Şəmil Sadiq

 
 
 
 
 
 
 
İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 
 
 
288 
41.
 
Mehmet Dikici. Türklərdə İnanclar və din, 
Ankara: Akçağ, 2005, s 24. 
 
42.
 
Nəfisi S. Babək, Bakı, 1990. 
 
43.
 
Neşet Çağatay və İbrahim Agih Çubukçu, İslam 
Mezhebleri Tarihi, Ankara: Universiteti 
Basımevi, 1985, s 10-11. 
 
44.
 
Nizami Cəfərov, // Yazıçıya məktub, Ədəbiyyat 
qəzeti 6 iyun 2008. 
 
45.
 
Ölümdən sonrakı həyat, Məqalələr toplusu. Bakı: 
Hədəf nəşrləri, 2014, s 55. 
 
46.
 
Rüstəm Kamal, İsa Muğanna: Ün və İşıq 
məqamı, İsa Muğanna qnostikasına giriş (525.az. 
14.10.13) 
 
47.
 
Roland Walter, Magical Realism in 
Contemporary Chicano Fiction. Frankfurt am 
Main: Vervuert Verlag, 1993 
 
48.
 
Salamoğlu T, Yarımçıq Əlyazma, 
Postmodernizm... www.kitabxana.net 
(12.09.2015) 
 
49.
 
Salidə Şərifova, Azərbaycan postmodern 
romanları və onların bədii xüsusiyyətləri, AMEA 

---

 
 
 
 
 
 
 
İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 
 
289 
Humanitar elmlər, Xəbərlər, Bakı: Elm, 2016, s 
167. 
 
50.
 
Şebnem Atılgan, yazar Resul Yalçınkaya ile 
bilimkurgu ve fantazya üzerine konuştu, 
edebiyathaber.net (15.02.2012) 
 
51.
 
Şəmil Sadiq, Odərlər romanı, Bakı: Hədəf 
nəşrləri, 2013, s 88. 
 
52.
 
Şəmil Sadiq, Hüseyn Cavid yaradıcılığında 
qəhrəman konsepsiyası, Bakı: Hədəf nəşrləri, 
2011, s 170. 
 
53.
 
Şəmil Sadiq, "İsa Muğanna Həqiqəti Hüseyn 
Cavid işığında", (525.az, 07.07.14) 
 
54.
 
Şərifova S, Çağdaş Azərbaycan postmodern 
romanı, Bakı: Elm və təhsil, 2015, s 20. 
 
55.
 
Şinasi Abdülhak Hisar, Romana Dair Bazı 
Hakikatler, Roman Sanatı, (Kléber Haedens- 
Çev: Yaşar Nabi, İstanbul: Varlık,1961, s 8. 
 
56.
 
Tuqay Gülər, Mehdix, Olasılıq teorisi. İstanbul, 
Hayat yayınları 2013 
http://www.kitapyurdu.com/kitap/default.asp?id
=592192, s 5. 
 

---

 
 
 
 
 
 
 
İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 
 
 
290 
57.
 
Vüqar Zifəroğlu, Azərbaycan Milli Kimliyi, 
Azərbaycanda doğan 500 illik işıq – Əxilik, Bakı: 
Elm və Təhsil, 2014, s 260. 
 
58.
 
Zəlimxan Yaqub, Azərbaycan jurnalı, Ün, N10. 
2014, s 39. 
 
59.
 
Ziya Bünyadov, Vasim Məmmədəliyev. Qurani-
Kərim, Bakı, 1997, s 56. 
 
60.
 
kult.az/az/6947/bulqakovun-staline-mesaj 6. 
bulqakovun-staline-mesaj 
 
61.
 
www.kitabxana.net 09.07.2015 
 
 
 

---

 
 
 
 
 
 
