Parlament üzvləri üçün vəsait

13
Bu ki tab ilk ön cə par la ment üzv lə ri ara sın da cin si zo ra kı lı ğın - 
Av ro pa nın  il lər ər zin də  mü ba ri zə  apar ma ğa ça lış dı ğı  bə la nın  - 
bü tün  for ma la rı  ba rə də  mə lu mat lı lı ğı  da ha  da  ar tır maq  üçün 
tər tib edil miş dir. Bu ki tab ça nın məq sə di, həm çi nin,  bü tün üzv 
döv lət lə ri  uşaq la ra  qar şı  cin si  zo ra kı lıq  ilə  mü ba ri zə  apar maq 
üçün Av ro pa Şu ra sı nın əsas sə nə di olan Lan za rot Kon ven si ya sı nı 
im za la ma ğa, ra ti fi ka si ya et mə yə və tət biq et mə yə sövq et mək-
dir. Bu məq səd lə, ki tab ça par la ment üzv lə ri ni öz par la ment lə rin-
də və öz mil li hö ku mət lə ri ilə iş apa rar kən is ti fa də edə bi lə cək-
lə ri prak tik və sait ilə tə min edir. Bu ye ni və ta ma mi lə in no va tiv 
sə nə di an la maq da və təb liğ et mək də on la ra yar dım çı ola caq bu 
və sait, həm çi nin, kon ven si ya nın şərt lə ri nin yer li qa nun ve ri ci li yə 
da xil edil mə si yol la rı na aid olan mi sal lar da gös tə rir. 
Qanunvericilik nümunələri-İlkin qeydlər
Lan za rot Kon ven si ya sı nın 4-cü mad də sin də bil di ri lir ki, “Uşaq-
la rın cin si is tis ma rı və on la ra qar şı sek sual xa rak ter li hə rə kət-
lə rin bü tün for ma la rı nın qar şı sı nı al maq və uşaq la rı qo ru maq 
üçün hər bir tə rəf la zı mi qa nun ve ri ci lik və ya di gər təd bir lə-
ri gör mə li dir” və da ha son ra, hə ya ta ke çi ril mə li olan ən əsas 
təd bir lər  mad də-mad də  sa da la nır.  La kin,  kon ven si ya da  bu 
təd bir lə rin qa nun ve ri ci li yin han sı nö vün də əks olun ma sı ba-
rə də  heç  bir  mə lu mat  yox dur.  Bir  çox  hal da,  kon ven si ya nın 
mad də lə ri üzv döv lət lə rin ci na yət hü qu qu na da xil edi lir.  Bu na 
bax ma ya raq,  bə zi  mad də lər,  mə sə lən,  uşaq  və  ya  gənc lə rin 
qo run ma sı və ri fa hı, on lar üçün so sial xid mət lər və sair ki mi 
sa hə lər də di gər hü qu qi sə nəd lər yo lu ilə də tət biq edi lə bi lər. 
Bun dan əla və, uşaq la rın qo run maq hü qu qu bə zi döv lət lə rin 
kons ti tu si ya la rın da da öz ək si ni tap mış dır.  
Bu və sait də (qey ri-rəs mi tər cü mə də) təq dim edil miş mil li qa-
nun ve ri ci li yin mo del mi sal la rı, mü va fiq ola raq, qa nun ve ri ci li-
yin müx tə lif növ lə ri nə is ti nad edir lər. Bu mi sal lar dörd me ya ra 
əsa sən se çil miş dir:

---

14
 
X
u şaq lar və ya az yaş lı la ra qar şı sek sual xa rak ter li hə rə kət lə-
rə açıq is ti nad;
 
X
 sek sual xa rak ter li hə rə kət lə rin “tov la ma”  və ya bu cür hə-
rə kət lə ri əks et di rən şə kil lə rin  in ter net yo lu ilə ya yıl ma sı 
ki mi ye ni for ma la rı da da xil ol maq la, in no va tiv xa rak te ri;
 
X
 sö zü ge dən hə rə kət lə rə gö rə ci na yət mə su liy yə ti nin müəy-
yən  edil mə sin dən  əla və,  sek sual  xa rak ter li  hə rə kət lə rin 
qar şı sı nın alın ma sı na cid di diq qət yö nəl dil mə si;
 
X
u şaq la rı  və  ye ni yet mə lə ri  ci na yət  hü qu qun dan  kə nar da 
qo ru yan xü su si qa nun la rın möv cud lu ğu.
Bu  ki tab da  top lan mış  ya zı la rın  məq sə di,  nə zə rə  alın ma yan 
qa nun ve ri ci lik lə ri  açıq  şə kil də  kə nar laş dır ma dan  və  ya  tən-
qid et mə dən,  “müs bət təc rü bə”yə mi sal lar ver mək lə hə ya ta 
ke çi ri lə bi lə cək qa nu ni təd bir lə ri əya nı şə kil də izah et mək dir. 
Həm çi nin, bu nəş rin niy yə ti kon ven si ya ilə bağ lı Tə rəfl ər Ko-
mi tə si  tə rə fin dən  hə ya ta  ke çi ri lə cək  mo ni to rinq  me xa niz mi 
çər çi və sin də mil li qa nun ve ri ci lik lə rin qiy mət lən di ril mə si ni nə-
zər də tut maq dan iba rət de yil dir.  
Ümumi məlumat
Uşaq la rın fi zi ki sağ lam lı ğı, psi xo lo ji in ki şa fı və psi xo lo ji-so sial ri fa-
hın da uzun müd dət li mən fi iz lər bu rax dı ğı üçün uşaq la rın cin si is-
tis ma rı və on la ra qar şı tö rə dil miş sek sual xa rak ter li hə rə kət lə ri uşaq 
hü quq la rı nın ən kəs kin şə kil də po zul ma sı he sab et mək olar.  Bu 
hə rə kət lə rin na dir hal da baş ver mə di yi ar tıq ha mı tə rə fin dən qə bul 
olu nur, be lə ki, beş uşaq dan bi ri hə yat la rın da ən azı bir də fə cin-
si zo ra kı lı ğın qur ba nı olur lar. La kin, müx tə lif mən bə lər dən - po lis, 
məh kə mə or qan la rı, sə hiy yə xid mət lə ri, qey ri-hö ku mət təş ki lat la-
rın dan (QHT-lər) əl də edi lən mə lu mat lar sa də cə ays ber qin gö rü-
nən tə rə fi dir. Yal nız na dir hal lar da sek sual xa rak ter li hə rə kət lər tö rə-

---

15
dil di yi za man aş kar edi lir. Ümu miy yət lə, qur ban lar bun lar haq qın da 
ay lar və ya hət ta, il lər son ra da nı şır lar. Bu sir rin üs tü ümu miy yət lə 
nə vaxt sa açı lır sa, adə tən, bu yal nız uşaq yet kin lik ya şı na çat dıq dan 
son ra baş ve rir. Ümum dün ya Sə hiy yə Təş ki la tı nın (ÜST) 2006-cı il də 
apar dı ğı araş dır ma ya əsa sən, 18 ya şın dan aşa ğı 150 mil yon qız və 
73 mil yon oğ lan cin si zor la ma ya və ya cin si zo ra kı lı ğın di gər for-
ma la rı na  mə ruz  qal mış dır  lar.  Bey  nəl  xalq  Əmək  Təş  ki  la  tı  nın  (BƏT) 
2000-ci il  də apar  dı  ğı he  sab  la  ma  ya gö  rə, təx  min 1.8 mil  yon uşaq 
fa  hi  şə  lik və por  noq  ra  fi  ya  da cin  si is  tis  ma  ra mə  ruz qa  lıb. UNİ  CEF-in 
sta  tis  ti  ka  sı  na gö  rə isə, dün  ya  da ən azı 2 mil  yon uşaq hər il seks sə -
na  ye  si  nin mən  gə  nə  si  nə dü  şür.
Bu möv  zu  nu araş  dı  ran təd  qi  qat  çı  lar he  sab edir  lər ki, sek  sual xa -
rak  ter  li hə  rə  kət  lər de  dik  də, uşaq  lar və ya ye  ni  yet  mə  lə  rin  hər han -
sı bir şə  kil  də, on  la  rın an  la  ya bil  mə  dik  lə  ri, on  la  rın ya  şı və psi  xo  lo -
ji-cin  si in  ki  şaf mər  hə  lə  si  nə uy  ğun ol  ma  yan, on  la  rın zo  ra  kı  lıq yo  lu 
və ya şir  nik  lən  di  ri  ci va  si  tə  lər ilə cəlb edil  dik  lə  ri və ya ailə üzv  lə  ri  nin 
ro  lu  ba  xı  mın  dan  ic  ti  mai  ta  bu  la  rı  po  zan  cin  si  fəaliy  yət  də  iş  ti  ra  kı 
nə  zər  də  tu  tu  lur.
1
  Bey  nəl  xalq  hü  qu  qi  sə  nəd  lər  də  “uşaq  la  ra  qar  şı 
sek  sual  xa  rak  ter  li  hə  rə  kət  lər”  ter  mi  ni  ni  fi  zi  ki  əla  qə  ilə  nə  ti  cə  lə -
nən və ya nə  ti  cə  lən  mə  yən, in  sest, zor  la  ma, qar  şı  lıq  lı cin  si əla  qə  yə 
məc  bur et  mə, ero  tik öpüş  mə, fa  hi  şə  lik, por  noq  ra  fi  ya, ek  si  bi  si  yo -
nizm (cin  si or  qan  la  rı nü  ma  yiş et  dir  mək), por  noq  ra  fik ta  ma  şa  lar  da 
iş  ti  rak və cin  si məq  səd  lər ilə tə  qib et  mə ki  mi müx  tə  lif əməl  lər yo  lu 
ilə tö  rə  di  lən pis-rəf  ta  rı bil  di  rir.
2  
Bü  tün bu əməl  lər fi  zi  ki və psi  xo  lo  ji 
qəd  dar  lı  ğa sə  bəb ol  du  ğu üçün, bun  lar ci  na  yət an  la  yış  la  rın  da lə -
ya  qə  ti al  çal  dan tə  ca  vüz və ya zor  la  ma he  sab edi  lir  lər.  
Bir çox hal  da, cin  si zo  ra  kı  lıq ailə üz  vü, ya  xın qo  hum və ya uşa  ğın 
təh  sil mü  hi  tin  də olan hər han  sı bir şəxs ki  mi uşaq  la  ra ya  xın olan 
1. Bu mövzudakı ilk araşdırmalardan bəziləri  R. Krugman və D. P. Jones (Döyülmüş uşaqlar 
kitabında “Insest və seksual xarakterli hərəkətlərin digər formaları”, Çikaqo Universiteti, 
1980) və R. S. Kempe və C. H. Kempe (Müştərək sirr: Uşaq və yeniyetmələrə qarşı seksual 
xarakterli hərəkətlər. Nyu York, NY, W. H. Freeman and Co., 1984) olmuşlar.
2. Lanzarot Konvensiyası “tovlama” kimi tanınan bu yeni cinayət əməlini təqdim edir

---