Burada, dünyanın o başında Zauru yaxalasm vo hər şeyi geriyə dön-dərsin.
Bütiin olub keçənlər, ötüb-itənlər yenidon qayıtsın, dirçəlsin, yenidən
başlansm. Amma axı başlamamalıydı hər şey təzədən. Olan olmuş, keçən
keçmişdi, biryolluq, həmişəlik, dönüb-qayıtmaz bir mütləqlikdir. Bəs onda...
Axı, bu, yuxudur, - deyə düşünürdü... - Yu-xunun nəyindən qorxursan,
yuxunun nə təhlükəsi var? - deyə düşünürdü. - Ayılıb oyanaeam, hor şey
keçib gedəcək, - deyə düşünürdü və onu da düşünürdü ki, yuxudamı,
oyaqhqdamı, bu dünya-da Tohminonin nəvazişlərindən qorxulu heç nə
yoxdur onunçün. Təh-minənin nəvazişləri, sığalları, beyni dumanlandıran
oxşamaları, çılğm pıçıltıları, deyilmətniş gileyləri... Bir də qapqara, uzun, sıx
kirpiklori - o kirpikləri elə qaldırırdı, elə bil qədim bir kitabın ağır səhifəsini
açır və o kirpiklər Təhminənin sifətinin tən yarısına kölgə salırdı. Bir də-fə
Zaur içmişdi, dedi ki, sən kirpiklərini qaldıranda elo bil bəşəriyyət tarixində
yeni bir səhifo açılır...
...Yuxuda, iradəsi zəifləyib möhkəm şüur, məntiq buxovları boşa-landa
Zaur onun, Tohminənin alaqaranlıq istoklorinə tabe olacaqdı. Axı bu istəklər
həm do onun özünün, Zaurun istəkləri idi. Bir gün Za-ur iradəsini toplayıb
bütün hiss-həyocanlarını ürəyindən birdofolik qoparıb ata bilmişdi. Aneaq
yuxunun öz qanunları var, daha doğrusu, yuxu bütün qanunlardan azaddır.
Zaur isə indi heç bir azadlığa hazır deyildi, istomirdi heç bir azadhq-filan.
Yalnız bircə şey istəyirdi - yu-xudan ayılmaq. Ən çətini göz qapaqlannı
qaldırmaq, gözünü açmaq idi... Bir cəhd elədi, güc-bəlaynan göz qapaqlarım
açdı, amma bu da yuxu idi - yuxuda cəhd eləmişdi, yuxuda açmışdı
gözlərini. Bunu an-layıb bir də cəhd elədi və bu səfər, doğrudan da, oyandı...
Bir an, ayı-landan sonra düz bircə an ona elə gəldi ki, bu otaqda - Afrikanın
iyi hopmuş bu otel nömrəsində başqa bir qoxu, Təhminənin rayihəsi də qalır
hələ. Indicə canını qurtardığı yuxu girdabının cazibəsi qəlbini limhəlim
doldurmuşdu, amma Zaur bilirdi ki, xilas olmahdır bu his-slərdən; rahat,
dinc yaşamaqçün bütün bunları biryolluq özündən iraq eləməlidir və bu
gecəni do sakit başa vunnaq istəyirsə, indicə durub geyinməlidir, nömrədən
çıxıb aşağı düşməlidir, fıkirlərini yayındırıb, düşüncələrin yönünü dəyişib,
sonra qayıtmalıdır otağına. Yalnız bun-dan sonra sakit uzanıb yata bilərdi.
Qaranhqda ayaqqabılarım axtararkən Firəngiz səsə oyandı. Bir şey
demədi, amma nəfəsinin dəyişməsindən Zaur arvadınm ayıldığmı bildi.
Zaur:
- Nədənsə yata bilmirəm, - dedi, - çıxıb bir az okeanın qırağında gəzmək
istəyirəm.
Firəngizdən səs çıxmadı. Nə hə, no yox. Zaur diişüntirdü ki. eyni tərzdə
“istəyirəm gedib özümü dənizo atam" - deyə də bilərdim və yenə də
Firəngiz etirazını bildirməzdi... Bəzən Zaura elə gəlirdi ki, Fi-rəngiz laldır.
Bəzən tanış-bilişlər deyəndə ki, hələ heç bir vaxt Fi-rəngizin səsini
eşitməyiblər, Zaur fikro gedirdi: o özü haçan eşidib ar-vadının səsini? Nə
isə yadına sala bilmir. Ancaq ayrı-ayrı sözlər... - hə, yox. - Gedək - hə,
qalaq - yox. Yataq - hə, duraq - yox... ya da əksinə... ho, yox, vəssalam...
