BƏDİİ PUBLİSİSTİKANIN USTADI
Orta məktəb illərində şeirlə yanaşı
nəsrlə yazılmış parçaları tapıb oxu
maq, mənalı, lakonik miniatürləri qə
zet və dərgi səhifələrindən mütaliə
eləmək ən böyük məşğuliyyətim idi.
Çox zaman aludəçiliyim o həddə çatır-
dı ki, həmin mətnləri bütövlükdə yad
daşıma köçürür, əzbərləyirdim: yaşıd
larıma, müəllimlərimə, dostlarıma de
yirdim.
Ancaq ağlım az-çox kəsəndən və
zövqüm formalaşandan sonra bədii
ədəbiyyatı, publisistikanı seçib, oxu
mağa başladım. M ənə ilk təsirini göstərən isə daha çox Səyavuş
Sərxanlının və Tofiq Məhərrəmoğlunun (Abdinin) publisistik m ə
qalələri idi. Səyavuş Sərxanlı o zaman (ötən əsrin 60-cı illərinin
sonraları) yenicə fəaliyyət göstərən “Ulduz” jurnalının demək
olar, hər sayında at oynadır, “Ölüm sevinməsin qoy" rubrikası
altında bənzərsiz, orijinal yazılar çap etdirirdi. Həmin dövrdə o
isti, həssas ürəklə hazırlanan nümunələri heç kəs ortaya qoya bil
məzdi və taleyin bir qəribəliyi də bundaydı ki, bu məqalələr,
bədii-estetik qeydlər boylu-buxunlu, pəhləvan cüssəli müəllifin
özünə bərk oxşayırdı. Üsyankar ruh, ağıllı etiraz və etiraf, sərbəst,
yalnız özünəməxsus söz oyunları, qəzəbin müdrik yozumu, haq
qın və ədalətin qələbəsi, zərif sevgi notları, incə yumor, ehtiras
o yazıların məzmununa ilahi əlvanlıq qatır, müəllifin istedadını
oxucunun gözünün önünə gətirirdi. Səyavuş müəllimin yaratdığı
obrazlar real həyat adamları olsalar da, dəqiq ünvanları, adları,
soyadları göstərilsə də, onları biz əlçatmaz sayır, göyün yeddinci
qatında hesab edir, hətta özümüzü o xoşbəxtlərlə müqayisədən
belə çəkinmirdik. Məsələn, o illərdə dünyasını dəyişən Eldar adlı
bir tələbə-şair haqqında “Ulduz”da müəllifin publisistik elegiyası
çıxmışdı. Gənclik dərgisinin həmin sayı əldən-ələ gəzir, köşk
lərdə tapılmırdı, tələbələr “Ulduz”u kitabxanalardan alıb oxuyur
dular.
Səyavuş S ərxa n lı
-----------------------------------------------------------------------------------
« S 2 3 ?
Sonra mən Səyavuş Sərxanlının silsilə şeirlərini su kimi
içdim, poeziya nümunələrini mütaliə etdim. O, sözsüz, həqiqi sə
nət adamı, ədəbiyyat adamıydı. Heç demə, həzinlik, kövrək ruh
onun publisistikasına elə şairliyindən hopubmuş. Obrazlı deyim
tərzi, yüksək emosionallıq, peşəkarlıq Səyavuşun poeziyasını
fərqləndirirdi. Təəssüf ki, ədəbiyyatımız bu müəllifin simasında
böyük itki verdi, o, hələ çox əsərlər yazmağa qadir idi, bunu po
tensialı, təcrübəsi, talantı deyirdi...
...Bir gün Lənkəran avtovağzalında maşın gözləyirdim. Göz
ləmədiyim halda işıqlı bir sima qənşərimdə peyda oldu: O idi,
Səyavuş Sərxanlı. Qucaqlaşıb-öpüşdük.
- Ey dost, sən hara, bura hara? - deyə şəstlə əlini kürəyimə
vurdu. “Ata-anama dəyməyə Lerikə getmişdim, Bakıya qayı
dıram”, - söylədim. Özünəməxsus ləhcəylə: “Ə, Allahsız, sən Le-
rikdənsən?” - təəccüblə dilləndi. Mən başımı tərpətməklə fikrini
təsdiqlədim... «Ə, bəs burada işləyən qardaşım heç mənə demə
yib, sən də bu haqda danışmamısan, sən Allah, bir gün məni dağ
lara apar, deyirlər Lerikin Kömürgöy zirvəsindən Ərdəbil əl içi
kimi görünür, tamaşa edərik, sonra bulaq başında kabab çəkərik
mən vəhşi təbiətin ölüsüyəm”, - söylədi.
