Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- A)Ədalət sifətinə aid olan sözlər
[86]
hədisin müxtəlif sahələrini öyrənməklə məşğuldur. Həmin elmlər içərisində ən məşhurları aşağıdakılardır:
Cərh sözü luğətdə yaralamaq, tədil isə ədaləti bəyan etmək mənasındadır. Hədis elminin bu şöbəsində hədisi nəql edən ravilərin qüsurları və ya məziyyətləri incələnir. Əgər cərh və tədil elmi olmasa, şübhəsiz ki, ravilərin araşdırılması, onların fasiq olanını ədalətli və siqə (güvənilən) olanından ayırmaq qeyri-mümkün olacaqdır. Həmçinin ravinin tam şəkildə araşdırılıb ortalığa çıxarılmaması nəql olunan hədisin səhhətini də şübhə altına qoya bilər. Çünki hədisin səhih və ya zəif olması ravinin güvənilir (siqə) olub olmamasından da asılıdır. Buna görə də hədis alimləri elmin bu şöbəsinə xüsusi önəm vermişlər. Məşhur alim Hakim ən-Nişapuri bu elm haqqında demişdir:“Cərh və tədil hədis elminin bir səmərəsi və böyük ölçüdə olan bir qoludur.” 401 Böyük hədis alimləri cərh və tədil elminin dəlilini Qurani-kərim və hədisi-şəriflərdə görürlər. Çünki Qurani-kərimdə və hədislərdə xəbər verən şəxslərin kimliyini aydınlaşdırmaq tövsiyə olunmuşdur. Belə ki, bu məsələ Qurani-kərimdə belə bəyan edilir:
Peyğəmbər(s) isə hədislərinin birində buyurmuşdur: “Elmi şəhadəti qəbul edilən kimsələrdən alın.” Cərh və tədil elminin mövzusunda da göründüyü kimi hər hansı bir ravi haqqında mənfi və ya müsbət fikir söyləmək çətin və məsuliyyətli bir işdir. Çünki İslam dinində hazırda olmayan şəxs haqqında danışmaq, yəni qeybət etmək qadağan olunmuş əməllərdəndir. Amma burada məqsəd şübhəsiz ki, qeybət yox, əksinə dinimizin qorunmasına yönələn bir işdir. Bunu məşhur hədisşünaslardan olan Tirmizi (öl.279/392 h/q) belə açıqlamışdı: “Hədisşünasları birinin digərini cərhə sövq edən şey bizə görə müsəlmanların yaxşılığını istəməkdir. Yoxsa onların müsəlmanları qeybət etməyi qəsd etmiş olmaları ağıla belə gələ bilməz… Cərh və tədil alimləri dinə qarşı hiss etdikləri şəfqətdən dolayı ravilərin əhvalını bəyan etmişlər.” 403
vasitəsi ilə tənqid edilərək ayrı-ayrı sözlərlə dəyərləndirilir. Bu on sözün beşi ravinin ədalət sifətinə, digər beşi isə zabt sifətinə yönəlir. Çünki hər bir ravidə olan sifətlər ədalət və zabt deyə ikiyə ayrılmışdır. Mətainu aşara aşağıdakılardır:
Ravinin hədis rəvayətində yalançılığı. Əgər bir şəxs Peyğəmbərin (s) və ya digər Məsumların (ə) adlarına yalan nisbət edərsə, belə şəxslərdən heç vaxt rəvayətqəbul
401 Mərifətu ülumil-Hədis, səh. 52 402 Hucurat-6 403 İ. Çakan, Hədis üsulu, səh. 91 [87]
olunmur. Belə ravilər “kəzzab”, “əkzibün-nas” və s. terminlər ilə tanıdılır və onların rəvayət etdikləri xəbərlərə “mövzu”, “zəif” və s. adlar verilir.
İttihamür-ravi bil-kizb Ravinin yalançılıqda ittiham edilməsi. Əgər bir ravi hədis rəvayətində yalan söyləməsə də, amma gündəlik həyatında yalan danışarsa, onun hədisdə də yalan danışması istisna edilmir. Belə ravinin rəvayətetdiyi hədis “mətruk” adını alır.
Ravinin günahkarlığı. Əgər bir ravi İslamın əmr və qadağalarına əməl etməzsə, ona fasiq deyirlər və onun rəvayəti heç vaxt qəbul edilməz. Onun rəvayətetdiyi hədisə isə “münkər” adı verilmişdir.
Ravinin tanınmaması. Əgər hədis nəql edən ravinin zatı və halı bilinməzsə, ondan rəvayətqəbul edilməz. Belə ravinin nəql etdiyi hədisə “məchul” deyilmişdir.
Bidətür-ravi Ravinin bidət əhlindən, yəni müxtəlif bidət olaraq ortaya çıxmış hər hansı bir məzhəbdən olması.
Ravinin rəvayətində çox yanlış (səhv) etməsi. Əgər ravi rəvayətində çox səhvə yol verirsə, onun nəql etdiyi hədislər məqbul sayılmır və rəvayətinə də “münkər” deyilir.
Ravinin ifrat dərəcədə diqqətsiz və qafil olması. Bu ravinin diqqət göstərməsi lazım olan yerlərdə qəflət etməsidir ki, bu da onun rəvayətinin qəbul edilməməsinə səbəb olur.
Ravinin nəql etdiyi hədisin mətn və sənədində xətaya yol verməsi. Əgər bir ravi mərfu hədisi məvquf kimi nəql edərsə, onun rəvayəti qəbul edilməz. Onun rəvayəti“məlul” adlanır.
Ravinin özündən də siqə (güvənilən) bir raviyə müxalif olaraq rəvayət etməsi. Əgər bir ravi özündən daha güvənilən digər bir raviyə əks olaraq hədis rəvayətedərsə, onun rəvayəti məqbul hesab edilmir. Belə ravinin nəql etdiyi hədisə “müdrəc”, “məqlub”, “müztərib”, “müsəhhət”, “mühərrəf” və s. deyilmişdir.
Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|