Şahlar şahbaz oğlu şƏRİfov
Yüklə 6,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
283
əyanları hicrətin 201-ci ili (miladi 817) xəlifə Məmunun digər əmisi İbrahim ibn Mehd
ini xəlifə elan edərək ona beyət etdilər. Saray böyüklərinin əksəriy- yəti, o cümlədən, keçmiş xəlifə Məhəmməd Əminə vəzirlik etmiş Fəzl ibn Rəbi də İbrahimə beyət etdi. Beləliklə, İslam məmləkətində iki xəlifə hökmdarlıq et- məyə başladı: Xorasanda Abdullah Məmun və Bağdadda İbrahim ibn Mehdi. Bu qarışıqlıqdan istifadə edən xəvaric əsilli Mehdi ibn Hulvan üsyan edərək xeyli ərazini ələ keçirdi. İbrahim ibn Mehdi üsyanı yatırmaq üçün Əbu İshaq Məhəmməd ibn Harunu (gələcək xəlifə Mütəsim) göndərdi. Baş verən döyüşdə məğlub olan Mehdi ibn Hulvan qaçdı. Bu hadisədən sonra İbrahim ibn Mehdi daha bir neçə qiyamı yatıraraq, Bağdad ətrafındakı torpaqlara sahib oldu. 433
Bağdadda baş verən qarışıqlıqlara son qoymaq istəyən xəlifə Məmun hicrə- tin 202-ci ilinin or taları (miladi 817-ci ilin sonu) böyük bir ordu ilə hərəkətə keç- di. Bu səfərdə xəlifə Məmun yeni vəliəhd İmam Rzanı (ə) və vəzir Fəzl ibn Səhli də götürmüşdü. İki il davam edən səfərdə bir neçə mühüm hadisə baş verdi. Birincisi hicrətin 202-ci ili şəban ayının 2-də (miladi 818-ci ilin fevralında) vəzir Fəzl ibn Səhl xəlifənin göstərişi ilə qətlə yetirildi. Fəzlin qətlindən sonra Məmun onun qardaşı Həsən ibn Səhlin könlünü almaq üçün onu özünə vəzir təyin etdi. 434
(miladi 818- ci ilin yayı) xəlifə Məmun tərəfindən İmam Rza (ə) zəhərləndirilə- rək şəhadətə qovuşdu. 435
Məmunun Bağdada doğru hərəkət etməsi xəbəri şəhərə çatınca hərbi çəkiş- mələr daha da qızışdı. İbrahim ibn Mehdi ordunun tələb etdiyi məvacibin ödənil- məsinə razılıq vermədiyi üçün, əsgərlər ona tabe olmaqdan boyun qaçırdılar. Bə- zi sərkərdələrin müdaxiləsindən sonra Bağdadda xütbələr yenidən Məmunun adına oxundu. Bundan sonra mövqeyi zəifləyən İbrahim ibn Mehdi bir il on bir ay hakimiyyətdə olduqdan sonra hicrətin 204-cü ili (miladi 819) şəhərdən qaçdı. 819-
cu ilin avqustunda xəlifə Məmunun Bağdada daxil olması ilə şəhərdə olan qarışıqlığa son qoyuldu. Şəhərdə asayişi bərpa edən Məmun ətraf məntə- qələrə yeni valilər təyin etdi. 436
Tahirilər Xəlifə Məmun Bağdada qayıdışından dərhal sonra məhşur sərkərdə Tahir ibn Hüseyni Xorasan valisi təyin etdi və beləcə Bağdadın şərqindəki bütün vi- la yətlərin ümumi valisi oldu. İki illik valilikdən sonra Tahir ibn Hüseyn hicrə- tin 207- ci ili (miladi 823) vəfat etdi və onun yerinə oğlu Təlhə ibn Tahir Xora- sa na vali təyin edildi. Xorasanı yeddi il idarə edən Təlhə ibn Tahirin vəfatından 433 Tarixi ibn Əsir, VI cild, səh-346-348; İbn Kəsir, əl-Bidayətu vən-Nihayə, X cild, 248-249. 434 Tarixi-
Məsudi, nəşr. Muhəmməd Muhyiddin, Misir, 1965, IV cild, səh-28. 435
Tarixi- Təbəri, V cild, səh-145-147; Tarixi-Məsudi, IV cild, səh-28; Tarixi ibn Əsir, VI cild, səh-351; İbn Kəsir, əl-Bidayətu vən-Nihayə, X cild, səh-250. 436
Tarixi-Təbəri, IV cild, səh-147-151.
