T a n I t I m t a h L i L e L e ş t I r I d e r g I s I y önetim y eri Gazi m ustafa Kemal Bulvarı, 133 06570 Maltepe / ankara t elefonlar Santral: 312) 232 22 57-231 23 48 Yazı

da ilan ettirdi. En çok takacak çilingire otuz ve en çok 

kapı  ve pencere  takacak doğramacıya  da  elli  eskuda 

vadetti.”  (s.32)  sözleriyle T ürkler’de  zorlama yerine 

teşvik olduğunu  ifade eder. Dünyadaki  bütün esirler, 

çalıştırılırken dövülüp, işkencelere maruz  bırakılırken 

Osmanlı Paşalarının bu ince düşünceleri, OsmanlI’nın 

büyüklüğünü  g ö sterm ek te d ir.  A y rıc a  P edro,  bu 

karşılaştırmalarıyla da Türklerle  Batı dünyası arasındaki 

farklı  iş ahlâkını gözler önüne serer.

M ata’nın  tutsaklığın  her yerde  kötü  olduğunu, 

bunun için İspanyol gemilerinde kürek çekmeyi tercih 

ettiğini söylemesi  üzerine Pedro:  “Türkler’de dört yıl 

kürek çekmeyi, bizde gemilerde bir yıl kürek çekmeye 

değişmem.  B ir kere  bizde,  bütün  y ıl aralıksız  kiirek 

çekilir; Tiirklerde ise, sade yazın; bu bir. Sonra bizim 

gem ilerde  doyacak  kadar peksim et  verilm ez;  Türk 

gemilerinde ise, hem çok miktarda hem  çok iyi peksimet 

verirler.”  (s.31)  diyerek  T ü rk ler’e  esir  düşenlerin 

İspanya’dakilerden  daha  şanslı  olduklarını  belirtir.

Kanunî Sultan Süleyman, kızı (Mihrimah Sultan) 

hastayken eğer iyileştirilirse Pedro’yu  azad  edeceğini 

vaad  eder.  Bu  te k lif  k arşısında  Pedro,  padişahın 

ellerinden  ayaklarından  öperek  azad  istem ediğini, 

serbest  kalırsa  kendisi  gibi  bir  destekten  mahrum 

kalacağını  söyler.(s.38)  Pedro,  azad  edileceği  vakit 

İsp an y a’ya  geri  döneceğinden  dolayı  azad  olm a 

teklifine tepki göstermiştir. Lâkin, İstanbul’daki esirlik 

hayatının,  İsp a n y a ’daki  hür  hayatına  oranla  daha 

lütûfkâr olacağının  farkındadır.

P e d ro ,  T ü rk le rd e   y o lc u lu k   e d e n le rin  

kalacakları yerleri  anlatırken:  “Orada misafirhaneye 

“kervansaray” derler. Türkler rahatlarına bizim kadar 

düşkün olmadıklarından, bu yerlerde döşek, yemek ve 

lostaryacı yoktur. ” (s.61) diyerek kervansarayın işlevini 

an la ttık ta n   so n ra ;  “O  m em le k e tin   sa m a n ı  p e k  

besleyicidir, çalışmayan hayvanları semirtir bile. Atlı 

yolcularda, bir de yem torbası bulunur, arpa doldurup 

hayvana  takarlar.  Kervansaraylar hayrattır,  kalmak 

için  para  verilm ez.  A vlularında  birçok  barakalar 

kurulur. Bu barakalarda  lüzumlu her şey satılır:arpa, 

odun,  p irin ç ,  sam an.  O ranın  h a y v a n la n   açlığa 

dayanıklıdır; gündüz  yem yem ezler; yem lerini gece 

ye rle r.”  (s.62)  ifadeleriyle  ulaşım   özgürlüğünü  ve 

rahatlığını  anlatır.

