Sona Vəliyeva İŞIĞa gedən yol roman Bakı – 2016
Yüklə 3,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1862-63-cü illər, Moskva
89 da, onları Veranın əynində təsəvvür edib heyranlıqla baxdı. Xaliq kişi Həsənin qolunu yüngülcə dartdı. – Ay oğul, mən sənə təşəkkür etməyə heç imkan da tapmadım. Allah səni göy kimi dirəksiz saxlasın. Səlim bəy bu el-oba üçün necə dayaq idisə, övladları da elə ümid yerimizdir, – dedi, sonra da yavaşca, – sən bunları almaq istəyirsənsə, mən evə gətirərəm… Məndən hədiyyə olsun. – Yox, Xaliq əmi… Mən pulunu ödəyəcəm. Sən onları gətirərsən bizim evə, ancaq mənim özümə verərsən, oldumu? – Oldu, ay oğul, uşaq deyiləm ha, elə özünə çatdıraram. Yol boyu Həsən sadəlövh, amma kifayət qədər müdrik, xe- yirxah olan el-oba adamlarının haqqında düşünürdü: “Təhsil sizlik, cahillik bu millətə çox bəlalar gətirəcək”. Həsən Zərdabda tətil günlərini başa vurub Moskvaya dönməyə hazırlaşırdı. Anası Mənzər xanım ciddi yol tədarükü görmüşdü. Yığılan pay səbətlərinin yanında Həsənin şəxsi əşyaları da qoyulmuşdu. Anası bağlamanı açıb Səlim bəyin Həsənə məktəbi bitirməsi münasibətilə öncədən aldığı saatı qoymaq istədi. Bağlamanı açarkən o, gözəl bir qadın geyim dəsti, üstündə də gümüş kəmər görüb, çaşıb qaldı: “Aman Allahım, nələr baş verir? Xudaya, qulun olum, Fərəc bəyin taleyini mənim balama qismət etmə”. Həsən uzaqdan anasını seyr edirdi, bir azdan o, hər şeyi utana- utana ona izah elədi: – Ana, niyə təəccübləndin? Ürəyinə ayrı şeylər gətirmə, bunları orada bir tələbə qız xahiş etmişdi, bizim geyimlərdən xoşu gəlir, onun üçün almışam. – Hə, neynək, olsun, oğlum. Amma ay oğul, başına dönüm, sən çox ehtiyatlı ol! Görürsən, o ağılda Fərəc bəyi qohum-əqrəba siyahıdan silib. Sənə öz el-obamızdan bir qız seçəcəyəm, nəyim varsa, sənin nişanlına saxlamışam. Həsən, bir şey də demək istəyirəm. Bacın yetkin qızdır. Bizim ata qohumlarından, Qaradolaq bəylərindən söz göndərənlər var. Heç bilmirəm nə deyək? Mehralı da, Səfərəli də bir şey demirlər. Mən də qohumlarım olduğu üçün çox üz vura bilmirəm. 90 – Ana, sən bu işi Şirinin özünə burax. Özü istəsə, könlünə yatsa, Allah xeyir versin – deyərik! – Anan boyuna qurban, oğul. Sən mənim vəziyyətimi bir kəlmə ilə anlayırsan, bütün dərdlərimi yüngülləşdirirsən. Allah köməyin olsun. – Ana, hərdən yadıma məni uşaq vaxtı oxşamağın düşür: “Həsənim, ay Həsənim, söz deməmiş küsənim”. Amma hələ də düşünürəm, küsəyən Səfərəli ola-ola niyə bu sözü sən mənə deyirdin? – Sənin yerin uşaqların içində həmişə fərqli olub. O da Allahın işidir, Həsən… Övladlara fərq qoymaq Allaha xoş getməz. Ancaq səni nənən, baban, atan da ayrı cür istəyirdilər. Həsən anasının lap yaxınlığında oturaraq söhbət edirdi. O bu dəqiqə, bu saat dünyanın ən əmin-aman, qayğısız məkanında ömrünün ən bəxtəvər çağlarını yaşayırdı sanki. Sabah doğmalarından ayrılıb gəldiyi məkana, ən böyük arzularını gerçəkləşdirmək üçün təhsil aldığı Moskvaya yola düşəcəkdi. 