Zaur cəkmələrini,
şalvar-köynoyini geyinib nömrədən çıxdı...
Düyməni basdı, lift goldi. Lifti idarə edən oğlan - otelin xidmət palta-rmı
geymiş balaca zənei Zauru görüb gülümsündü, fransızca nə iso de-di. Zaur
da başını yelləyə-yelləyə gülümsündü, amma oğlanm nə isto-diyini başa
düşmədi: bəlkə pul istəyirdi ondan, yaxud xoş gecələr ar-zulayırdı, ya saatı
soruşurdu, ya liftin yavaş getməsindən şikayətlənir-di? Kim bilir?
Gecənin bu vaxtında okeanın sahili bomboş idi... Əslində okcana da,
donizə də baxanda onların ucu-bucağı görünmür, amma birbaşa to-ossürata
bcynin məlumatı əlavə olunanda, okeanın hüdudsuzluğu ada-ma daha
müdhiş, daha ofsanəvi görünürdü.
, Sahilo yaxın yerlordo, ləpodöyəndə otelin çimərlik çıraqlarınm
şölələriylo işıqlanmış okeanın uzaqları get-gedə qatı vo qorxunc bir
qaranlığa qarışırdı, haradasa ziilmotin qovuşduğu üfüqlordo itib gedir-di,
amma o intəhasız ucqarlarda, getdikcə uzaqlaşan üfüqiin o tayında okeanın
başqa sahili do var idi - Amerika sahili...
Zaur:
“İnşallah, bir vaxt Amcrikaya da səyahot elomok lazımdır. Firon-giznon
bir yerdə deyo duşündü vo birdon-biro bütün bunların puç-luğunu, hcçliyini
dork clodi. No qədər mənasız idi bütün bu şeylor. Amerikaya soyahət etmok
istoyi, bura, Afrikaya golmolori, burada, bu yad okeanın yabançı sahilində
dinclik, aram axtarması, hər şcyi unut-maq niyyoti... Axı heç bir təyyaro,
heç bir gomi, heç bir noqliyyat va-sitəsi insanın özünü özündon uzaqlaşdıra
bilmir, keçmişindon ayıra bilmir vo “soadət axtarmaq ifadəsi” o demək
deyil ki, səadoti axtarıb tapmaq üçün düzo-dünyaya düşməlisən...
Xoşbəxtlik, ya bodbəxtlik insanın öz içindodir, onları yük kimi özünlə
daşıyırsan belodən-belo,
hara gedirsən get, lap dünyanm o başına; bu etibarlı yükdür - hara ge-dirsən
get - nə itəcək, nə batacaq, nə azalacaq, nə artacaq...
Zaur əyildi, barmaqlanyla soyumuş, narm sahil qumlarına, dalğala-rın
yaladığı irili-xırdah, hamar daşlara toxundu və qəsdən, bilərəkdən bu
duyğunu yenidən oyatmağa çalışdı - bu duyğu xatirəsi barmaqları-nın
ucundan əllərinə keçdi, əllərindən qollarına, çiyinlərinə, köksünə, bədəninin
bütün hüceyrələrinə. Bir gizilti kimi gəzdi bütün varlığında bu duyğunun
xatirəsi... xoşbəxtlik xatirəsi... Sonralar yalanı üzə çıxsa da, yaşadığı an əsil
bəxtiyarhq kimi duyulan o uzaq anlarm xatirəsi. O xoşbəxt anların ki, Zaur
onlan da sahildə, nann qumlarla, bahqqulaqla-rıyla, yosunlarla, dalğalarm
uğultusu, mehin nəvazişləriylə sərt, sal qayalarla, ulduzlu göylə birgə
yaşamışdı... Qumuyla, mehiylə, səsləriy-lə, göyünün ulduzlanyla bura
oxşayan başqa bir sahildə... Okeanın yox, dənizin sahilində... Buralardan
çox-çox uzaq bir dənizin...
İkinci fəsil
E y xoş ol günlər ki, mən həmraz idim canan ilə, N em
əti-vəslin görüb, nazın çəkirdim can ilə.