Səyavuş Sərxanlı həyat adamıydı: olduqca səxavətli, istiqanlı,
mərd-mərdanə, yeyib-içməyindən qalmayan. Belə şəxslərin ölü
münə adamın heç vaxt inanmağı gəlmir.
Ağacəfər HƏSƏNLİ,
şair
------------------------------------------------------------------------------
Vətən
,
səslə oğlunu
д а ?
“ BOYLANIB SƏN AŞAN ÜFÜQƏ SARI...”
İnsan kimi öldü,
Şəkil kimi soldu.
Şair kimi
Söz alıb
Dillənə bilsəydi əgər,
Deyərdi:
ağlamayın,
Bu da bir iş idi, oldu.
Ya da heç nə deməzdi, başını bu
lardı, əlini yellərdi... Ölümlərin adiləş
məyini qəbul etmirdi, insanların biga
nəliyinə söz tapmırdı.
Yəqin o da bilirdi: hərəmiz hər gün bir az ölürük. Arzularımız
yetməyəndə, ümidlərimiz itəndə, inamımız sarsılanda, dostlar
“kirə çıxanda’’, güvəndiklərimizi naxələf görəndə, sevdiklərimi
zin bizi tərk edəcəyi xofu canımızı saranda, əzizlərimiz dünya
larını dəyişəndə... içimizdə qırılırıq, yanırıq, donuruq, bezirik,
susuruq... böyüyə-böyüyə tənhalaşırıq. Lap sonda gəlir Əzrayıl
köməyə - alır bizi tənhalığın əlindən.
O da, çoxumuz kimi, çoxdan ölməyə başlamışdı - lənətə
gəlmiş xəstəlik deyildi səbəb. Hərdən elə küskün, elə bədbin do
lanırdı ki, heç elə bil, məsələn, dünən, srağagün şaqqanaq çəkib
gülən, bu adam deyildi. O küskün anlarında, bədbin söhbətlərində
Səyavuşu didən, ovan, qəlpələyən ölümün şəkli görünürdü və o
qorxunc şəkil deyirdi ki, Səyavuşun yaxasını çoxdan tutub ölüm:
idealını itirəndən ölməyə başlamışdı Səyavuş...
Və qəribədir, yaradıcılığının ən qaynar çağında, 70-ci illərdə
Səyavuş Sərxanlı şair və publisist kimi bu günün yağır sözü olan
“ulduz ömrü” yaşayırdı. Səsi Sibirdən gəlirdi, festivalları gəzirdi,
gənclərin sevgi etiraflarına dil olurdu şeirləri, pərəstişkar m əhəb
bətində üzürdü, ölkəni başına almış “qaynar əmək həyatı”nın
Səyavuş S ərxa n lı
-----------------------------------------------------------------------------------
д а ?
------------------------------------------------------------ Vətən, səslə oğlunu
“ilhamverici pafosu” Səyavuş Sərxanlı publisistikasını əsir et
mişdi. Təltiflər də öz yerində: Ostrovski mükafatı, Qızıl Qələm
(bir dəfə yox!) laureatı və s. və ia.
Nə qədər işıqlı yazsa da, baxırdı ki, dərd qovur adamları. Və
pafosun yollan labirintə dirənirdi:
Hara getdim, nə sirdisə,
Gördüm kədər sağdı, ana.
Yaza-yaza çökürdü. Çökə-çökə dünyanın yeni-yeni üzlərinə
heyrət edirdi. Görürdü ki, daha məhəbbətçün axan göz yaşları
çiçəkləmir. Görürdü ki, Staxanov hərəkatı adı altında ən böyük
yalan yanır, tüstüsünü içində boğurlar...
Hara dönürsən kələk,
Hara dönürsən hiylə?
Ürəklilər boğulur
Ürəksizlər əliylə.
Amma Səyavuş Sərxanlı şair idi, söz havasına uçurdu. Di gəl,
təzadlar qırırdı qanadını: ömrün o üzünün şirin vədləri ilə bu üzü
nün dərdləri, toqquşub-birləşib, şeir olub qaynayırdı içində...
Dünya nədən bazarıydı,
Kimlər kimdən bezarıydı?
Sinə gördüm gülzarıydı -
Altda ürək paslanmışdı.
Niyələrin əlacını necələrdə tapmaq şair ürəyinin yükü deyildi.
O da əlacsızlığa ərköyünlük donu geydirirdi.
Bu gün könlümə dəyməyin,
Gedirəm könül almağa.
Könül almağı bacarırdı, “qırıb qanunların qapılarım”, özünü
azadlığa tapşırmağa isə gücü çatmırdı şairin. Gücsüzlüyü özü ilə
д а ?
Dostları ilə paylaş: |