Son 150 IL ərzində Azərbaycanın neft sənayesi daim inkişaf etmişdir
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
Maili quyu elə quyuya deyilir ki, onun dibi, ağzının dib səviyyəsindəki üfqi müstəvi üzərinə proyeksiyasına nisbətən istənilən istiqamətdə uzaqlaşmış olsun. Bu zaman quyu ağzının və dibinin üfqi proyeksiyaları arasındakı ən yaxın məsafə maili quyunun inhirafı yaxud şaquldan uzaqlaşma məsafəsi adlanır. Müasir maili quyular quyu ağzından başlayaraq əvvəlcə şaquli qazılır və sonra müəyyən dərinlikdən sonra layihədə nəzərdə tutulan istiqamətdə əyriləşdirilərək, çökük əyri üzrə neft və qaz laylarının tələb olunan nöqtəsinə çatdırılır. Təbiidir ki, belə quyuların şaquli hissələrinin uzunluğu nə qədər çox olarsa, o qədər əlverişlidir, lakin bu uzunluq maili qazıma texnologiyasının tələbləri ilə uzlaşdırılmalıdır. Maili quyuların qazılmasında əlverişli geoloji şəraitdən istifadə olunmasının xüsusi əhəmiyyəti vardır. Layların yerləşməsi şəraiti maili quyunun əyriliyinə və istiqamətinə təsir etdiyi üçün quyu layihələndirilərkən və onun profili müəyyən olunarkən bu şərait, eləcə də quyuların təbii əyilmə qanunauyğunluqları nəzərə alınmalı və onlardan istifadə edilməlidir. Qazılma prosesində geoloji səbəblərdən təbii əyilməyə məruz qalan quyular çox hallarda nəzərdə tutulan neft və qaz layları ilə görüşmür və nəticədə layihənin məqsədi reallaşmır. Hal-hazırda quyuların süni (məcburi) əyilməsinə aşağıdakı əsas üsulların tətbiqi ilə nail olunur: a) yataqlarda quyuların təbii əyilmə qanunauyğunluqlarını nəzərə almaqla profilin seçilib layihələndirilməsi. Bu halda, müəyyən sahədə əvvəllər qazılan zaman təbii əyilmiş quyuların faktiki materialları əsasında qurulmuş profillərə əsaslanaraq quyu layihələşdirilir. Həmin üsul yalnız yaxşı tədqiq olunmuş yataqlarda tətbiq edilməlidir. Çünki orada quyunun əyriliyini idarə etməyə ehtiyac olmadığı üçün quyuları təbii əyilməyə uyğunlaşdırırlar. Bu üsulun çatışmayan cəhəti qazıma həcminin böyüməsi ilə əlaqədar quyuya qoyulan xərclərin artmasıdır. Bundan əlavə, hər bir yataq üçün əvvəlcədən qazılmış quyulara əsasən əyrilik intensivliyi böyük olan yerlər müəyyən edilməli və quyu profili layihələndirilən zaman onlar nəzərə alınmalıdır; b) müxtəlif tip QKAH quruluşunu tətbiq etməklə quyu lüləsinin əyilməsinin idarə olunması. Bu halda, müxtəlif QKAH tətbiq edib və qazıma rejimini dəyişib, məlum üsulların tətbiqi ilə quyu lüləsinin hərəkət istiqamətini idarə etmək mümkündür. Həmin üsulda xüsusi inhirafyaradanlardan istifadə etməklə, quyunu verilmiş istiqamətdə qazımaq olar, hərçənd ki, bu zaman sürətli qazıma rejimi müəyyən qədər məhdudlaşdırılır. c) quyuların istiqamətlənmiş inhirafına nail olunması süni inhirafyaradanların tətbiqinə əsaslanır. Əyri keçirici, ekssentrik nippel, inhirafyaradan tərtibatlar və xüsusi qurğulardan yataqların konkret texniki-texnoloji şəraitindən asılı olaraq istifadə olunur. Hazırda neft, qaz və faydalı qazıntılar çıxarmaq üçün maili istiqamətlənmiş quyuların qazılmasından geniş istifadə edilir (şəkil 8.1.). Neft və qaz quyularının maili istiqamətlənmiş qazılması qazılma üsulundan asılı olmayaraq, yerin səthindən əvvəlcə şaquli, sonra isə tələb olunan istiqamətdə