Sofi HƏMİd qəBİrstanliğI: solğun rənglər və Əks olunmuş ÖMÜR
Yüklə 1,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
“Operanın açılış günündə (1908-ci il 12 yanvar) Əbdül- rəhim bizə çoxlu çətinliklər yaratdı. Birdən onun qrim otağından qışqırıq səsləri eşitməyə başladım. Oraya getdim və nə görsəm yaxşıdır? Leyli rolunu oynayan deyirdi: “Bunu üzümə sürtən deyiləm!” Birtəhər onu razı edib üzünü qrim etdik və Leyli rolunu ifa etməsi üçün hazırladıq.” “Məcnun rolu üçün özümü qara bir qula çevirmişdim, çünki bir dəfə Içəri Şəhərdə qara qul görmüşdüm. Bu qulu Hacı Mək- kədən gətirmişdi. Təbii olaraq, mən də bütün ərəbləri qara hesab edərək özümü bu şəklə salmışdım.” “Səhnəyə çıxanda camaatı böyük çətinliklə də olsa sakit etdik. Onların çoxu ilk dəfə idi ki, teatra gəlmişdilər. Özlərini necə aparacaqlarını bilmirdilər.” “Tamaşa başlayanda salonda elə bir sakitlik yarandı ki, elə bil ki, teatrda heç kimsə yox idi. Lakin sonda, pərdə düşdükdən sonra camaat məni sürəkli alqışlayır və yenidən səhnəyə dəvət edirdi. Səhnənin arxasında isə dostlarım məni qucaqlayıb öpürdülər. Mən o qədər sevinirdim ki, qeyri-ixtiyari olaraq ağladım.” “Sonra bir qışqırıq eşitdim: “Bəs mən üzümdəki bu rəngi necə silim?” Mən anladım ki, bu Fərəcovdur. Gedib gördüm ki, su kranının qabağında durub üzünü su ilə yuyur. O, başa düşmürdü ki, onun bığlarını görünməmək üçün yapışdırdığımız lak su ilə qarışdıqca lak daha da bərk olur. O üzünə daha çox su vurduqca, lak daha da bərkiyirdi.” “Lak onun üzündən getmirdi və quruduqca da incidirdi. Işi belə gördükdə qolundan yapışıb kranin yanından apardım. Onun üzündəki qrimi vazelin ilə təmizləməyə çalışdım. Iyrənə-iyrənə mənim üzümə baxıb dedi: “O donuz yağını qoymaram üzümə sürtəsən. “Çox müsibətlə onun üzünü təmizlədik .” Bu yolla Sarabski Fərəcovun bığını kəsilməkdən xilas etdi. 1900-cü illərin əvvələrində Bakıda bığ saxlamamaq kişi üçün biabırçılıq idi. ŞUŞADAKI ÇIXIŞLAR. Sarabski eyni zamanda “Leyli və Məcnun” operasının Azərbaycanın Qarabağ əyalətinin mədəni mərkəzi olan Şuşadakı ilk tamaşası barədə danışır. (Hal-hazırda Şuşa Ermənistanın hərbi işğalı altındadır. 1992-ci il Qarabağ müharibəsi zamanı orada yaşayan Azərbaycanlılar canlarını xilas etmək üçün şəhərdən qaçmaq məcburiyyətində qalmışdılar). 147 Sarabski yazır: “Iki tamaşa üçün olan biletlərin hamısı satılmışdı. Tamaşadan yarım saat öncə bütün salon və salonun ətra- fında camaat əlindən yer yox idi. Tamaşanı görmək istəyənlər qa- pıçıya 5-10 rubl rüşvət təklif edirdilər.” (Bu məbləğ o zaman Bakı neft işçilərinin bir aylıq əmək haqqı idi.) Onlara “yerlər satılıb,” deyirdilər, onlar isə cavabında “Biz operanı görmək istəyirik. Bu da sizin pulunuz.” “Teatrın müdiri o qədər əsəbi idi ki, nə edəcəyini bilmirdi. Mənim fikrimi soruşduqda mən ona, “Pəncərələri açın, qoyun hamı qulaq assın” söylədim. “Pərdə açıldı. Xorun ifasında “Şəbu-Hicran” la opera başlandı və bununla da zal sükuta qərq olaraq nə olacağını gözləməyə başladı.” ZİDDİYƏN GIĞILCIMI. Bakının dini fantları Sarabskini teatrda fəaliyyət göstərdiyi üçün dəfələrlə hədələmişdilər. Sarabski bu barədə aşağıdakıları deyir: “Bir dəfə Nəcəf bəy Vəzirovun “Yağışdan çıxdıq, yağmura