 
İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 
 
291 
Nəticə 
Giriş  və  iki  fəsildən  ibarət  olan  “İsa  Muğanna 
yaradıcılığı “İdeal” işığında” adlı tədqiqat işində ya-
zıçı, ssenarist və kinoredaktor, “Nəsimi” mükafatının 
ilk  laureatı  İsa  Mustafa  oğlu  Hüseynov  (Muğanna) 
yaradıcılığının ikinci mərhələsinə aid əsərlər tədqiqa-
ta  cəlb  edilmişdir.  Bu  Monoqrafiya  böyük  sənətkar 
haqqında ilk irihəcmli elmi əsərdir. İndiyə qədər Mu-
ğanna  yaradıcılığı  ayrı-ayrı  məqalələr  şəklində  araş-
dırılsa da, “İdeal” romanından sonra yazılan əsərləri 
haqqında ya heç yazılmamış, ya da müxtəlif müəllif-
lər tərəfindən məqalələrin yazılması ilə bitmişdir.  
Girişdə yazarın “İdeal”dan sonra yazdığı əsərlə-
rin  tarixi,  yazılma  və  çap  olunma  dövrləri,  çapdakı 
maneələr və müəllifin əsərlərinə dönə-dönə qayıtma-
sının səbəblərini, İsa Muğannanın bir psotmodernist 
yazar, magik realizmin banisi kimi, yeni ideoloji kon-
sepsiyanın  yaradıcısı  kimi,  dinə  olan  yeni  baxışının, 
romanlarının  poetikasını  araşdırmağı  qarşımıza 
məqsəd qoyaraq araşdırdıq. 
“Tarixilik, mistika, dini mifoloji aspekt”  adlı bi-
rinci  fəsil  “İsa  Muğanna  romanlarında  vahid  din 
konsepsiyası”,  “İsa  Muğannanın  "Cəhənnəm"  roma-
nı  dini-mifoloji  kontekstdə”,  “İsa  Muğannanın  "İlan 
dərəsi"  silsiləsində  tarixilik  və  mistika”,  “GurÜn  ro-
manı: tarixilik və müasirlik”,  “Yarımçıq əlyazma və 
bütöv ədəbi və əbədi dünya” adı ilə dörd yarımbaş-
lığa bölünür.  
Bu fəsildə İsa Muğanna romanlarında vahid dini 
konsepsiyanı,  “Cəhənnəm”  romanının  dini-mifoloji 

---

 
 
 
 
 
 
 
İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında 
 
 
292 
kontekstdə təhlili, “İlan dərəsi” kitabında tarixilik və 
mistikanın  qarşılıqlı  tədqiqi,  “GurÜn”  romanında 
tarixiliyin,  müasirliyin  təhlili  aparılmış,  “Türfə”  ro-
manında və “Mənim məhəbbətim” yarımçıq əlyazma 
Muğanna  yaradıcılığının  ədəbi  yekunlaşdırması  ki-
mi qiymətləndirilmişdir. 
Birinci  fəslin  “İsa  Muğanna  romanlarında  vahid 
din konsepsiyası” adlı yarımbaşlığında dini zəmində 
yaranan  münaqişələr  nəticəsində  meydana  gələn  
müharibə  və  çaxnaşmaların  səbəbi  “GurÜn”,  “Cə-
hənnəm”  kimi  romanları  əsasında  araşdırılmışdır. 
Ədibin dinə münasibətini aydınlaşdırmaq üçün qar-
şıya  qoyulan  sualların  cavabını  məhz  bu  fəsildə 
müəyyənləşdirmiş,  qərara  gəlinmişdir  ki,  Hüseyn 
Cavidin “Tanrı birdirsə, onun dini də, dili də bir ol-
malıdır” fikri İsa Muğanna  konsepsiyasının əsas ide-
yasıdır.  
 İsa  Muğanna  konsepsiyasında  peyğəmbərlər 
Allahın-Bağ atanın oğulları kimi təqdim edilir.  Mu-
ğanna onları bir olan Allahın oğlu kimi təqdim edir. 
Bu  isə  insanları  qardaşlığa,  birliyə  səsləməkdir.  İsa 
Muğanna da Tanrının oğulları deyərək təqdim etdiyi 
peyğəmbərlərə  ilahi  qüvvə  kimi  baxır,  onları  və  on-
ların  ideologiyalarını  məkrli  insanların  bulaşdırdığı 
çirkabdan  təmizləyib,  saflaşdırıb  öz  yozumu  ilə  bə-
şəriyyətə təqdim edir. 
Bu  fəsildə  gəlinən  önəmli  qənatələrdən  birincisi 
“GurÜn”  romanının  Azərbaycan  ədəbiyyatında  ilk 
magik roman olmasıdır.  

---