əyriləşdirilərək qazılır. Sonralar maili qazıma texniki cəhətdən təkmilləşdirilərək çoxdibli kut quyuların qazılması üçün baza oldu. Birlüləli maili quyuların qazılması ilə maili quyuların potensial imkanları tükənmir. Quyu lüləsinin məhsuldar qat içərisində üfqi qazılması əvvəlcə kut qazımanın, sonra isə çoxdibli quyuların qazılması üçün geniş imkanlar yaratdı. Kut qazıma dedikdə, məhdud ölçülərə malik meydança üzərindən ağızları bir-birinə yaxın olan maili quyuların qazılması başa düşülür. Bu quyuların dibi isə yatağın işlənmə şəbəkəsinə uyğun olaraq, məhsuldar layın verilmiş (əvvəlcədən müəyyən edilmiş) nöqtələrində yerləşir. Şəkil 8.1 Maili quyuların qazılmasının tətbiqinə aid misallar 1-dənizdə qurulmuş əsaslardan qazma;2-dənizdə yerləşən yataqların sahildən qazılması;3-kəsilib düşmüş zonalardan neft sahələri yerləşən istiqamətlərdə quyuların qazılması;4-yataqların yerləşdiyi sahələrin üzərində qazma qurğusunun yerləşdirilməsi mümkün olmayan yerlərdə maili quyunun qazılması;5-monoklinal tipli neft laylarına qazıma;6-açıq fontanların və yanğınların ləğv olunması üçün qazılan köməkçi quyular;7-qəza zamanı kənara çıxmaq;8-duz kümbəzlərinin yuyulması qorxusu olan rayonlarda maili quyuların qazılması; N-neft; S-su; Q- qaz; D-duz Kut qazımanın tətbiqinin zəruriliyini (vacibliyini) aşağıdakı şəraitlər tələb edir: texniki cəhətdən möhtəşəm tikililər və müdafiə əhəmiyyətli obyektlər altında yerləşən yataqları açmaq lazım gəldikdə; texnoloji-yatağın işlənmə şəbəkəsinin pozulmaması xatirinə təbii əyilmə ilə mübarizə çətin olduqda; geoloji-su hövzələri altında kəskin relyefə malik sahələrdə, çox laylı yataqlarda, qış mövsümündə böyük qar örtüyü gözlənən hallarda kut qazımadan istifadə etmək əlverişlidir. İki lülənin ardıcıl, iki lülənin paralel və üçlüləli qazıma kut qazımanın müxtəlif kateqoriyalarındandırlar. Kut qazıma meydançasının hazırlanması üçün görülən işlərin həcmi, bir quyu üçün fərdi özüldə görülən işlərin həc- mindən bir qədər çoxdur. Lakin kut qazımada görülən işlərin həcminin həmin meydançadan qazılacaq quyuların sayına olan nisbəti çox kiçik olub, iqtisadi cəhətdən əlverişlidir. Vətənimzdə və xarici ölkələrdə kut qazıma təcrübəsi göstərir ki, bu üsulla qazıma tikinti və montaj (quraşdırma) işlərinin xeyli azaldılmasına, yol tikintisi və su təchizatı ilə əlaqədar xərclərin, elektrik xətlərinin və rabitənin yaradılması xərclərinin xeyli azaldılmasına imkan verir, istismar edilən quyulara xidməti sadələşdirir, daşınmalı yüklərin həcmini ixtisar etmək mümkün olur. Ümumiyyətlə, kut üsulu ilə qazıma mədən tikintisinə sərf ediləcək xərcləri ixtisar etməyə, istismar prosesinin və xidmətlərin avtomatlaşdırılmasına, neft və qaz yataqlarının mənimsənilməsi və istismarı zamanı ətraf mühitin mühafizə edilməsinə yaxşı imkan yaradır. Kut qazımada bir meydança üzərindən qazılacaq quyuların minimal sayı 2 ola bilər. Neft mədənlərində kut qazımada adətən 16 24 quyunun qazılması qruplaşdırılır, bəzən bu rəqəm 30-dan çox da olur (şəkil 8.2). Xarici ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, kut qazıma üsulu ilə bir meydança üzərindən 60-dan çox quyu qazımaq mümkündür. Məsələn, Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|