Şamil Vəliyev – 50

80
Musiqişünaslığa gəldikdə isə, belə bir mənzərənin şahidi ola bilərik. Muğam elmi
ilə məşğul olan və ya maraqlanan hər bir kəs özünü bu işdə “bilici” sayır. Ən maraqlısı
odur ki, hər kəs öz fikrini Nyutonun qanunu kimi dəqiq, mütləq bir qanun sayır. Bir şeyi
inkar etmək olmaz ki, yaşlı nəsil ifaçılarımız hər biri ayrılıqda  muğamlarımızı nöqtə-
vergülünə qədər muasir “bilicilərin” hamısından artıq dərəcədə çox bilirdilər.
Oxucu sual verə bilər ki, bəs bu sənətçilər hardan və kimdən öyrənsinlər? Bunun
da cavabı var. Klassik muğam ifaçıları özlərindən sonra böyük irs qoyub getmişlər. Bu
irs vallarda, maqnitafon və kino lentlərində, videoda, onların xatirələrində, muzeylərdə
və arxivlərdə olan əlyazmalarında qorunub saxlanır. Öyrənmək istəyən , istədiyini yerin
altından da axtarıb tapar.
Klassik  ifaçılar
bildiklərini  tələbələrinə,  muğam  həvəskarlarına  və
tədqiqatçılarına  həvəslə  öyrədirdilər.  Bir şeyi  bilmədikdə isə heç  vaxt  demirdilər  ki,
“belə şey yoxdur, filankəs özündən düzəldib deyir”. Çalışırdılar həmən şeyi öyrənsinlər.
Öyrənmək heç vaxt ayıb sayılmayıb. Bilməyib lovğalanmaq isə hələ heç kəsə nə xeyir,
nə də hörmət gətirməyib.
Ə D Ə B İ Y Y A T
1. Əvəz Rəhmətov . Əhməd Bakıxanov. “İşıq”, Bakı – 1977.
2. Vüqar Əhməd. Şahnaz sədası. “Şərq-Qərb”.Bakı- 1994.
3. Rafiq İmrani . Muğam tarixi. I c. “Elm”. Bakı- 1998.
4. Solmaz Qasımova. Səslən tarım. “Azərbaycan “ – 1998
5. Rafiq İmrani . Muğam Şumerdən başlanır. “Elm”,  Bakı- 2000
6. Rafiq Əliyev. Muğamatı necə öyrənməli. “Araz”. Bakı- 2000.
7. Tariyel Azərtürk.Muğam “Şumer” türkünün milli mənəvi sərvətidir. Sietl, ABŞ,
2001.
8. Abbasqulu  Nəcəfzadə.  Azərbaycan  çalğı  alətlərinin  izahlı  lüğəti. İSBN,  Bakı,
2003.
Ëàéèãëè Àçÿðáàécàí îüëó