91 1862-63-cü illər, Moskva Həsən Moskvaya çatanda dərslər hələ başlamamışdı. O, fürsətdən istifadə edib bir-bir dostlarına baş çəkməyi qərara aldı. Fərəc bəydən, Mirzə Fətəlidən aldığı kitabları səliqə ilə rəflərə yığdı, sonra professor Solovyov üçün gətirdiyi kitabları və Veraya aldığı hədiyyə bağlamasını götürərək yola düşdü. Qapını professor özü açdı: – Sizin tətiliniz bu dəfə, deyəsən, bizi də darıxdırdı. Mənim kitabxanam da sizsiz darıxıb. Qoy Veranı çağırım. Vera, gəl bura, gör kim gəlib? Vera qapıda göründü, yaxası xeyli açıq qısa don geyinmişdi, bir xeyli arıqlamışdı, boy-buxunu da sanki balacalaşmışdı. – Xoş gəlmisən, Həsən! – deyib əlini ona uzatdı. Həsən Solovyova gətirdiyi kitabları, Zərdab sovqatlarını təqdim etdi. Sonra üzünü Veraya tutaraq: – Vera, mən səni də unutmamışam. Sənə bizim milli geyi mi- mizi, bir də gümüş kəmər almışam. Məncə, sənə maraqlı görünəcək. Qoy cənab professor da baxsın. – Bu ki qiyamətdir. Lap muzey eksponatıdır. Sizinkilər gündəlik belə ağır geyimlər geyinir? – Yox, gündəlik geymirlər, bu gördüyünüz geyim toyda, ziyafətdə geyilir. Gündəlik isə bir az bundan fərqli formada geyinirlər. – İndi mən bu kitabları necə oxuyacam, bunlar ki, rusca deyil? – Narahat olmayın, mən oxuyub tərcümə edəcəm. Dram əsərlərinin bəzilərini Senzor idarəsi tərcümə etdiyindən, onların rus variantını gətirmişəm. – Eləmi? Həsən Mirzə Fətəlinin rusca olan “Hekayəti mərdi-xəsis” və “Müsyö Jordan və dərviş Məstəli şah” əsərlərini ortaya qoydu. Solovyov Axundovun yaradıcılığına aid bildiklərini danışmağa başladı. Məsələ dinə münasibətə gələndə: – Mən yüz faiz əminliklə deyə bilərəm, sizin dindarlar 92 Axundovu hədələməmiş olmazlar. Amma bu adam Şərqin böyük filosof yazıçısıdır. – Din xadimlərinin ona münasibəti pis ola bilər. Çünki onun tənqid obyekti din deyil, din adına öz mənafelərini düşünən fırıldaqçılardır. Bu kitablar sizdə qalsın, gələn dəfə sizə onun digər əsərlərini oxuyacağam. O ayağa qalxdı, sağollaşıb çıxmaq istərkən Vera dilləndi: – Həsən, gözəl, unudulmaz hədiyyəyə görə çox sağ ol. Amma mən onu harada geyəcəm? – Ürəyin necə istəsə, elə edərsən. Mən istədim sən bizim geyimlərimizlə tanış olasan. Sağ ol, gecəniz xeyrə qalsın. Həsənin gəlişi bu evin ab-havasını dəyişdi. İrəliləyən tədris aylarında Həsən özünə rahatlıq vermədən, dincəlmədən ixtisasına aid olan gərəkli sahələri planlı şəkildə öyrənməyə başlamışdı. Öyrəndiyi hər bir təbiət elminin nəzəri tərəfini Azərbaycan mühitinə uyğunlaşdırdı. Hər şeydən öncə onu bir şey düşündürdü: Öyrəndikləri həyati gerçəkliyə çevriləndə səhvə yol verməsin, faydalı nəticə əldə edə bilsin. Torpaqşünaslıq elminin dərinlikləri ilə yanaşı, maarifçilik fəaliyyətinə, təhsil quruculuğuna aid biliklərə də ciddi maraq göstərirdi. Dostları hərdən onun yanında gecələyəndə Həsənin sübhə qədər oxuyub-yazmasına təəccüb edirdilər. Gürcü dostu onun yanına gələndə zarafatla demişdi: – Həsən, sən dincələsən deyə mən bura tez-tez gəlirəm. Yoxsa sən masa arxasında məhv olub gedəcəksən. Bax dünyanın məşhur təbiətşünaslarının, fizik və riyaziyyatçılarının yaradıcılığını biz məcburi öyrənirik. Amma sənin dincəlmədən özünə qəsd edərək rus demokratlarının əsərlərini, cild-cild dünya və rus tarixini öyrənməyin məni bir dost kimi çox narahat edir. Bir az özünü də düşün. Mən bu bazar günü Peterburqa gəzməyə gedəcəyəm, gəldim deyəm, gəl bir yerdə gedək, Daşayla Veranı da aparaq. – Yox, mən Ermitaja tək gedəcəm. İstəyirəm, oradakı sənət nümunələrini bir-bir beynimə, fikrimə həkk edim. – Elə də, sənə nə mane olur. Vera sənə mane olacaq? Sən bu qızdan qaçma, günaha batırsan. – Sən yenə başladın? Yüklə 3,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|