T a n I t I m t a h L i L e L e ş t I r I d e r g I s I y önetim y eri Gazi m ustafa Kemal Bulvarı, 133 06570 Maltepe / ankara t elefonlar Santral: 312) 232 22 57-231 23 48 Yazı
Yüklə 1,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çeviri, Übersetzung, Translation
K İT A P L A R Çeviri, Übersetzung, Translation Doç.Dr.Tahsin Aktaş, Ç eviri İşlem ine G enel B ir B akış, Ankara, 1996,VII+248sayfa Saim K ESK İN APK Uzmanı oç.Dr.Tahsin A ktaş’1 ın çeşitli yönleriyle ele aldığı çeviri işlem i ve n itelik le ri, Ç e v iri İşle m in e G en el B ir B ak ış başlığı altında ayrıntılı bir şekilde okuyucunun hizmetine sunulmuştur. Toplum lar arası bir iletişim aracı olarak kabul edilen çeviri,2 bir dilde (kaynak dilde) düzenlenmiş b ild irileri a n lam , söz d izim i ve an latım biçim i bakımından eş değerlik sağlayarak bir başka dile (hedef dile) aktarma işlemidir. Bu işlemin gerçekleşmesiyle ortaya çıkan ürünün başarılı olabilmesi için, dil içi ve dil dışı bağlamları da göz önünde bulundurmak gerekir. K ü ltü rle r arası a ra c ılık g ö rev in i ü stle n en ç ev irm en , b ir y andan k ay n ak d ild ek i b ild iriy i çözümlemek ve bunu gerek m uhteva, gerekse biçim açısından hedef dile en doğru bir şekilde aktarmak, diğer yandan da bu bildiriyi aslına en yakın, en doğal anlatım b içim iy le de sunm ak zo ru n d ad ır. Bunu yaparken iki dilin her bir unsurunu yan yana getirip, birbiriyle karşılaştırm a, ölçm e, tartm a, algılam a ve değerlendirm e durum una girer ve böylece iki dil arasında bir eş değerlik kurmaya çalışır. Bütün bunlar çevirmenin yalnız iki dili yeterli ölçüde bilmesini değil, iki kültür hakkında da bilgi sahibi olmasını gerekli kılmaktadır. 20. yüzyılda bilim , teknik, siyasî, sosyal ve ekonom ik alan lard a olduğu k ad ar, enform asyon teknolojisinde de görülen hızlı değişme ve gelişmeler toplumlan zorunlu olarak birbirine yaklaştırmaktadır. Bu yakınlaşm a sonucunda ortaya çıkan anlaşm a ve iletişim sorunu çeviri işlemini gündeme getirmektedir. 21.yüzyılda da teknolojinin hızla devam edeceği, toplumlar arası iletişimin süreceği ve bu yüzyılın artık bir bilgi çağı olacağı açıkça görülmektedir. Bu açıdan b ak ılın ca da çe v irin in önem i iy ice artm akta ve güncelliğini korumaktadır. Y azar, çev irin in günüm üzde to p lu m ları ve bireyleri birbirine yaklaştıran ve onlar arasında her türlü diyalogun ya da iletişimin kurulmasını sağlayan bir etkinlik olduğunu; eğitim im izin, kültürüm üzün, bilgi ve becerilerimizin gelişm esi, çağın düşüncesini yakalam am ız, ona ayak uydurm am ız, yahut onun gelişmesine katkıda bulunmamız gibi etkenlerin hep çeviri işleminin yapılmasını zorunlu hale getirdiğini ön sözünde belirtmektedir. Kitabın giriş bölümünü izleyen çevirinin geçmişi, tarihi süreç içinde geçirdiği evreler ve bu evrelerde nasıl değerlendirildiği, yapılan çalışmalar, ‘‘bağım lı” (birebir) ve “serbest” çeviri tartışması, bilimin ışığında ele alınarak değerlendirilmektedir. “Yazılı ve sözlü olm ak üzere iki ayrı düzeyde gerçekleşen çeviri işlemi için kullanılan kavramlar da günümüzde kim i zaman birbirine karıştırılm akta ve anlam karışıklığına yol açmaktadır"(s.2). Sözlü çeviride çevirmen, yazılı