düşdük” komediyasını oynayırdıq. Bu tamaşada Hacı Qəmbər öz nökərinə deyir: “ Cəbi, tez ol, get Molla Səfini çağır.” Mən burada Hacı Qəmbərin rolunu ifa edirdim. Necəsə bu sözlər məni böyük günaha cəlb etdi.” “Səhərisi gün Içəri Şəhərin Qala küçəsi ilə gedirdim. Qəflətən iri papaqlı bir şəxs mənim qarşımda peyda oldu və dedi: “Dünən gecə teatrda Hacı Qəmbər rolunu oynayan sən idin? ” “Bəli”, dedim. “Səhnədə oynadığın bəs deyil, hələ mollalarmızın da adını çəkirsən?” Bunu söylədikdən sonra o, mənim sifətimə bir yumruq ilişdirdi və qaçıb getdi. Onun dalınca qaçıb tutmağa çalışdım, amma alınmadı. Qatı dindarlar Sarabski və digər artistlər qadınları tamaşada oynamağa sövq edəndə daha də qəzəblənirdilər. Sarabski yazır: “Uzun müzakirələrdən sonra biz afişalarda yazdıq ki, qadınların da tamaşalara gəlib onu seyr etməsi üçün ikinci eyvanda bağlı otaqlar nəzərdə tutulub. Bundan sonra Bakıda böyük hay-küy yarandı. Küçələrdə və bazarlarda görünə bilmirdik. Bizi hər kimsə görsəydi deyirdi: ‘Uşaqlarımızı dindən ayırdız, bir söz demədik, indi də istəyirsiniz ki, qadınlarımızı yoldan çıxarırsınız?’ Onlar bizə elə qəzəblə hücum edirdilər və bizi elə kobud dillə söyürdülər ki, bu sözləri dilimə belə gətirməyə utanıram.” 148 İRANA SƏYAHƏT. Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq Üzeyir Hacıbəyov və onun yoldaşları bütün səylərini əsirgəmirdilər. Onlar Müsəlman Şərqində Avropa tipli teatr mədəniyyəti yaratmaq istəyirdilər. 1918-ci ildə onlar Tiflisdə “Arşın mal alan” tamaşasını oynadılar. Bu musiqili komediya böyük uğura səbəb oldu. Daha sonra teatr qrupu İrana turneyə yola düşdü. Onlar Təbriz, Rəşt, Tehran və digər şəhərlərdə “O olmasın, bu olsun” və “Dəmirçi Gaveh” tamaşalarını oynadılar. Sarabski yazır ki, həm Iran höküməti, həm də Irandakı Rusiya təmsilçiliyi Tehranda “Dəmirçi Gaveh” tamaşasının oynanılmasını qadağan etdi, çünki bu əsərdə inqilabi ideyalar var idi. Bütün bunlara baxmayaraq, insanlar teatra doluşdular və əllərindəki biletləri göstərərək tamaşanı seyr etmək istədiklərini tələb etdilər. Şah rəsmiləri və çarın İrana təyin edilmiş hərbi zabiti tərəfindən hədələrin olmasına baxmayaraq, tamaşa oynanıldı. Sarabskinin xatirələri Azərbaycanda ilkin teatr tarixinə aid digər maraqlı faktlara malikdir. Bu memuarlar ilk dəfə olaraq “Bir artistin xatirələri” adı altında 1926-cı ildə “Maarif və Mədəniyyət” jurnalımda çap olunmuşdu. 1930-cu ildə onlar yenidən kitabça şəklində çap olunur. Sarabski öz memuarlarının əhəmiyyətini çox yaxşı başa düşürdü. “Yazıçı” nəşriyyatı bu memuarları 1982-ci ildə yenidən nəşr etdirir. “Köhnə Bakı” adlanan digər xatirələr kitabında Sarabski yazır: “Yarım əsrlik həyatım ərzində mən çox hadisələrin şahidi olmuşam. Bizim atalarımızın və babalarımızın adət-ənənləri və mənim öz müşahidələrimin bəzi detallarıının gələcək nəslə maraqlı olacağını düşünürəm.” Sarabski tamamilə haqlı idi. Zaman keçdikcə onun köhnə Bakı haqqında olan xatirələri daha çox əhəmiyyət kəsb etmiş və böyük maraqla oxunmağa başlanmışdır. Fərid Ələkbərlinin məqaləsini ingilis dilindən tərcümə etdi: Aytən Əliyeva Redaktə etdi: Ülviyyə Məmmədova 149 Yüklə 1,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|