Şahlar şahbaz oğlu şƏRİfov
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
287
(mi ladi 628) Xeybər döyüşündəki qələbədən sonra Hz.Peyğəmbər (s) “İsra” su- rəsinin 26-cı ayəsi əsasında Allahın əmri ilə Fədək torpağını Hz.Fatimə (s.ə) və onun övladlarına bağışlamışdı. Əməvilərin hakimiyyətə gəlişinə qədər Fədək əldən-ələ gəzdi. Hicrətin 41- ci ili (miladi 661) xilafəti əldə edən məlun Müaviyə Fədək torpağını üç hissəyə bö lüb, bir hissəsini Mərvan ibn Həkəmə, o biri hissəsini Osman ibn Əfvanın oğlu Əmrə, üçüncü hissəni isə oğlu Yezidə bağışladı. Sonralar o biri iki nəfərin də payını ələ keçirən Mərvan ibn Həkəm xilafəti dövründə Fədəki oğlu Əbdül- əziz ibn Mərvana bağışladı. Əməvi xəlifələri içində nisbətən ədalətli olan Ömər ibn Əbdüləziz xilafəti dövründə atasından ona qalan Fədək torpağını Hz.Fati- mənin (s.ə) nəslindən olan seyidlərə qaytardı. Lakin ondan sonra xəlifə olan Ye zid ibn Əbdülməlik Fədəki yenidən Fatimə (s.ə) övladlarından geri aldı. Ab basilər hakimiyyətə gəldikdən sonra ilk xəlifə Əbul-Abbas Səffah Hz.Pey ğəmbərin (s) nəslindən olanlarla münasibəti qaydaya salmaq üçün Fədəki İmam Həsənin (ə) nəslindən olan Abdullah ibn Həsəni-müsənna ibn İmam Hə- sənə (ə) qaytardı. Səffahdan sonra xəlifə olan Mənsur Dəvaniqi Fədəki yenidən Fa timə övladlarının əlindən aldı. Mənsurdan sonra xəlifə olan oğlu Mehdi Fədə- ki Hz. Fatimənin (s.ə) nəslinə qaytarsa da, ondan sonra hakimiyyətə gələn oğlu Ha di Fədəki yenidən qəsb etdi. Məmunun dövrünə qədər Fədək Fatimə övladla- rına verilmədi. Hicrətin 198-ci ili (miladi 813) xəlifə olan Məmun Fədək torpağı- nı Hz.Fatimənin (s.ə) nəslindən olan Məhəmməd ibn Yəhya ibn Hüseyn ibn Zeyd ibn İmam Zeynul-Abidinə (ə) qaytardı. Abbasi xəlifəsi Mütəvəkkilin haki- miyyətə gəlişinə qədər Fədək Hz.Fatimənin (s.ə) övladlarında qalmışdır. 441
Xilafət əleyhinə üsyanlar və Krit adasının fəthi Harunun vəfatından sonra xilafət uğrunda gedən mübarizələr, Misirdə də qa rışıqlığın yaranmasına səbəb oldu. Misirdəki müzarilər qəbiləsi Əmini, yə- mənlilər isə Məmunu müdafiə etməyə başladılar. Bu işə Əndəlus Əməvi əmir- lərinin qarışması vəziyyəti daha da gərginləşdirdi. Əndəlus əmiri I Həkəm (h. 180-206/m. 796- 822) miladi tarixilə 813-814-cü illərdə on beş min ailəni İspa- niyada n qovdu. Onların da Misirə gəlməsilə vəziyyət daha da gərginləşdi. Əv- vəlcə Yəmən əsilli qəbiləyə sığınan gəlmələr sonralar müstəqillik elan edərək İsgəndəriyyə şəhərini ələ keçirdilər. Bu arada Abbasilərin Misir valisi Səriyy ibn Həkəm hicri 205-ci ildə (miladi 820-821) vəfat etdi. Onun ölümündən son- ra hakimiyyəti ələ keçirən oğlu Ubeydullah ibn Səriyy müstəqillik elan edərək Bağdadla bütün əlaqələri kəsdi. Bu üsyanı yatırmaq istəyən xəlifə Məmun böyük bir ordunu Misirə göndər- sə də, xilafət qoşunu Ubeydullah tərəfindən məğlub edildi. Beləliklə, Ubeydul- lah ibn Səriyy Misir torpaqlarının tam hakimi oldu. 441 Əmini, əl-Qədir, VII cild, səh-195-197; Şəhid Məhəmməd Baqir Sədr, Fədək fit-tarix, səh- 39- 40; Natiq Rəhimov, İslam Tarixi, II cild, səh-124.
