T. C. Ankara ün vers tes sosyal b L mler enst tüSÜ Özel hukuk (meden hukuk) anab L m dali

 
64 
sözleşme  söz  konusudur
103
.  Uygulamada,  aynı  tarihte  muaccel  olan  bu  karşılıklı 
ödemeler genellikle takas edilir ve iki meblağ arasındaki fark nakit olarak ödenir
104
.  
2.
  Değişkenden Değişkene Faiz Oranı Swap Sözleşmesi 
Değişkenden  değişkene  faiz  oranı  swap  işleminin
105
  sabitten  değişkene  faiz 
oranı  swapından  ayrıldığı  tek  nokta,  karşılıklı  dönemsel  ödemelerin  her  ikisinin  de 
farklı değişken faiz oranlarına tabi olmaları ya da aynı değişken endekse göre, fakat 
farklı  fiyatlandırma  dönemleri  itibarıyla  hesaplanmalarıdır
106
.  Bu  tür  faiz  oranı 
swapları,  kaynak  maliyetini  düşürmek,  çeşitli  değişken  faiz  piyasalarındaki 
farklılıklardan yararlanmak veya daha önce yapılmış bir faiz oranı swapından doğan 
değişken faiz oranına tabi ödeme yükümlülüklerini karşılamak için yapılabilir
107
. 
En  yaygın  kullanılan  değişkenden  değişkene  faiz  oranı  swap  türü,  “prime 
rate-libor”  swapıdır.  Burada  değişken  ödeme  meblağlarından  biri  ABD’de  kredi 
değerliliği  yüksek  firmalara  uygulanan  faiz  oranı  (prime  rate)  esas  alınarak 
belirlenirken,  diğeri  Londra  bankalar  arası  satış  faiz  oranına  (libor)  tabi  olur. 
Dolayısıyla  prime  rate-libor  swapında,  “prime  rate”  oranına  göre  değişken  faizle 
borçlanan  bir  firma  “libor”  oranıyla  borçlanan  firma  ile  faiz  ödemelerini  swap 
yapmaktadır
108
. Swap işlemine konu ödemelerin tabi olduğu faiz oranlarının her ikisi 
de değişken oranlardır, ancak değişkenlik ölçüleri farklıdır. Benzer şekilde, örneğin 
altı aylık “libor” faiz oranına tabi bir meblağın ödenmesine karşılık aylık “libor” faiz 
oranına tabi bir meblağın ödenmesini öngören swap işleminde de, değişkenlik ölçüsü 
                                                 
103
 Dönemsel swap ödemelerinin hukuki niteliği için bkz. §10, I, A, 1, a.  
104
  MÖRNER,  5;  TUCKER,  587;  SOMER,  389;  JOHNSON,  956;  A  CITICORP  GUIDE,  2; 
JENTZSCH, 47; PETERS, 14. 
105
 “Floating to Floating Swap”, “Basis Swap”. 
106
 DECOVNY, 85; ARNOLD, 99; A CITICORP GUIDE, 6; PETERS, 16; HAPPE, 19. 
107
 AKGÜÇ, 703. 
108
 Benzer bir örnek için bkz. ANDRES, 48. 

---

 
65 
her iki faiz oranı için de aynı olmasına rağmen, ödemeler farklı hesaplama dönemleri 
esas alınarak belirlenmektedir
109
.  
D.
  Para Swap Sözleşmesi (Currency Swaps)
110
 
Sermaye  piyasalarında  küreselleşme  sürecinin  hızlanmasıyla  birlikte,  büyük 
ş
irketler ve finans kuruluşları, kendi ulusal piyasalarının sınırlamalarından kurtulmak 
ve  ihtiyaçlarını  uluslararası  sermaye  piyasalarında  karşılayabilmek  için  yeni  çözüm 
yolları  geliştirmeye  başlamışlardır.  1970’li  yılların  başında  paralel  krediler 
aracılığıyla  bazı  yabancı  piyasalara  girilebilmişse  de,  bu  konuda  asıl  dönüm 
noktasını,  farklı  para  birimlerinden  ödeme  akımlarının  değiştirilmesini  mümkün 
kılan para swap işleminin gerçekleştirilmesi oluşturmuştur
111
.  
Para  swapı  iktisadi  açıdan,  farklı  birimlerden  oluşan  aynı  büyüklükteki  iki 
ayrı  para  hareketinin,  vade  tarihinde  daha  önce  üzerinde  anlaşılmış  belirli  bir  kur 
üzerinden,  sözleşmede  kararlaştırılan  para  birimleri  ile  eşit  değerde  ödemeler 
yapılmak  üzere  değiştirilmesini  öngörmektedir.  Böylece  bir  para  birimi  cinsinden 
anapara ve bu anaparadan doğan faiz, diğer bir para birimi cinsinden anaparaya ve bu 
anaparadan doğan faize dönüştürülmüş olmaktadır
112
.  
Para  swap  işlemi,  paralel  ya  da  karşılıklı  kredilerle  benzerlik  gösterir. 
Bununla birlikte para swapında söz konusu olan, farklı birimlerden belirli miktarda 
paranın karşılıklı olarak ödünç verilmesi değil, tarafların karşılıklı olarak birbirlerine 
sözleşmenin kuruluşu sırasında belirlenen kur üzerinden açılış ve kapanış ödemeleri 
                                                 
109
 AKGÜÇ, 703; DECOVNY, 85; A CITICORP GUIDE, 6; JENTZSCH, 45; HAPPE, 19. 
110
 Literatürde “para swapı” yerine “döviz swapı” ifadesinin kullanıldığına rastlanmaktaysa da, bu iki 
işlem  birbirinden  farklıdır.  Döviz  swapı,  piyasadaki  para  miktarını  kontrol  altında  tutmak,  başka  bir 
ifadeyle paranın değerini korumak amacıyla merkez bankaları tarafından yapılan bir işlemdir. Burada 
belirli  bir  para  miktarının,  ilerideki  bir  tarihte  tekrar  alınmak  üzere  cari  kurdan  satılması  söz 
konusudur (BORCHERS_,_33;_ZOBL/WERLEN'>BORCHERS, 33; ZOBL/WERLEN, 32, dpn. 113). 
111
 ARNOLD, 96; HAMACHER, 668. 
112
 COOPER/WATSON, 28; PRISMAN, 73; CEYLAN, 260; PETERS, 10; FETTAHOĞLU, 18. 

---

 
66 
yapmalarıdır
113
.  Karşılıklı  yükümlülüklerin  birbirine  bağlı  oluşu,  para  swapını 
karşılıklı kredilerden ayıran diğer bir unsurdur
114
.  
Para swapı, istenen para cinsinden kaynak bulunamaması halinde başka para 
cinsinden  kaynak  bulunup  bunun  istenen  para  cinsine  dönüştürülmesi  için 
yapılabileceği  gibi,  istenen  para  cinsi  yerine  daha  düşük  faizli  başka  bir  para 
cinsinden  kredi  sağlanıp,  bunun  istenilen para  cinsine  dönüştürülmesi  ve  bu  suretle 
kaynak  maliyetinin  azaltılması  için  de  yapılabilir
115
.  Her  iki  ihtimalde  de  para 
swapının gerçekleştirilebilmesi, farklı birimlerden aynı miktarda kaynak temin etmek 
isteyen,  dolayısıyla  birbirlerinin  ihtiyaçlarını  karşılayabilecek  durumda  olan  iki 
tarafın bulunmasını gerektirir
116
. Tarafların karşı karşıya getirilmesinin ardından her 
iki para birimi için, işlemin başlangıcında ve sonunda ödenecek olan farazi anapara 
meblağları  tespit  edilir.  Açılış  ve  kapanış  ödemelerinin  konusunu  oluşturan  bu 
meblağlar, farklı para birimleriyle ifade edilmekle birlikte, değer itibarıyla birbirine 
eşittir
117
.  şlemin  başlangıcında,  kararlaştırılan  meblağların  karşılıklı  olarak 
ödenmesinin ardından, taraflar, swap süresi boyunca birbirlerine dönemsel ödemeler 
yaparlar.  Farklı  para  birimleri  ile  ifa  edilen  bu  ödemeler,  iktisadi  açıdan,  bir  borç 
tutarı ve buna bağlı faiz yükümlülüğü ile bir diğer para birimi cinsinden eşit miktarda 
sermaye  ve  buna  bağlı  faiz  yükümlülüğünün  değiş-tokuş  edilmesi  anlamına 
gelmektedir
118
.  Ödenecek  miktar,  swap  sözleşmesinin  yapıldığı  anda  kararlaştırılan 
                                                 
113
 HU, Swaps, 353; DAS, 37; CHANCE, 439; McDONALD, 254; SELV , 23; CEYLAN, Finansal 
Yönetim, 536. 
114
 DAS, 38; AKGÜÇ, 707; CEYLAN, 257. 
115
 AKGÜÇ, 707; CHAMBERS, 132. 
116
  LERBINGER,  Finanzinstrumente,  245;  A  CITICORP  GUIDE,  4;  HAPPE,  13;  BORCHERS, 
20. 
117
 CHAMBERS, 134. 
118
 CARSTENSEN, 353; LERBINGER, Finanzinstrumente, 245; CHANCE, 439; CEYLAN, 257. 

---