Qida kimyasından mühazirələr. MƏRuzəÇİ: dos. Həşimov Xalıq Məhəmməd oğlu
Yüklə 86,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. DNT-in biosintezi (replikasiya)
115 nukleotidlərin müəyyən olunmuş nizamlı düzülüşü) biosintezi DNT matrisasında ribonukleozidtrifosfatlardan əmələ gəlir. Nukleotidlərin əsas üç tərkib hissələrindən (azot əsasaları, fosfat turşusu və pentozalar) olan fosfat turşusu həmişə hüceyrədə olur, riboza və dezoksiriboza karbohidratların mübadiləsindən alınır, ancaq heterotsiklik əsaslar xüsusi besintez reaksiyalarından və zülalların parçalanmasından alınır. Purin və pirimidin əsaslarının biosintezi müxtəlif cürdür. Ancaq purin və pirmidin sikllərinin bəzi sintez mexanizmində oxşar əlaqələr də mövcuddur: 1) Heterosiklik sikldə azot mənbəyi kimi qlisindən, asparagin və qlutamin- dən istifadə etmək 2) Purin və pirimidin sikllərin tərkibinə karbon qazından və qarışqa turşu- sundan istifadə etməklə karbon daxil etmək 3) Riboza 5 ` -fosfatdan purin əsaslarının əmələ gəlməsi və pirmidin əsasları- nın sintezi, son məhsul olaraq nukleozid 5 ` -fosfatın biosintezi 4) Nukleotidlərin biosintezində bütün reaksiyaların fermentativ xarakterində olması 5) Ayrı-ayrı biosintez mərhələlərində oxşar maddələrin (inozin-5 ` -monofos- fat – purin nukleotidlərinə, uridin-5 ` -monofosfat – pirimidin nukleotidləri üçün) əmələ gəlməsi. Purin və pirimidin əsaslarının biosintezi Bukenen və Qrinberqin laboratori- yalarında tərkibində (nişanlanmış atomlar) radioaktiv azot və karbon atomları C N 13 6 15 7 , olan maddələrin orqanizmə yeridilməsi ilə aparılan təcrübələr nəticəsində aydınlaşdırılmışdır. Təcrübələr əsasən göyərçin üzərində aparılmışdır, lakin məmə- lilərdə də biosintez prosesinin belə getdiyini güman etmək üçün elmi əsaslar vardır. Sxemdən göründüyü kimi purin nüvəsinin biosintezinə azotun iki atomu (N 3 və N 9 ) qlutaminin amid azotundan, N 1 -atomu asparagin turşusundan, nəhayət C ─ ─ N C C N Qlisin Formiat turşusu Qlutaminin amid azotu Formiat turşusu Asparagin turşusu 3 N C 2 N 1 │ C 6 9 5 4 7 8 CO 2 Asparagin turşusu CO 2 NH 3 N 1 C 2 │ C 6 3 N 5 C 4 C P irmidin Purin 116 dördüncü azot atomu N 7 -qlisindən keçir. Formiat turşusundan C 2 və C 8 , həmçinin C 6 isə CO 2 qazından purin nüvəsinin biosintezində iştirak edir. Beləliklə aminsirkə turşusu (qlisin) purin əsasının sintezinə üç atom verir (iki karbon, bir azot). Müasir zamanda purin əsaslarının mürəkkəb biosintezinin ayrı-ayrı mərhə- lələri dəqiq müəyyən olunmuşdur. Purin nüvəsinin biosintezi üçün riboza-5 ` -fosfat- dan istifadə olunur. Bu maddə bir çox çevrilmələrdən sonra inozit-5 ` -monofosfata (İMF) çevrilir. İMF isə oksidləşərək ksantozin-5 ` -fosfata keçir. Sonrakı mərhələdə inozit-5 ` -monofosfatın (İMF) aminləşməsindən adenozin- 5 ` -monofosfat (AMF), sonuncunun reduksiya olunmasından dezoksiadenozin-5 ` - monofosfat (dAMF) alınır. Ksantozin-5 ` -monofosfat (KMF) aminləşmə yolu ilə quanozin-5 ` - monofosfata (QMF) çevrilir. Aşağıdakı sxemdə bütün bu proseslər göstərilmişdir. Pirimidin əsaslarının biosintezi üçün pirmidin nüvəsinə N 1 -azotu NH 3 molekulundan C 2 -atomu CO 2 -molekulundan, N 3 -azot atomu və C 4 , C 5 , C 6 - karbon atomları isə asparagin turşusundan daxil olur (keçir). aminl şm reduksiya olunma AMF DAMF İMF oksidl şm aminl şm KMF QMF N N N N OH │ O=P─ ─ O CH 2 │ OH O OH H OH H H H + NAD + + H 2 O İnozin-5-monofosfat OH Ksantozin-5-monofosfat + HADH + H + H H HO P─ ─ O CH 2 O OH N N N N O OH H OH H OH HO 117 Digər tərəfdən riboza-5-fosfatdan bir çox çevrilmələrdən sonra uridin-5 1 - fosfat (UMF) bu maddədən də pirimidin nukleotidləri sintez olunur. Uridin-5 1 -monofosfat (UMF) aminləşmə yolu ilə sitidin-5 ` -minofosfata (SMF) bu da reduksiya olunmaqla – dezoksi sitidin monofosfata (DSMF). Eynilə UNF-at reduksiya yolu ilə dezoksi-uridin-5 1 -monofosfata (DUMF) bu da metilləş- mə yolu ilə dezoksitimidin-5 1 -monofosfata (DTMF) çevrilir. Nukleotidlərin fosforlaşması prosesi ATF-in və fosfotransferaza fermentinin iştirakı ilə baş verir. ADF UTF ATF UDF ADF UDF ATF UMF aza ifosfatkin Nukleozidd inaza onofosfatk Nukleozidm Bu ardıcıllıq dezoksiribonukleotidlərin fosforlaçmasında da baş verir. Beləki, nukleozigdifosfatların reduksiyasından dezoksiribonukleozid-5 1 - monofosfat, onun ATF ilə qarşılıqlı təsirindən dezoksiribonukleozid-5 1 -trifosfat əmələ gəlir. Hüceyrələrdə dezoksiribonukleozid-5 1 -trifosfatların və ribonukleozid-5 1 - trifosfatların biosintezi baş beyin tərəfindən nizamlanır və onların bir-birinə nisbəti həmişə sabit qalır. 3. DNT-in biosintezi (replikasiya): Müasir elmi təsəvvürlərə görə, irsiyyətin nəsildən-nəsilə verilməsi DNT molekullarında olan nukleotidlərin yerləşmə ardıcıl- lığı ilə əlaqədardır. Buna görə də, hüceyrələrdə DNT-nin sintezinin öyrənilməsi bioloji kimyanın mühüm problemlərindən biri hesab olunur. aminl şm reduksiya olunma SMF DSMF İMF reduksiya olunma metill şm DYMF DTMF Uridin-5-monofosfat C HN N O O OH │ O=P ─ ─ O CH 2 │ OH H O OH H OH H H Yüklə 86,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|