284
son ra qardaşı Abdullah ibn Tahir Xorasan valisi təyin edilmişdir. Xorasandan əvvəl Misir və Suriya valisi olan Abdullah ibn Tahir üsyanları yatıraraq Cə- zirəni də itaət altına almışdır. Nəsr ibn Şibs əl-Uqeylənin üsyanı hicrətin 199-210-cu illəri (814-825) Əbul Abbas Abdullah Məmunun hakimiyyətə gəlişindən sonra xilafətin mü hüm vəzifələrinə əsasən qeyri-ərəb mənşəli şəxslər təyin edilirdi. Bu da ərəblər tərəfindən narazılıqla qarşılandığı üçün müxtəlif bölgələrdə xilafətə qar
şı üsyanlar baş verirdi. Bu üsyanlardan biri də əl-Cəzirə bölgəsində Nəsr ibn Şibs əl-Uqeylənin başçılığı ilə baş vermişdir. Bundan xəbər tutan xəlifə Məmun məhşur sərkərdə Tahir ibn Hüseyni Nəs- rin üzərinə göndərdi. Lakin baş verən döyüşdə qiyamçılar xilafət odusunu məğ- lub etdilər. Bundan cürətlənən qiyamçılar Urfa şəhərini mühasirəyə alsalar da ələ keçirə bilmədilər. Həmin ərəfələrdə xəlifənin başı Hz.Rzanın (ə) vəliəhdlik məsələsinə və İb- ra him ibn Mehdinin Bağdaddakı çevrilişinə qarışdığından Nəsrə qarşı ciddi mü qavimət göstərilmədi. Bəzi qüvvələr də bu qiyamdan bəhrələnmək məqsə- dilə, Nəsrə təklif etdilər ki, iki tərəfdən birinin ya Əməvilərin, ya da Ələvilərin tərəfinə keçsin. Bağdadda asayiş bərpa edildikdən sonra Məmun Tahir ibn Hüseyni əl-Cə- zi rə, Şam və Misir vilayətlərinin hakimi təyin edərək Nəsr ibn Şibsin üzərinə gön dərdi. Lakin orduda baş verən narazılıq üzündən geriyə qayıdan Tahir xəli- fə tərəfindən Bağdad darğası təyin edildi və bu müddət ərzində oğlu Abdullah ibn Tahir Nəsr ibn Şibsə qarşı mübarizə apardı. Bir müddət sonra Xorasan valiliyinə təyin edilən Tahir ibn Hüseynin yeri- nə oğlu Abdullah ibn Tahir Bağdad darğası oldu. Yuxarıda da qeyd etdiyimiz ki mi iki il sonra Tahirin ölümündən sonra oğlu Təlhə ibn Tahir Xorasan valisi təyin edilmişdir. Nəsr ibn Şibsin başçılığı altında olan qiyamın əl-Cəzirəni başdan-başa bü- rü məsindən narahat olan Məmun, hicrətin 206-cı ili (miladi 822) Abdullah ibn Ta hiri yenidən Nəsrin üzərinə göndərməklə bərabər, onu əl-Cəzirə, Misir və Şam bölgələrinin valisi təyin etdi. On iki min nəfərlik ordu ilə Nəsr ibn Şibsi təqib edən Abdullah ibn Tahir bir-birinin ardınca Balis və Kinnəsrin şəhərlərini ələ keçirərək, qiyamçıların sığındığı Keysum şəhərini mühasirəyə aldı. Uzun mühasirədən sonra təslim olan Nəsr ibn Şibs hicrətin 210-cu ili (miladi 825) Bağdada xəlifə Məmunun hüzuru na gətirildi. Beləliklə, on dörd ildən sonra əl-Cəzirədə sakitlik bərpa olundu. Məmun tərəfindən şəhid edilmiş Əhli-Beyt nümayəndələri Məmunun xilafəti dövründə şəhid edilmiş Əhli-beyt nümayəndələri bun- lardır:
Yüklə 6,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|