288
Nəhayət, hicri 210-cu il (miladi 825-826) xəlifə Məmunun əmrinə əsasən Ab dullah ibn Tahir böyük bir ordu ilə Misirə göndərildi. Hicri 211-ci ildə (mi- ladi 826) baş verən döyüşdə məğlub olan Ubeydullah ibn Səriyy təslim oldu və Bağdada göndərildi. İsgəndəriyyənin də Abbasilərin hakimiyyəti altına keçməsindın narahat olan Əndəlus Əməviləri, II xəlifə Ömərin nəslindən olan Əbu Ömər Həfs ibn İsa Bəlutinin başçılığı ilə şəhəri tərk edib 826-cı ildə Bizansın əlində olan Krit ada
sını fəth edərək orada məskunlaşdılar. Qısa müddət sonra Əğləbilərin (800-909) yaratdığı hərbi donanma Kritdəki mü səlmanların köməyi ilə Siciliya adasına hücum etməyə başladılar. Hicri 212- ci ildə (miladi 827) Saraqozada Bizans valisinə qarşı üsyan baş verdi və üs- yançılar Əğləbi hökmdarı I Ziyadətullahdan (817-838) kömək istədi. Əğləbi hökm darı da Əsəd ibn Furatın başçılığı ilə on min nəfərlik ordunu köməyə göndərdi. 827-
ci ildə Afrikadan çıxan Əğləbi ordusu yürüşü davam etdirərək 831-ci ildə Palermonu, 843-cü ildə Mussinanı, 878-ci ildə Saraqozanı və 902-ci ildə Taorminanı ələ keçirərək Siciliyanın fəthini tamamlamışlar.
Abdullah ibn Tahirin Azərbaycana vali göndərilməsindən sonra Misirdə ye nidən qəbilə qarşıdurmaları canlandı. Misir və Şam valisi təyin edilən gələ- cək xəlifə Mutəsim üsyanı yatırmaq üçün böyük bir ordunu Misirə göndərdi. Lakin 829- cu ildə (hicri 214) baş verən döyüşdə qalib gələn misirlilər Mutəsi- min nümayəndəsini də öldürdülər. Bundan sonra Misirə gələn Mutəsim üsyan- çıları məğlub edərək onları cəzalandırdı. Lakin iki il sonra hicrətin 216-cı ili (miladi 831-832) Əbdus Fihrinin başçı- lığı ilə Misirdə yenidən üsyan baş verdi. Bundan narahat olan xəlifə Məmun Bi zansa qarşı hərbi yürüşü dayandırıb, Şamdan Misirə doğru hərəkət etdi. Hic- rətin 217-ci ili (miladi 832) Misirə daxil olan Məmun üsyançıları məğlub edə- rək Əbdus Fihrini edam etdirdi. Əbdus Fihrinin edamından sonra Misirdə asa- yiş bərpa olundu.
Abbasilərlə Bizans arasında son döyüşlər (797, 804, 805 və 806-cı illər) xəlifə Harunun dövründə baş vermiş və bu döyüşlərin hamısında müsəlmanlar qa lib gəlmişdir. Məmunun hakimiyyətə gəlişindən sonra Bizansla müsəlmanlar ara sında müharibə yenidən canlanmışdır. Tarixi mənbələrə görə bu müharibə- lərə səbəb Babəkin Bizansla əlaqə yaratmaq istəməsi olmuşdur. Hicrətin 215-ci ili məhərrəm ayının 27-də (miladi 830) xəlifə Məmun bö- yük bir ordu ilə Bizans üzərinə yürüşə çıxdı. O, Təkrit, Mənbic, Dabıq, Antak- ya, Məsis, Mosul və Urfadan keçib Tarsusa gələrək Bizans ərazisinə daxil oldu. Ey ni vaxtda xəlifə Məmunun oğlu Abbas uğur qazanaraq Malatyaya daxil ol- Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|