ŞAHİN ƏHMƏdov
Yüklə 3,59 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Suyun mütləq şəkildə təyin olunan keyfiyyət göctəriciləri
- Hidrobioloji indikatorlar
- Okean və dəniz sularının çirklənməsinin monitorinqi. Dəniz və okeanların monitorinqi
- Səth sularının kimyəvi çirklənmə dərəcəsinin qiymətləndirmə meyarları
- Təsərrüfat obyektləri üçün yeraltı suların çirklənmə dərəcəsinin qiymətləndirmə meyarları
- II qrup dəniz stansiyaları
164 Hər bir məntəqədə azı iki-üç tədqiqat yeri ceçilməlidir: biri çirklənmə mənbəyindən yuxarıda (verilmiş məntəqəyə nəzərən obyektin fon vəziyyətinin xarakteristikası üçün), biri-ikisi isə çirklənmə mənbəyindən aşağıda. Suyun mütləq şəkildə təyin olunan keyfiyyət göctəriciləri: - suyun temperaturu; - asılmış maddələr; - pH ; - həll olmuş oksigen; - oksigenin biokimyəvi sərfi; - iylər; - əsas ionlar; - biogen komponentlər; - kimyəvi çirkləndiricilər: neft məhsulları, fenollar, pestisidlər, ağır metal birləşmələri; - radionuklidlər. Səth və yeraltı suların çirklənmə dərəcəsinin qiymətləndirilməsi müxtəlif kimyəvi, fiziki, bioloji göctəricilərə əsasən həyata keçirilir. KÇG 10 göstəricisi (maddənin YVKH –ni 10 dəfə aşan kimyəvi çirklənmə göstəricisi) aşağıdakı kimi təyin olunur: 10 1 10 i i i YVKH C KÇG burada i C - suda i-ci kimyəvi maddənin konsentrasiyası, i YVKH - balıq təsərrüfatı üçün 165 müəyyən edilmişdir. Ekoloji böhran (EB) və ekoloji fəlakət (EF) zonaları üçün səth və yeraltı suların çirklənmə dərəcəsinin qiymətləndirilməsinin bəzi meyarları cəd. 2.1 və 2.2 –də verilmişdir. Hidrobioloji indikatorlar Vahid hidrobioloji göstərici olmadığından, suyun keyfiyyəti zoobentozun vəziyyətini əks etdirən xarakteristikalar yığımı ilə təyin olunur. Okean və dəniz sularının çirklənməsinin monitorinqi. Dəniz və okeanların monitorinqi – suların çirklənmə səviyyəsini, onun yayılma dinamikasının, dəniz ekosistemərinin vəziyyətinin təyini məqsədi ilə biosenozların vəziyyətinin izlənməsi, təbii və antropogen amillərin təsiri altında onların dəyişməsinin qiymətləndirilməsi və proqnozu. Cədvəl 2.1 Səth sularının kimyəvi çirklənmə dərəcəsinin qiymətləndirmə meyarları Göstəricilər Nisbətən qənaətbəxş vəziyyət EB zonası EF zonası Kimyəvi maddələr, YVKH I-II dərəcəli təhlükə III-IV dərəcəli təhlükə 1 1 5 – 10 50 – 100 10 10 KÇG 10 I-II dərəcəli 1 166 təhlükə III-IV dərəcəli təhlükə 10 35 – 80 500 -ə kimi 80 100 Oksigenin kimyəvi istifadəsi- OKİ- fona nəzərən, mq/l 10 10 – 20 20 – 30 Həll olmuş oksigen,% doyma 80 20 – 50 10 – 20 Oksigenin biokimyəvi istifadəsi, OBİ 5 1 10 – 100 100 Nitritlər, YVKH 1 5 – 10 10 Nitratlar, YVKH 1 10 – 20 20 Minerallaşma, q/l 1 2 – 3 3 Cədvəl 2.2 Təsərrüfat obyektləri üçün yeraltı suların çirklənmə dərəcəsinin qiymətləndirmə meyarları Göstəricilər Nisbətən qənaətbəxş vəziyyət EB zonası EF zonası Çirkləndirici maddələrin miqdarı ( nitratlar, fenollar, ağır metallar, SPAV, neft), YVKH 3 – 5 10 – 100 100 Xlorüzvülü birləşmələr, YVKH 1 1 – 3 3 Konserogenlər, benz(a)piren, YVKH 1 1 – 3 3 Çirklənmə ərazisinin sahəsi, km 2 0,5 3 – 5 8 Minerallaşma, q/l 3 10 – 100 100 167 Bununla əlaqədar olaraq, məlumatın alınmasınin əsas prinsipi müşahidələrin kompleks olmasıdır, yəni çirklənmiş və həmçinin nisbətən təmiz sulu akvatoriya ərazilərində ekosistemlərin hidrokimyəvi, hidrofiziki və hidrobioloji xarakteristikalarının əlaqəli təyini. I qrup dəniz stansiyaları – akvatoriyanın daha çox çirklənmiş ərazilərində çirklənmə dərəcəsinin operativ aşkar edilməsi. Tam proqram üzrə aparılan müçahidələr ayda bir dəfə keçirilir və aşağıdakılar təyin olunur: 1) çirkləndirici maddələr ( neft məhsulları, pestisidlər, ağır metallar, fenollar və s.); 2)mühitin göstəriciləri (həll olmuş oksigen, hidrogen sulfit, ümumi fosfor vəs.); 3) hidrometeoroloji rejimin elementləri (suyun duzluğu, suyun və havanın temperaturu, küləyin və axının istiqaməti və sürəti, suyun şəffaflığı və rəngliyi); 4) fito- və zooplanktonun, zoobentosun və perifitonun əsas xarakteristikaları ( orqanizmlərin ümumi miqdarı, növlərin sayı, ümumi biokütlə və s.). II qrup dəniz stansiyaları – sahil rayonlarda və açıq dəniz ərzilərində yerləşdirilir ki, bu yerlərə də çirkləndirici maddələr miqrasiya prosesi nəticəsində daxil olur. Dəniz sularının çirklənmə səviyyəsinin mövsümi və illik dəyişməsini öyrənmək üçün istifadə olunur. Müşahidələr I qrup stansiyalarda olduğu proqram üzrə hər ay aparılır. III qrup dəniz stansiyaları – fon çirklənmə səviyyəsini və onların mövsümi və illik Yüklə 3,59 Kb. Dostları ilə paylaş:
|