Şahdəniz 2 İnfrastruktur Layihəsi Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin
Yüklə 5,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.1.2 Səth Sularının Axın Göstəricisi
- Cədvəl 2.1 Əldə Olunmuş İllik Maksimum Axın Göstəriciləri Çay Axın ölçən stansiya Sahəsi km
- 2.2 Regional Daşqın Tezliyinin Hesablanması
- Log MAF - Log AREA LogMAF = 0.607LogAREA - 0.118 R 2
Şahdəniz 2 infrastruktur Layihəsi Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin Qiymətləndirilməsi Əlavə 9E
Sentyabr 2011
9E/8
İlkin layihə variant
Milli Meteorologiya Xidməti tərəfindən təqdim edilmiş 2008-ci il üzrə gündəlik yağıntı miqdarına dair göstəricilər və daşqının təkrarlanma müddətləri göstərir ki, 100-illik, 24-saatlıq yağıntı miqdarı 70mm təşkil edir. Ələtdə və Bakıda yerləşən meteoroloji stansiyalardan əldə olunmuş 1977-2006-cı illər üzrə gündəlik yağıntı miqdarının WRA (2008b) tərəfindən statistik təhlili aparılmışdır və bu təhlildə Qumbel statistika metodundan və Loqarifmik normal paylanma üsulundan istifadə edilmişdir. Bakıda yerləşən meteoroloji stansiyadan əldə olunmuş nəticələr sonradan hidroloji modelə daxil edilmişdir. Loqarifmik normal təhlildə hasil olmuş yağıntı miqdarının göstəricisi 100 ildə bir dəfə baş verən 24 saatlıq yağıntı üçün 72,4mm təşkil edir; bu, 3,02 mm/saat orta yağıntı intensivliyinə bərabərdir. Qumbel metodu ilə aparılan təhlildə hasil olmuş böyük daşqın hadisəsində yağıntı miqdarı 66mm təşkil etmişdir; bu isə, gözlənildiyindən daha azdır və hidroloji modeldə istifadə edilmişdir.
Mövcud məlumatlar nəzərdən keçirilmiş və aşağıdakı səth suyu obyektləri üçün illik maksimum axın göstəricilər əldə edilmişdir: Çeyrankeçməz (Şahqaya vadisinin bilavasitə cənubunda yerləşir və ‘s1’-dən ‘s8’-dək olan suyığıcı yarım-sahələr ilə su hövzəsini bölüşür), Sumqayıt və Pirsaat (Cədvəl 2.1-ə baxın).
Ceyrankeçməz Səngəçal 1,170 14
1938-42, 1952-56, 1965-69 42.1
Ceyrankeçməz Umbakı 412 4 1957-58, 1960-61 12.4
Sumqayıt Pirəküşkϋl 1500 30
1937, 1939-40, 1942, 1958-75, 1976-85 77.8 Pirsaat Poladlı 995 21
1966, 1968-87
76.2 Pirsaat Jassi 648 4 1937-38, 1940-41 26.8
Pirsaat Zarat-Yeyberi 58
3 1961-63
2.88 Pirsaat
Sosseyniy Mocm
407 9 1953-56, 1958, 1860-63 41.2 2.2 Regional Daşqın Tezliyinin Hesablanması İllik maksimum daşqın göstəricilərindəki məlumat çatışmazlıqları ilə bağlı problem daşqının təkrarlanma müddətlərini hesablayan statistik metodun tətbiqi vasitəsilə həll olundu. Bu metod (Daşqın Tezliyinin Təhlili adlandırılır) əsasən regionun və ya ölkənin oxşar iqlimə və suyığıcı şəraitə malik digər hissələrindən ölçmə stansiyalarında toplanılmış məlumatlar ilə əvəzləmə aparır. Bu, böyük daşqın hadisələrinin mötəbər hesablamalarını təmin edə bilər. Daşqın Tezliyinin Təhlili metodu ilə bağlı məhdudiyyətlərə mövcuddur. Məsələn, məlumatların qısa müddətləri (“N” il sayı üçün) əhatə etdiyində, bu metod yalnız “2*N” ilin təkrarlanma müddəti üçün illik maksimum axınları etibarlı şəkildə hesablaya bilir. Nəticədə, səth suyu obyektləri üçün 50 illik təkrarlanma müddəti (Pirəküşküldə Sumqayıt və Poladlıda isə Pirsaat) hesablana bilib. Mövcud məlumatların qısa müddətli olması səbəbindən Daşqın Tezliyinin Təhlilindən istifadə edərək 100 illik təkrarlanma müddətini hesablamaq mümkün olmayıb.