P ed ro ,  T ü rk le r ’in  d in i  in a n ç la rı,  ca m ileri 

hakkındaki bilginin akabinde,  “Meslekten din adamları 

olmadıkları  halde, namaza  çağrılan kimseler ki,  çok 

olur, aidat verilmez. Namaza çağrılınca, burada nasıl 

kiliseye gidiliyorsa, orada da camiye gidilir. İsteyen, 

bulunduğu yerde namazını kılabilir. Büyük konakların

nam az  kıldıran  hocaları  v a r d ır .”  (s.77)  diyerek 

Türklerin  ibadetleri  konusunda bilgi  verdikten  sonra, 

T ürkler  de  kendilerinde  olduğu  gibi  ruhban  sınıfı 

olmadığını  söyler.  Halkının  kendi  içinden  en  bilgili 

insanların  dini  ibad etlerin i  y ap tırm ası,  O sm anlı 

to p lu m u n u n   ilm e   v e r d iğ i  ö n e m i  g ö s t e r i r .

Türkler’in temizliğe verdikleri önemi anlatırken,

namaz kılmalarını örnek olarak gösterir:  “ ......Ve hep

aynı  im an,  hep  aynı  tem izlikle.  B iz  de  tıpkısını 

yaşasaydık  şiiphe  yok  A lla h ’ın  sevgisine  daha  çok 

erişirdik.” (s.77) diyerek Türkler’in temizliğine özenir. 

Bir başka yerde de:  “Söyleyeceğime iyi kulak kabartın: 

İmparatorundan  tutun da, aşçı yamağına kadar,İst er 

erkek, ister kadın,  ister zengin,  ister yoksul, beş vakit 

n am az  k ılm a y a n   T ü rk   y o k t u r .”( s .İ S )   d iy e re k  

İslam iyet’te  eşitlik  olduğunu,  hiçbir  şekilde  ayrım 

yapılmadığını  ve o dönem insanının ibadet konusunda 

çok hassas olduğunu  belirtir.

Pedro, Kuran’da neler olduğunu anlatırken:  "Daha 

kolaylıkla kandırabilmek için, bizim dinimizde de olan 

pek çok şeyler vardır. Buyrukları sekiz tanedir: Allah’a 

tapmak, ahirete inanmak, ebeveynini sevmek, bayramları 

kutlam ak,  evlenm ek,  çalm am ak  ve  öldürm em ek, 

Ramazan’da oruç tutmak ve sadaka vermek. Bu suretle, 

bizim dinimizin belirttiği  “yedi büyük su ç ”u,  “Kuran” 

dahi suç sayar. ” (s.80) diyerek Hristiyanlıkla İslâmiyet’in 

asgari müştereklerinden bahseder. Fakat Pedro, yine de 

kendi ülkesine döndüğü vakit cezalandırılma ihtimalini 

göz  önüne  alarak  belirttiği  kuralların  M üslüm anlar 

tarafından Hristiyanlık’tan alındığını, kendi  inanmasa 

bile ifade eder.

Pedro,  16. yy .da OsmanlI’nın adalet sistemindeki 

titizliği şu gözlemleriyle anlatır.  “Kazaskerliğe, bilgice 

çok üstün ve hayatı çok temiz bir kimseyi seçerler; para 

yüzünden adaletten ayrılmasın, diye de, kendisine çok 

maaş  b ağlarlar.”(s.84)  Bunun  karşılığında  Mata: 

"Doğrusu  iyi  bir âdet.  Davalara  haklı  haksız  bakıp, 

ceplerini sekiz gün  içinde  tıka  basa  dolduran  yoksul 

hakim lerin  ellerine  düşm ekten se.”  (s.85)  diyerek 

Türklerle  İspanyollar  arasındaki  adaletin  uygulanış 

biçimini  karşılaştırır.  T ürkler’in  adalette  nasıl  eşit 

davrandıklarını, Müslüman, Hristiyan ayırt etmediklerini 

de  şu  şekilde  ifade eder:  “Türk’ün  adaleti,  Hristiyan 

olsun, Müslüman olsun herkese eşit uygulanır. Başlıca 

hakimlerin masasında bir “haç” ve bir “Tevrat” bulunur. 

“H aç”ın  üstüne,  H ristiyanlar’a  ve  Tevrat’ın  üstüne 

Yahudiler’e yemin  verdirirler.  Kral  m eclisi  (Divanı 

H um ayun)  bir  yana,  en  yü ksek  a d a let  m erkezi, 

kazaskerliktir. Adaletleri, yarı dini bir adalettir.” (s.97)

Adaletin  yalnızca  doğru  işlemesi  değil,  ayrıca

2001 / Güz 30

Bilge 41

---