Şöhret mustafayev XVIII. XX. YÜZyillarda tariHİ azerbaycan toprağI İrevan hanliğI’nin araziSİne ermenilerin göÇ ettiRİlme poliTİkasi
Yüklə 214,4 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ermeni Tarihi
- Arşiv Belgelerine Göre Kafkaslarda ve Anadolu’da Ermeni Mezalimi 1906-1908
74 ŞÖHRET MUSTAFAYEV Bahar - 2015 Mihayiloviç’e (1645-1676) elmasla süslenmiş Taht hediye etmişlerdir (Taht halihazırda Kremlin Cephanelik Müzesi’nde sergilenmektedir).” Aynı zaman- da George A. Bournoutian, İsrayel Ori adlı Ermeni din adamının 1677 yılında Avrupa’ya seyahat etmesini ve Ermenilerin İrevan bölgesine sahip olmaları için Avrupalıların desteğini temin etmek amacıyla çeşitli planlar düzenlediğini şöy- le yazmaktadır: “Ori, Palatinatlı Prens Johann Wilhelm’e müracaat ederek eğer onlara yardım ederlerse, onların “Ermeni Krallığını” (tarihi Azerbaycan toprak- larında - Ş.M.) kuracaklarını ve tahtta da onun oturmasına yardım edeceklerini bildirmiştir” 7 .
pa’nın destek vereceğine ümit besleyen Ori, geri döndüğünde diğer Ermeni din adamlarından umduğu desteği almamasına rağmen yeniden Avrupa’ya yüz tutmuştur. O, Avrupa’da Prens Johann Wilhelm’in aracılığıyla Viyana’da Kutsal Roma İmparatoru Leopold’la görüşmeye nail olmuş ve Ermenilerin planlarını ona bildirmiştir. İmparator Leoplod Ori’nin planlarına ilgisiz kalmamış ve eze- li Azerbaycan topraklarında Ermenistan devletinin kurulması için onlara Çarlık Rusya’nın daha etkili yardım göstereceğini bildirmiştir. Planlarını hayata geçir- mekte son derece kararlı olan Ori, Avrupa’dan Çarlık Rusya’ya geçmiş ve 1701 yılında I. Petro’yla görüşmüştür. I. Petro (1682-1725) diğer taraftan Kafkasya’ya karşı özel planlarının bulunduğunu bildirmiş ve İsveç’le olan savaşını bitirdikten sonra bu planları hayata geçirmek için düşüneceğini ona vaat etmiştir 8 . I. Petro’nun hakimiyeti döneminde Çarlık Rusya arazilerinin genişlendiril- mesi ve sıcak denizlere inme politikası daha da geniş ivme kazanmıştır. Çar I. Petro bu amaçlarına nail olmak için ilk başta güneye doğru ilerleme politikası- nı hayata geçirerek etnik terkibinin yüzde yetmişinin Azerbaycan-Türkleri olan arazilerin demografik durumunun değiştirilmesini zaruri hesap etmiştir. Bölgede bu politikasını gerçekleştirmesinin en uygun yolunun sekiz yüz yıl Türklerle bir- likte yaşayan, ama Hristiyan olan Ermenilerin “yardımlarını” alması olduğunu I. Petro ve onun çevresindekiler çok iyi analiz etmişlerdir. XVIII. yüzyılda Çarlık Rusya bu politikasını hayata geçirmek için iki yönlü siyasi çizgiyi takip etmiştir: Birincisi, Kafkasya’da Müslüman Türkleri kendi öz yurtlarından çeşitli vasıtalar- 7 George A. Bournoutian, Ermeni Tarihi, Çev: Ender Abadoğlu, Ohannes Kılıçoğlu, Aras Yayıncılık, İstanbul 2011, s. 187. 8 George A. Bournoutian, Ermeni Tarihi, Çev: Ender Abadoğlu, Ohannes Kılıçoğlu, Aras Yayıncılık, İstanbul 2011, s. 187. 75 XVIII.-XX. YÜZYILLARDA TARİHİ AZERBAYCAN TOPRAĞI - İREVAN HANLIĞI’NIN ARAZİSİNE ERMENİLERİN GÖÇ ETTİRİLME POLİTİKASI Sayı: 91
la başka yerlere göç ettirmek idi; İkincisi ise Ermenileri çeşitli vaatlerle Güney Kafkasya’nın Müslüman Türklerinden boşaltılan tarihi Azerbaycan toprakları- na İrevan, Karabağ ve Nahçıvan’a göç ettirilmesi idi. XVIII. yüzyılın başlarında Çarlık Rusya’nın genişleme politikası I. Petro’nun 1738 yılında ilk defa yayınla- nan vasiyetnamesinde de belirtilmiştir. Belirtilen genişleme planına Ermeni si- lahlı kuvvetleri de dahil edilmiş ve onların imkanları azami ölçüde kullanılmış- tır. Çarlık Rusya’nın Ermenilere büyük bir coşkuyla destek vermesinin sebebi ise bugün olduğu gibi, eski Türk topraklarında “Büyük Ermenistan” hayallerini gerçekleştirmekten ibaret olmuştur. Ama unuttukları bir şey var idi ki, büyük devletler hiçbir zaman kendi tabiliğinde ilave bir güçlü devlet kurulmasına imkan vermezler. Böyle olduğunu da tarihi süreçlerin sonraki gidişatı da ispatlamıştır. Şöyle ki Çarlık Rusyası Ermenileri kendi planlarına dahil ederek onları azami seviyede kullanmış ve sonuçta “Büyük Ermenistan” hayallerinin hayata geçme- sine imkan vermemiştir. Bunun yanı sıra Ermeniler Çarlık Rusya’nın desteği ile Türk dünyasını iki hisseye parçalayarak Nahçıvan ve İrevan hanlıklarının arazi- sinde tampon “Ermeni vilayeti”nin oluşturulmasına nail olmuşlardır. Azerbaycan topraklarında “Ermeni vilayeti”nin oluşturulmasının ardından 2 milyondan çok Azerbaycan Türkü kendi yurt ve yuvalarını terk etmek zorunda kalmış, hayli kıs- mı Ermeni çeteleri tarafından öldürülmüş ve kaçarak canlarını kurtaranlar ise Osmanlı Devleti’ne sığınmışlardır 9 .
me planının geçici olarak zayıfladığını ve 1762 yılında hakimiyete gelen II. Yekaterina (1762-1796) ile birlikte yeniden güçlendiğini belirtmek gerekmek- tedir. Doğal olarak II. Yekaterina kendi işgalci planları çerçevesinde Ermenileri unutmamıştır ve seleflerinin ettiği gibi onları her zaman genişleme planlarının merkezinde tutmuştur. 1768-1774 yılları Rusya-Osmanlı Savaşı dönemi General Suvorov’a “Ermenilerin istiklali” hakkında proje hazırlamasını emretmiştir. II. Yekaterina’nın Ermenilerle ilgili düşüncelerini destekleyen generaller ise çeşitli fikirlerle genişleme politikasında Ermenilerin konumunun pekiştirilmesine kendi armağanlarını vermekten çekinmemişlerdir. Şöyle ki, 1783 yılında Prens Gregori Potyomkin II. Yekaterina’ya mektup yazarak bildirmiştir: “Fırsat bulduğumuzda Karabağ’ı derhal Ermenilerin dene- 9
Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayını, Ankara 1995, s. 11. Yüklə 214,4 Kb. Dostları ilə paylaş:
|