborot 
olishi  va  javob  tarikasida  axborot  berishi  lozim  va  xokazo.  Bu  urinda 
munosabat  faoliyatining  bir  tomoni,  bir  kismi,  uning  eng  muxim 
informativ jixat, kommunikasiya (birinchi  turdagi munosabat) sifatida 
namoyon buladi. 
 
Lekin  odam  kommunikasiya  sifatida  munosabatni  uz  tarkibiga 
olgan  faoliyat  jarayonida  biron  narsa  yaratib    (asbob  yarati,  fikr 
bildirib,  xisoblar  kilib,  mashinani  tuzatib  va  shu  kabilarni  amalga 
oshirib), shu bilangina cheklanib kolmaydi; u yaratilgan buyum orkali 
uzini,  uzining  xususiyatlarini,  uzining  individualligini  boshka 
odamlarga  "uzatadi",  uzini  boshka  odamlarda  (shu  jumladan,  faoliyat 
maksadlariga  erishish  uchun  u  aloka  boglaydigan  odamlarda  xam  va 
xatto "uzga odam" sifatida uzida xam) davom ettiradi. 
 
Yaratilgan  narsa  (kurilgan  bino,  anik  she'riy  satr,  utkazilgan 
daraxt, yaratilgan yoki ijro etilgan kushik)-bu, bir  tomondan, faoliyat 
mavzui bulsa, ikkinchi tomondan esa vosita sifatida namoyon buladiki
kishi  uning  yordami  bilan  ijtimoiy  xayotda  uzini  karor  toptiradi. 
Negaki,  bu  narsa  boshka  odamlar  uchun  yaratilgandir.  Shu  narsa 
orkali  odamlar  urtasidagi  munosabat  bevosita  uz  aksini  topadi,  ijod 
kilayotganlarga va bajarilayotganlarga xam, iste'mol kilayotganlarga va 
uzlashtirayotganlarga xam bab-baravar tegishli bulgan  umumiy ishlab 
chikarish tarikasidagi munosabat xosil  buladi. 
 
Munosabat va til. Munosabatning uzaro birlikda xaakat kilish va 
faoliyat  kursatish  jarayonida  odamlarni  birlashtiradigan  umumiy 
narsa  ishlabchikarish  tarzida  tushunilishi  ana  shu  umumiy  narsa 
avvalo  munosabat  vositasi  sifatidagi  tildan  iborat  ekanligini  bildiradi. 
Til 
munosabatga 
kirishuvchilar 
urtasida 
aloka 
boglanishini 
ta'minlaydi.  Negaki,  uni  bu  maksad  uchun  tanlangan  suzlar 
moxiyatiga  kura  kodlashtirilgan  xolda  axborotni  ma'lum  kilayotgan 
kishi xam, bu moxiyatni kodini ochgan, ya'ni uning ma'nosini oshkor 
etgan va  ana  shu    axborot  asosida uz xulk-atvorini  uzgartirgan  xolda 
buaxborotni kabul kilayotgan kishi xam  tushunadi. 
 
Axborotni  boshka  kishiga  yullayotgan  kishi  (kommunikator)  va 
uni  kabul  kilayotgan  kishi    (resipiyent)  munosabat  va  birgalikdagi 
faoliyat  maksadlariga  erishish  uchun  moxiyatlarni  kodlashtirish  va 
kodini  ochishning  bitta  yagonasistemasidan  foydalanishlari,  ya'ni 
"bitta  tilda"  suzlashishlari  kerak.  Agar  kommunikator  va  resipiyent 
kodlashtirishning turli xil sistemalarini kullaydigan bulsalar,  bu xolda 
ular uzaro xamjixatlikka va birgalikda faoliyat borasidamuvaffakiyatga 
erisha  olmaydilar.  Vaviloniya  minorasi  kurilayotgan  paytida 


Yüklə 39,9 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   69   70   71   72   73   74   75   76   ...   104




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə