Sovyet tarih yazimi ve kazakistan tariHİNİn meseleleri
Yüklə 4,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
KAZAKİSTAN TARİHİNİN MESELELERİ 15 ğüne yükseldi. Mayıs 1939’da Komünist Partisi’ne üye oldu. Enstitüde çalışırken aynı zamanda 1940’ta Kazakistan Pedagoji Enstitüsü SSCB Halkları Tarihi Bölümünde yüksek lisans eğitimini tamamladı. 7 1940 sonbaharında Kazakistan KP MK’nin talimatıyla Moskova’da Komünist Partisi Merkez Komitesi’ne bağlı Parti Okulu’nda eğitim almaya başla- dı. II. Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine eğitim hızlandırıldı ve 1941 sonbaharında tahsilini tamamlayarak Almatı’ya döndü. 8 II. Dünya Savaşı Kazak tarihçiliği için büyük bir fırsatı ortaya çıkardı. Savaş dolayısıyla Moskova ve Leningrad’daki 11 önemli tarihçiyi daha güvenli olan Almatı şehrine gönderildi. Bunlar arasında A. M. Pank- ratova, B. D. Grekov, N. M. Drujinin, M. P. Vyatkin ve Ya. Ya. Zutis de vardı. Tarih alanındaki başarılı çalışmalarıyla tüm SSCB çapında tanınan bu bilim adamlarının Almatı’ya gelmesi kapsamlı bir Kazakistan tarihi çalışması yapılması için büyük bir fırsat olabilirdi. Bu bilim adamlarına en eski devirlerden 1940’lara kadar Kazakistan’ın tarihi yazdırılabilirdi. Bunun farkına varan Bekmakhanov bu konudaki fikrini bilim adamlarıyla ilgilenmekle görevli ve Kazakistan MK Genel Sekreteri Muhamedjan Abdihalıkov’a arz etti. Başlangıçta bu öneriye soğuk yaklaşan Genel Sekreter Bekmakhanov’un ısrarları sonucunda kabul etti. Bekmakhanov da maaşı saklı kalmak kaydıyla resmi tüm görevlerinden geçici olarak alınarak Kazak SSC tarihini yazmakla görevle bilim adamlarıyla ça- lışmalarını koordine etmekle görevli hükümet temsilcisi tayin edildi. 9 Böylece Bekmakhanov hem bilimsel ilk Kazakistan tarihinin yazıl- masını sağlamış, hem de Rusya’nın önde gelen tarihçileri ile birlikte çalışma fırsatını yakalamış oldu. Rus ve Kazak tarihçiler “Kazak SSC Tarihi” kitabını birlikte yazmaya başladılar. Kitabın Kenesarı bölümünün yazılması Bekmakhanov’a düştü. Bu çalışmada Kazakistan’ın önemli tarihçileri ve yazarlarından olan Alkey Margulan, Muhtar Avezov, Es- magambet İsmailov ve Beysembay Kenjegaliyev gibi isimler de yer aldı. Pankratova ile Muhammedjan Abdihalıkov’un editörlüğünde yazılan 670 sayfalık en eski devirlerden yazıldığı döneme kadar ihtiva eden ilk Kazak SSC Tarihi 1943’ün yaz aylarında Almatı’da yayınlandı. Bu eser, Sovyetler Birliği’ndeki bir ülkenin kapsamlı tarihini yazmanın ilk dene- mesiydi. 10 Aynı zamanda Kazakların modern anlamda başarılı yazılmış 7 Sarseke, s. 97-98. 8 Sarseke, s. 98; Bekmukhamedova, aynı yer; Talas Omarbekov, Qazaqstan Tariyhınıñ Özekti XX Gasırdagı Özekti Maseleleri, Almatı (Öner Yayınevi), 2003, s. 386. 9 Sarseke, s. 102-104. 