çeviriden farklı olarak görevini belli bir sü re iç in d e yap m ak z o ru n d a k a lm a k ta d ır. K onuşm acının izlenim lerinin aktarılm ası, bu bilgilerin yazıya dökülerek okura sunulması bir dil içi çeviri olduğu gibi, bir dildeki ata sözlerin, deyimlerin açıklanması, değişik açılardan yorumlanması, ayrıca bir müzik parçasının bir enstrüm anla çalınm ası için notalara dönüştürülmesi işleminin de bir çeşit dil içi çeviri olduğu üzerinde durulmaktadır. Dil içi çeviri türünün doğal diller arasında yapılan çeviri türünden farkı şöyle anlatılm ıştır: “D il içi çeviride... Bir yazıyı stenografi, mors, bray veya fonetik yazıya dönüştüren kişi bu yazının tek bir sözcüğünü anlamasa bile, işini yapabilir. Burada yapılan iş, bir doğal dilden başka bir doğal dile aktarma değil, bir yazı türünden başka bir yazı türüne geçiştir. Oysa doğal diller arasında yapılan çeviride, bir bildirinin, bir metnin biçim sel yönünün değişik bir düzenekle aktarılm asının yanında, anlam ın da her durum da aktarılm ası zorunluluğu vardır. Yani, diller arası çevirid e çevirm en , ilg ili m etn i, y a h u t b ild iriy i anlamadan çeviremez"(s.6). “Günümüzdeki Çeviri Kuramları" başlığı altında G erhart Jeager, N edret Pınar, E.A .N ida, W olfrom W ilss, İsm ail B oztaş, W erner K oller, O .K ade, W. Winter, H. Weinrich, Aysu Erden, Redegundis Stolze, Maximilian Scherner, Hans Hörmann, Paul Kussmaul / H ans G. H önig, M elâhat Ö zgü ve M ehm et H. Doğan’ın görüşlerine yer verilerek çeviri işlemi üzerinde ileri sürülen değişik fikirlerin tartışılm asına ağırlık verilmektedir. Yapılan tartışmalarda çevirinin niteliği, çevirinin genel ilkeleri ve yöntem leri gibi konulara açıklık kazandırılmaya çalışılmıştır.
“Çeviride Eş D eğerlik” başlığının altında yer alan “D üz Anlam (sözcük, tamamlama, cümle, metin düzeyinde) D üzeyinde Eş D e ğ e rlik ”', “Yan Anlam (deyim ve a tasözü a kta rılm a sın d a , n esir ve şiir çevirisinde) Düzeyinde Eş D eğerlik”; “Metin Türüne Göre (edebî, bilgilendirici, açıklayıcı, çağrı nitelikli, bir sorumluluk ya da yükümlülük ifade eden metinler) Eş D e ğ e r lik ”; “D il K u lla n ım sa l Eş D e ğ e r lik ”; “Biçimsel (nesir ve nâzım türünde) Eş D eğerlik” alt başlıklarındaki konuların, günümüzde, çeviri biliminin en önemli konularından olduğu vurgulanıyor. Değişik metin türlerinden seçilen örneklerle düz anlam, yan anlam, biçim, dil kullanımı ve metin türlerinin denklik açısından ayrıntılı bir şekilde analizi yapılıyor. Ayrıca metinlerin işlevleri göz önünde bulundurularak biçim ve m uhteva ağırlıklı aktarılm ası konusuna da geniş ölçüde yer verilmektedir. “Ç eviri E leştirisi Ü zerine” b aşlık lı yazıda, eleştirinin m ahiyeti, eleştirinin tem elini oluşturan kuramlar ve bu kuram larla ilgili görüşler, nesnel ve İlmî çeviri eleştirisi ve bu eleştirinin öngördüğü ilkeler üzerinde ağırlıkla durulmaktadır. Türk Dil Kurumu’nun çıkardığı T ürkçe sözlükte, üç tanım da kullanılan
çeviri eleştirisi için anahtar sözcükler kabul edildiği anlatılmaktadır. Bu konuyla ilgili M ehmet Fuat, Akşit Göktürk, A hmet Cem al, A.Popoviç, W erner Koller, W olfram W ilss, K atharina R eiss ve J.K le g ra f’ın g ö rü şle rin e y er v e rilm e k te d ir. A y rıc a m etnin fonksiyonu, muhteva, dil ve üslûp, biçim ve estetik ile m etnin d il k u lla n ım ı (p ra g m a tik ) a ç ıla rın d a n özelliklerine yer verilmektedir. “Çevirinin Dil Öğretimine Katkısı” (s.203-219) başlığı altında, çevirinin dil öğretimine ne gibi katkılarda bulunabileceği kapsam lı bir şekilde araştırılm ıştır. Yabancı dil ve çeviri öğretimine: "Her ne kadar öğretim
(s.219), denilmektedir. “Tiyatro Eserlerinin Çevirisi” (s.220-238) başlığı altında, önce tiyatro eserlerinin çevirisine ilişkin görüşlere, sonra da dil açısından dikkate alınacak noktalara (sözcük, söz d izim i, anlam düzeyinde; okur/yazar, izleyici ve oyuncu açısından) yer verilerek örnek m etin çev irileriy le b irlik te ele alın m ıştır. “Kaynakça”da 134 adet kitap, dergi ve makale vb. listesi bulunmaktadır. Eserin en sonunda ise iki sayfa “Yazar Adları
K itap, çeşitli yönleriyle irdelenmiş ve yabancı dil öğrenenlere, konuyla ilgili kişilere, çevirmenlik ve m ütercim lik m esleğinde çalışanlara yararlı olm ak amacıyla hazırlanmıştır. A y rıc a “ K ö k t ü r k ç e ’d e n O s m a n lıc a ’y a ,3 A sya’d a n A n ad o lu y a T a ş ın a n la r,4 ve B ilgelerin Yolunda5 adlı eserlerin çevirisi de aynı yazar tarafından yapılmıştır. Ç eviri İşlem ine G enel B ir B akış adlı kitabın tanıtımını yaparken, konuyla ilgili olması sebebiyle düşüncemizi buradan duyurmak istiyoruz. Türkiye’de sadece çeviri işleriyle uğraşacak kurum (merkez) ve kuruluşlar kurulmalıdır. Türk dili, tarihi ve kültürü vs. ile ilgili bilgiler diğer dillere çevrilerek ihraç edilmeli; ihtiyacımız olan yabancı dillerde yazılı bilgilerde Türkçe’ye çevrilerek ithal ed ilm elid ir. T ü rk iy e ’nin h e r fe rd î, ne işle u ğ raşıy o rsa uğraşsın dünyayı tak ip e d eb ilecek , uygarlığın gerisinde kalm ayarak m esleğiyle ilgili bilgileri bahsettiğimiz çeviri işiyle uğraşan kurumlardan elde edebilmelidir. İnsanımızın yaptığı işi en lâyıkıyla yapabilmesi için bu kurumlara ihtiyaç vardır. Herkesin ihtiyacı olan bilgiyi ücreti k arşılığında bu kurum lardan tem in edebilm esinin çok yararlı olacağını düşünüyoruz. N O TLAR 1. Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Alman Dili Eğitimi Bölümü Başkanı 2. Çev.Alm.übersetzung, Ing.translation, Fr.traduction. 3.Türk dilinin tarihi süreç içindeki gelişimini içeren Prof. Dr. W. Bang'ın Köktürkçe’den Osnıanlıcaya adlı eserinin Almanca dan Türkçeye Doç.Dr. Tahsin Aktaş tarafından yapılan çevirisi 1996 yılında TDK yayınları arasında yer aldı. 4. Prof. Dr. Abdurrahman Küçük- Prof. Dr. Harun G üngör’ün A sya’dan Anadoluya Taşınanlar adlı eserin Türkçeden Almancaya (V/as yon A sien nach Anatolien Ü berliefert wurde) çevirisi Doç Dr. Tahsin Aktaş tarafından yapıldı ve 2000 yılında Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı yayınları arasında yer aldı. 5. Prof. Dr. Sadık TuraVın Bilgelerin Yolunda adlı eseri, Türkçeden Alm anca’ya (A u f dem Weg der Weisen) çevirisi Doç D r. Tahsin Aktaş tarafından yapıldı ve 2000 yılında Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı yayınları arasında yer aldı. Bilge 36 2001 / Güz 30 Yüklə 1,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|