14
X
u şaq lar və ya az yaş lı la ra qar şı sek sual xa rak ter li hə rə kət lə-
rə açıq
is ti nad;
X
sek sual xa rak ter li hə rə kət lə rin “tov la ma” və ya bu cür hə-
rə kət lə ri əks et di rən şə kil lə rin in ter net yo lu ilə ya yıl ma sı
ki mi ye ni for ma la rı
da da xil ol maq la,
in no va tiv xa rak te ri;
X
sö zü ge dən hə rə kət lə rə gö rə ci na yət mə su liy yə ti nin müəy-
yən edil mə sin dən əla və, sek sual xa rak ter li hə rə kət lə rin
qar şı sı nın alın ma sı na cid di
diq qət yö nəl dil mə si;
X
u şaq la rı və ye ni yet mə lə ri ci na yət hü qu qun dan kə nar da
qo ru yan xü su si qa nun la rın möv cud lu ğu.
Bu ki tab da top lan mış ya zı la rın məq sə di, nə zə rə alın ma yan
qa nun ve ri ci lik lə ri açıq şə kil də kə nar laş dır ma dan və ya tən-
qid et mə dən, “müs bət təc rü bə”yə mi sal lar ver mək lə hə ya ta
ke çi ri lə bi lə cək qa nu ni təd bir lə ri əya nı şə kil də izah et mək dir.
Həm çi nin, bu nəş rin niy yə ti kon ven si ya ilə bağ lı Tə rəfl ər Ko-
mi tə si tə rə fin dən hə ya ta ke çi ri lə cək mo ni to rinq me xa niz mi
çər çi və sin də mil li qa nun ve ri ci lik lə rin qiy mət lən di ril mə si ni nə-
zər də tut maq dan iba rət de yil dir.
Ümumi məlumat
Uşaq la rın fi zi ki sağ lam lı ğı, psi xo lo ji in ki şa fı və psi xo lo ji-so sial ri fa-
hın da uzun müd dət li mən fi iz lər bu rax dı ğı üçün uşaq la rın cin si is-
tis ma rı və on la ra qar şı tö rə dil miş sek sual xa rak ter li hə rə kət lə ri uşaq
hü quq la rı nın ən kəs kin şə kil də po zul ma sı he sab et mək olar. Bu
hə rə kət lə rin na dir hal da baş ver mə di yi ar tıq ha mı tə rə fin dən qə bul
olu nur, be lə ki, beş uşaq dan bi ri hə yat la rın da ən azı bir də fə cin-
si zo ra kı lı ğın qur ba nı olur lar. La kin, müx tə lif mən bə lər dən - po lis,
məh kə mə or qan la rı, sə hiy yə xid mət lə ri, qey ri-hö ku mət təş ki lat la-
rın dan (QHT-lər) əl də edi lən mə lu mat lar sa də cə ays ber qin gö rü-
nən tə rə fi dir. Yal nız na dir hal lar da sek sual xa rak ter li hə rə kət lər tö rə-
15
dil di yi za man aş kar edi lir. Ümu miy yət lə, qur ban lar bun lar haq qın da
ay lar və ya hət ta, il lər son ra da nı şır lar. Bu sir rin üs tü ümu miy yət lə
nə vaxt sa açı lır sa, adə tən, bu yal nız uşaq yet kin lik ya şı na çat dıq dan
son ra baş ve rir. Ümum dün ya Sə hiy yə Təş ki la tı nın (ÜST) 2006-cı il də
apar dı ğı araş dır ma ya əsa sən, 18 ya şın dan aşa ğı 150 mil yon qız və
73 mil yon oğ lan cin si zor la ma ya və ya cin si zo ra kı lı ğın di gər for-
ma la rı na mə ruz qal mış dır lar. Bey nəl xalq Əmək Təş ki la tı nın (BƏT)
2000-ci il də apar dı ğı he sab la ma ya gö rə, təx min 1.8 mil yon uşaq
fa hi şə lik və por noq ra fi ya da cin si is tis ma ra mə ruz qa lıb. UNİ CEF-in
sta tis ti ka sı na
gö rə isə, dün ya da ən azı 2 mil yon
uşaq hər il seks sə -
na ye si nin mən gə nə si nə dü şür.
Bu möv zu nu araş dı ran təd qi qat çı lar he sab edir lər ki, sek sual xa -
rak ter li hə rə kət lər de dik də, uşaq lar və ya ye ni yet mə lə rin hər han -
sı bir şə kil də, on la rın an la ya bil mə dik lə ri, on la rın ya şı və psi xo lo -
ji-cin si in ki şaf mər hə lə si nə uy ğun ol ma yan, on la rın zo ra kı lıq yo lu
və ya şir nik lən di ri ci va si tə lər ilə cəlb edil dik lə ri və ya ailə üzv lə ri nin
ro lu ba xı mın dan ic ti mai ta bu la rı po zan cin si fəaliy yət də iş ti ra kı
nə zər də tu tu lur.
1
Bey nəl xalq hü qu qi sə nəd lər də “uşaq la ra qar şı
sek sual xa rak ter li hə rə kət lər” ter mi ni ni fi zi ki əla qə ilə nə ti cə lə -
nən və ya nə ti cə lən mə yən, in sest, zor la ma, qar şı lıq lı cin si əla qə yə
məc bur et mə, ero tik öpüş mə, fa hi şə lik, por noq ra fi ya, ek si bi si yo -
nizm (cin si or qan la rı nü ma yiş et dir mək), por noq ra fik ta ma şa lar da
iş ti rak və cin si məq səd lər ilə tə qib et mə ki mi müx tə lif əməl lər yo lu
ilə tö rə di lən pis-rəf ta rı bil di rir.
2
Bü tün bu əməl lər fi zi ki və psi xo lo ji
qəd dar lı ğa sə bəb ol du ğu üçün, bun lar ci na yət an la yış la rın da lə -
ya qə ti al çal dan tə ca vüz və ya zor la ma he sab edi lir lər.
Bir çox hal da, cin si zo ra kı lıq ailə üz vü, ya xın qo hum və ya uşa ğın
təh sil mü hi tin də olan hər han sı bir şəxs ki mi uşaq la ra ya xın olan
1. Bu mövzudakı ilk araşdırmalardan bəziləri R. Krugman və D. P. Jones (Döyülmüş uşaqlar
kitabında “Insest və seksual xarakterli hərəkətlərin digər formaları”, Çikaqo Universiteti,
1980) və R. S. Kempe və C. H. Kempe (Müştərək sirr: Uşaq və yeniyetmələrə qarşı seksual
xarakterli hərəkətlər.
Nyu York, NY, W. H. Freeman and Co., 1984) olmuşlar.
2. Lanzarot Konvensiyası “tovlama” kimi tanınan bu yeni
cinayət əməlini təqdim edir