---

81
Ìÿí Ìèðÿøðÿôè îí èëÿ éàõûíäûð òàíûéûðàì. Ñþçöí ÿñë ìÿíàñûíäà òàíûéûðàì. Òÿêæÿ
ñèôÿòäÿí    éîõ,  áèð  êàìèë,  ìöäðèê  øÿõñèééÿò, ýåíèø  åðèäóñèéàëû    çèéàëû,
Àçÿðáàéæàíøöíàñ,  âÿòÿíäàø,  ñåéèä,  ùàæû,  àëèì,  èæòèìàè  õàäèì,  õåéèðõàù,  ñÿõÿâÿòëè,
ìöãÿääÿñ, ïàê áèð èíñàí êèìè.
Ùàæû  Ìèðÿøÿðÿôèí  ùÿéàòäà  ÿñàñ  áèð  àìàëû  âàð:  õàëãûíà,    âÿòÿíèíÿ  õèäìÿò.
Éàøàäûüû Ìîñêâàäà ùÿìèí øÿùÿðèí éàøûëëàøìàñûíà, ýöëøÿíëÿøìÿñèíÿ íÿ ãÿäÿð âèæäàíëà,
øÿðÿôëÿ  õèäìÿò  ýþñòÿðñÿ  äÿ,  ùÿìèøÿ  ãÿëáè  äîüìà  Àçÿðáàéæàíäà,  Áàêûäà,  äîüìà
Ïåðèíáåëäÿäèð. Îíóí ùàããûíäà ìÿëóìàò îëàðàã õîø ñþçëÿð èøëÿòìÿêëÿ ãÿëáèìèçäÿ  ãöðóð
ùèññè éàðàíûð, øþùðÿòè Ðóñèéà âÿ Àâðîïàíû  áöðöéÿí ñîéäàøûìûçëà ôÿõð åòìÿêëÿ  îíà
ìÿùÿááÿòèìèç îí ãàò àðòûð. Ïåéüÿìáÿð íÿñëè, íÿæèá  Ùàæû Ìèðÿøðÿôèí   öçöíäÿ èñëàìè
áèð íóð âàð.  Ýþçëÿð âàðëûüûí àéíàñûäûð.
Ýöëöìñÿð  ñèìàñû,  ìÿíàëû,  íóðëó  ýþçëÿðè,  ñàäÿ    ðÿôòàðû  èñÿ  îíóíëà,  òÿðÿô
ìöãàáèëè àðàñûíäà áèð ìÿðùÿìëèê éàðàäûð. Ìèðÿøðÿôëÿ òÿìàñäàí äîéìóðñàí, îíóí îðáèòèíÿ
äöøÿíäÿ ñàíêè ÿáÿäè ïåéê îëàðàã çÿíýèí èíñàíëûã äöíéàñûíäà ãàëûðñàí.
2005-æè èëäÿ  âÿ  áó  èë  Àëìàíèéàíûí  Êþëí  øÿùÿðèíäÿ  äöíéà  àçÿðáàéæàíëûëàðûíûí
íþâáÿòè ÛÕ ãóðóëòàéûíäà ÌÄÁ âÿ Ðóñèéà öçðÿ ðÿùáÿð ñå÷èëèá.
Ìîñêâàäà íÿëÿð åäèá. Ìîñêâà Éàøûëëàøäûðìà Òðåñòèíèí ðÿùáÿðè êèìè áöòöí øÿùÿð
èæòèìàèééÿòè  îíóí  õåéèðõàù  ÿìÿëëÿðèíäÿí  øöêðàíëûãëà  äàíûøûð.  Ìîñêâàäà  ìèëëÿòèìèçèí
àäû,  ìÿäÿíèééÿòèìèçèí  òÿðÿããèñè,  òÿáëèüè  íàìèíÿ  íÿëÿð  åäèá:  Íÿñèáÿ  Çåéíàëîâà  àäûíà
ìóñèãèëè äðàì òåàòðû éàðàäûá. Îíóí ìàëèééÿ âÿñàèòè ùåñàáûíà áó òåàòð ïÿðâÿðèø  òàïûá.
Ìîñêâàäà ìÿñ÷èäèí òèêèíòèñèíÿ éàðäûì åäèá.
Ìîñêâàäà êå÷èðèëÿí  ìÿäÿíèééÿò  õàäèìëÿðèìèçëÿ  ýþðöøëÿðèí  òÿøêèëàò÷ûñû  âÿ
ñïîíñîðó äà Ìèðÿøðÿôäèð.
Éàçû÷ûëàð,  øàèðëÿðëÿ    ýþðöøëÿð  òÿøêèë  åäèá.  Ðóñèéàíûí    èãòèäàð
íöìàéÿíäÿëÿðè èëÿ  èñòè ìöíàñèáÿòè Ìîñêâàäàêû ñîéäàøëàðûìûçûí ìöùàôèçÿ  âÿ äÿñòÿéèíÿ
òÿìàñ  éàðàäûá.  Ùàæû Ìèðÿøðÿô  ö÷öí  þíæÿ  ìèëëè  ìÿíàôåäèð.  Îõóæóëàð  ö÷öí  ìàðàãëû
îëäóüóíó äóéàðàã Ìèðÿøðÿô Ôÿòèéåâèí òÿðæöìåéè - ùàëûíà äà åêñêóðñèéà åäÿê.