Bu ensiz sahil uzandıqca uzamrdı... Sahil xəttinin əyri-köndələn köbəri
gah ləpələri yumruqlar kimi əzən qayalar boyu, gah dümdüz hamar
çimərliklər boyu çəkilmişdi. Dəniz balaca, xudmani körfəzcik-lərdə sahilin
bətninə girir, sivri, nazik, qumlu burunları öz altma çəkir, gah qabarıb sahili,
qayaları qamarlayır, kiçicik qum adalannı basıb içi-nə alır, gah da çəkilir -
yenidən üzə çıxmış qumlu sahələri - burunla-rı, adacıqları mülayim
ləpələriylə tumarlayırdı. Sahilin dənəvər qızılı qumlarını yavaş-yavaş
sığallayır, oxşayır, pişik balasmı yalayan kimi yalayırdı. Xırda daşları,
qumları, bahqqulaqlarını təsbeh kimi bir-bir çevirirdi, sonra qəfdcən
rəftarmı dəyişir, dalğalan dəli rüzgarlarla qamçüanmış kimi şahə qalxırdı,
bayaqkı nəvazişdən, sığaldan əsər-əlamət qalmırdı, külək qumları havaya
sovurur, dəniz elə bil yüyürüb qan-tər içində qayalara çatmaq, daşların
yalçın sərtliyinə çırpıhb çilik-çilik olmaq istəyirdi.
Bu sahil - Pirşağı tərəflərdəki Mayakdan Mərdəkandan o yana uc-alan
QRES borusuna qədər uzanmış bu sahil, sahil qəsəbələrıylə - Buzovna,
Zuğulba, Bilgəhlə Xəzər arasında qalmış bu sahil, qərbə doğru getdikçə
Nardaranın, Sarayın, Coratın yamndan keçib Sumqayı-
ta çatır və Sumqayıtdan da yuxarı - şimala doğru uzanırdı. Dənizin uzaq
üfüqündə tülu edən günəş biitün sahilin üstüylə kos kimi dığırla-nıb keçir və
axşamtərəfi Zuğulba topələrinin ardında qürub edirdi. Amma günəş
təpələrin dalında gözdən itəndən sonra belə onun maili şüaları - projektor
işığı kimi - səmaya sancılırdı və bu şüalann əksi dənizin səthinə qızılı-pash
talalar salırdı. Şüalar get-gedə qısalır, ha-va get-gedə qaralır və dənizin
üzündə qəribə kölgələr dolaşırdı - tə-pələrin, buludların, qayaların əcaib
kölgələri. Sahil evlərinin qızılı rəngə çalan pəncərələri ətrafa həzin bir
qəriblik hissi çiləyirdi elə bil. Axşamm bu çağında sahilə kədərli bir dinclik
hakim idi - dənizin gecə həyatı başlanmazdan qabaq qısa bir müddət belə
olurdu - təkəmsey-rək adamlar hələ də çimirdilər, dənizdən çıxmışdılar,
onlarm siluetləri bir qara ləkə kimi görünürdü. Sahildə bir-iki maşın yubanıb
qalmışdı...
Ala-toranlığm geco qaranlığına keçdiyi bu son dəqiqələrdə çılpaq bir kişi
oğrun-oğrun ətrafa boylanaraq - görən olmasın - qurulanır, geyi-nir, başını
darayırdı... Yubanmış maşınlar səssizcə-səmirsizcə çiınər-liklə hərəkət
edirdi. Çimməkdən qayıdan axırmcı dəstələrin hənirtisi, gülüşü artıq tam
qaranlıqlaşmış havada eşidilib itirdi... Çimərlikdən çı-xıb uzaqlaşan maşımn
arxa işıqları iki qan-qınnızı lent kimi maşımn ardınca sürünüb gedirdi.
Bu sahil Zaurçün dünyanın ən cazibədar bir guşəsi idi və hcç bir tərifli
təbiət mənzorəsi-sıldırım dağlar, sıx kölgəli meşələr, gur şəla-lələr, köpüklü
çaylar, yaşıl vadilər, dərin dərəlor, sərin topələr - heç nə, heç ycr qızmar
gıinəşin yandınb-yaxdığı bu quru, ağacsız-bitkisiz sahilin gözolliyino tay ola
bilməzdi...
Təhmino:
Havalar soyuyub ha, - dedi.
Zaur uzun tiftikli iri sarı qotfəni maşından ona uzatmışdı. Təhmi-no
qurulanırdı. Donizdon indicə çıxımşdı və sulardan maşına qodor goldiyi
yolboyu damcı-damcı zoncirvan iz salmışdı, maşının içino iso ayağmdan
sopəlonən qumları gotirmişdi.
Day çimmok olmaz... Axırıncı dofodir bu.
Zaur:
Ho, dcdi vo siqaretini sümürdü,
payızdır...
Üç ay no tez kcçdi Zaur, ho? Yadında birinci dofo bura golmoyi-
miz. Onda iyun idi, hə?
Zaur:
İyunun beşi idi,
dedi, - monim dəqiq yadımdadır...
5 iyun 1965-ci il. Gərok bu tarixi qayalarda bir yero hokk elo-
yəydin. Golocok nosilloro yadigar qalsın.
Dostları ilə paylaş: |