Şahdəniz 2 infrastruktur Layihəsi Ətraf Mühitə və Sosial-İqtisadi Sahəyə Təsirin Qiymətləndirilməsi Əlavə 9E
Sentyabr 2011
9E/9
İlkin layihə variant
Orta İllik Daşqın (MAF) qiymətləri mövcud vaxt sırası məlumatlarını əhatə edən pik axın sərfinin orta göstəricilərini əks etdirir. Bir sıra MAF qiymətləri Sutklif və digərləri (2008) tərəfindən bildirildiyi kimi Azərbaycanın qərb və mərkəzi ərazilərində yerləşən ölçmə stansiyalarından əldə olunub. “Sutcliffe
(2008)” ədəbiyyatından ümumilikdə 29 axın- ölçmə stansiyasının verdiyi 859 illik MAF məlumatları götürülmüşdür və 2010-cu ildə WRA tərəfindən yeddi ölçmə stansiyasından əldə olunmuş 85 illik göstəricilər ilə birləşdirilmişdir. LogMAF və LogAREA (suyığıcı sahə) arasındakı statistik əlaqə sonradan araşdırıldı və nəticələr isə Şəkil 2.3-də təsvir olunub. Səngəçaldakı suyığıcı sahələr qırmızı rənglə göstərilib və Azərbaycandakı hər hansı yerdə yerləşən ölçmə stansiyalarından qeydə alınmış məlumatlar isə mavi rənglə göstərilib. Səngəçal suyığıcı sahələri üçün nəzərdə tutulan axın ölçmə stansiyaları və regiondakı digər stansiyalar arasındakı korrelyasiya göstərir ki, LogMAF və LogAREA arasında nəzərəçarpan oxşar əlaqə mövcuddur. Buna əsasən, MAF göstəriciləri səth suyu axınındakı vaxt intervallarını doldurmaq üçün istifadə olunub və modelə isə məqsədəuyğun əminlik səviyyəsi təmin edən məlumatlar daxil edilib.
Şəkil 2.3 Səngəçaldakı suyığıcı sahələr (qırmızı) və regional göstəricilər (mavi) üzrə LogMAF və LogAREA arasında əlaqə “Sutcliffe et al. (2008)” ədəbiyyatında həmçinin Azərbaycan üçün daşqın tezliyi əyriləri təqdim olunub ki, buradan da bir sıra təkrarlanma müddətləri (T illəri) üzrə daşqın hesablamalarını ‘Q(T)’ təmin etmək üçün MAF göstəriciləri hesablana bilər. Daşqın tezliyini əks etdirən əyrilərdən istifadə etməklə, maraq dairəsi kəsb edən hər bir suyığıcı yarım-sahə üçün daşqının pik axın göstəricisi hesablana bilər (baxın: Cədvəl 2.2). Bu metod Daşqın Tezliyinin Təhlili ilə bağlı olan və Sutklifin (və digərləri) (2008) ədəbiyyatından götürülmüş daşqın tezliyinin əyrilərindən istifadədə mövcud olan
qeyri-müəyyənliyi birləşdirir. Buna baxmayaraq, bir sıra təkrarlanma müddətləri üzrə əldə edilmiş ilkin daşqın hesablamaları lazımi daşqın qiymətlərini təmin edir ki, bu qiymətlər də mövcud məlumatlardan maksimum istifadəni əks etdirir. Cədvəl 2.2-də verilmiş daşqının pik axın hesablamalar hidroloji modelləşdirmədə kalibrasiya qismində istifadə oluna bilər və sonrakı daşqın göstəricisi hesablamalarına yardım edə bilər.
1
2
1
2 2. 3 3. 4 Log Log MAF Səngəçalda Ceyrankeçməz Umbakıda Ceyrankeçməz (yalnız 4 illik məlumatlar – ♦ Səngəçaldakı suyığıcı sahələr ♦ Azərbaycandakı digər suyığıcı sahələr Yüklə 5,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|