10 Abu Takenov, “Tariyhşı Ermukhan Bekmakhanov (Tariyhnamalıq Şoluv)”, Qazaqstan XIX Gasırdıñ 20-40 Jıldarında, (E. Bekmakhanov), Almatı Sanat Yayınevi 1994, s. 376. (371- 381); Bekmukhamedova, s. 6; Sarseke, 105, 140-141. SOVYET TARİH YAZIMI VE 16 ilk milli tarihiydi. Çalışmanın bilimsel Kazak tarihlerinin temeli olduğuna vurgu yapan tarihçi Prof. Dr. Talas Omarbekov’un ifade ettiğine göre, bu eserde Çarlık Rusya’nın Kazakları Ruslaştırma politikaları bundan önce ve bundan sonra başka hiçbir yayında olmadığı bir biçimde açık bir şekilde eleştirilmekteydi. 11 Diğer ülkelerin tarihleri çok daha sonra yazılacaktı. Bunların içinden Türk Sovyet Cumhuriyetlerinden bir iki örnek vermek gerekirse, Özbekistan SSC Tarihi 1955-1957, Kırgızistan SSC Tarihi 1956, Azerbaycan SSC Tarihi 1958 ve Türkmenistan SSC Tarihi 1959 yıllarında yayınlanacaktı. 12 1943’te yayınlanan Kazakistan SSC Tarihi bir ilk ve Moskova’nın önemli tarihçilerinin de yazarlar arasında olması Sovyetler Birliği’nde tüm gözlerin kitabın üzerine çevrilmesine sebep oldu. Kitap Stalin ödülüne aday gösterildi ve ilk incelemelerde başarılı da bulundu. Örneğin, Haziran 1943’te Pravda gazetesine yazdığı makalede Orta Asya uzmanlarından A. V. Piyakovskiy kitabın Marksist-Leninist bilimsel araştırmalara büyük bir katkı olduğunu ifade ediyordu. 13 Ancak, Stalin Ödülü Komitesi’nin son toplantısında SSCB İlimler Akademisi üyesi Prof. A. İ. Yakovlev’in Kazak SSC Tarihi Ruslara karşı yazılmış, zararlı kitap olarak haksız de- ğerlendirmesi komite üyelerini endişelendirdi ve ödüle layık görülmedi. Yakovlev’e göre, ülke tarihleri SSCB tarihi, yani “Rus milleti açısından” yazılmalıydı; her ülkenin, cumhuriyetin kendi milli tarihini yapmak zararlı ve enternasyonalizm prensibine uygun düşmezdi. 14 Kitabın yazım aşamasında çok çeşitli fikir tartışmaları oldu. Ancak konu çok yeni olduğu için bilim adamları büyük bir ilgiyle çalışmalarını yaptılar. Bu sayede çok sayıda bilgi ve belge toplandı. Onlar öncelikle Kazak topraklarındaki milli mücadele tarihini yazmak istediler. Konunun etraflıca araştırılmasında Bekmakhanov’un emekleri büyük oldu. Bu sebeple toplanan malzemelerin temelinde Bekmakhanov’un ilim adayı (kandidat) doktora tezi yazması tavsiye edildi. Bekmakhanov bu tavsiye üzerine hazırladığı ve “Kenesarı’nın Milli Mücadele Yolundaki İsyanı” konulu tezini 28 Mayıs 1943’te Moskova’da SSCB Bilimler Akademisi 11 Talas Omarbekov, ““Qazaq SSR-nın Ejelgi Davirden Büginge Deyingi Tariyhı” – Qazaqs- tannıñ Ğılımıy Tariyhının Negizi”, Qazaq Elinin Tariyhı (Qazaq SSR-nın Ejelgi Davirden Bü- ginge Deyingi Tariyhı (1943 Jılgı Basılım), Almatı, 2012, s. 17. 12 Ağayev, s. 97-98. 13 Henri Fruchet, “The Use of History The Soviet historiography of Khan Kenesary Kasimov”, Central Asia Aspects of Transition, (Edited by Tom Everett-Heath), London 2003, s. 136. 14 Abu Takenov, “Tariyhşı Ermukhan Bekmakhanov (Tariyhnamalıq Şoluv)”, Qazaqstan XIX Gasırdıñ 20-40 Jıldarında, (E. Bekmakhanov), Almatı Sanat Yayınevi 1994, s. 376. (371- 381); Bekmukhamedova, s. 6; Sarseke, 105, 140-141. Yüklə 4,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|