---

82
Ìèðÿøðÿô  Áàêûäà  àíàäàí  îëóá.  ßñëÿí  ñåéèäëÿð  îæàüû    Éàðäàìëûíûí  Ïåðèíáåë
êÿíäèíäÿíäèð. Áèëÿñóâàð èíòåðíàò ìÿêòÿáèíè áèòèðèá.  Áàêû Åíåðýåòèêà  Òåõíèêóìóíäà
òÿùñèë  àëûá.  Ìîñêâà  Ïîëàäÿðèòìÿ  Èíñòèòóòóíäà  "Ìàøûí  äÿçýàùëàðû  âÿ  ìàøûíãàéûðìà"
ôàêöëòÿñèíäÿ  èêè  èë  îõóéàíäàí  ñîíðà  Ìîñêâà  Êîììóíàë  Òÿñÿððöôàò  Èíñòèòóòóíäà
òÿùñèëèíè äàâàì åòäèðèá.
1986-æû èëäÿí ùàë-ùàçûðäà ðÿùáÿðëèê åòäèéè Ìîñêâà Éàøûëëàøäûðìà òðåñòèíäÿ
ôÿùëÿ,  áðèãàäèð,  óñòà,  èø  èæðàæûñû,  ñàùÿ  ðÿèñè  âÿçèôÿëÿðèíäÿ  ÷àëûøûá,  2000-æè
èëäÿí áàø äèðåêòîðäóð.
"Àëóìèíèóì âÿ ýèë òÿðêèáëè ñåìåíò" ìþâçóñóíäà âàõòû èëÿ äèññåðòàñèéà  ìöäàôèÿ
åäÿðÿê  òåõíèêà  åëìëÿðè  íàìèçÿäè  àëèìëèê    äÿðÿæÿñè  àëàí  Ìèðÿøðÿô  Ôÿòèéåâ  ñîíðàäàí
åëìè ôÿàëèééÿòèíè èãòèñàäèééàò öçðÿ äàâàì åòäèðèá. Ìîñêâàíûí êîììóíàë-òÿñÿððöôàòûíûí
èíêèøàôû,  èãòèñàäè  ÿñàñëàðëà  òÿäãèã  åäÿðÿê  äîêòîðëóã  ìöäàôèÿ  åäèá.  ßñÿð  Ìîñêâà,
Ðóñèéà  åëìè  èæòèìàèééÿòè  òÿðÿôèíäÿí  ðÿüáÿòëÿ  ãàðøûëàíûá.  Àëèìèí  30-à  éàõûí  åëìè
ìÿãàëÿëÿðè  Ìîñêâà  âÿ  ÌÄÁ  åëìè  ìÿæìóÿ  âÿ  úóðíàëëàðûíäà  äÿðæ  îëóíóá,  äîêòîðëóã
äèññåðòàñèéàñû ìîíîãðàôèéà øÿêëèíäÿ èøûã öçö ýþðöá.
Ùÿìèí  ÿñÿðè  ìÿí  äèëèìèçÿ  ÷åâèðìèøÿì.  Õàëãûìûçûí  ëàéèãëè  îüëóíóí  ÿñÿðèíè
òÿðæöìÿ âÿ ðåäàêòÿ åäèá îõóæóëàðûìûçà òÿãäèì åòìÿéè âàæèá áèëäèì. ßñÿð îõóæóëàð
òÿðÿôèíäÿí  ðÿüáÿòëÿ  ãàðøûëàíäû.  Òÿæðöáè  âÿ  íÿçÿðè  âÿùäÿòèí  òÿçàùöðö  îëàí  áó
ìîíîãðàôèã  òÿäãèãàòäàí    Áàêûíûí  éàøûëëàøäûðûëìàñû,  äåêîðàòèâ  ìÿíçÿðÿñèíèí
ðÿíýàðÿíýëèéè,  øîðàí  òîðïàãëàðûíûí  òÿíçèìëÿíìÿñè, êîììóíàë  òÿñÿððöôàò  âÿçèééÿòèíèí
èíêèøàôû ö÷öí èãòèñàä÷ûëàð, áó ñàùÿëÿðèí ìöòÿõÿññèñëÿðè ö÷öí äÿéÿðëè âÿñàèòäèð.
Ìîñêâà  ìîäåëèíè  Áàêûéà  òÿòáèã  åòìÿêëÿ  äîüìà  øÿùÿðèìèçèí  ôëîðàñûíû,  êîììóíàë
âÿçèééÿòèíè  ìöàñèðëÿøäèðÿ    âÿ  éöêñÿëäÿ  áèëÿðèê.    Ìîíîãðàôèéàäàí  õàëã  òÿñÿððöôàòû
ôàêöëòÿñèíäÿ òÿùñèë àëàí òÿëÿáÿëÿð äÿ ôàéäàëàíà áèëÿðëÿð.
Ùþðìÿòëè  îõóæóëàð,  èñòÿðäèì    ÿçèç  ãàðäàøûì,  äîñòóì  Ùàæû  Ìèðÿøðÿôÿ    ùÿñð
åòäèéèì áèð øåiðëÿ éàçûìû òàìàìëàéûì:
ßçèç òóòóð ùÿì õÿëÿôè, ñÿëÿôè,
Èíñàíäûð äöíéàíûí äöððö, ÿøðÿôè,

---